Νικηφόρου Θεοτόκη, Ἀρχιεπισκόπου Ἀστραχανίου καὶ Σταυρουπόλεως
«Καὶ τίς ἐστί μου πλησίον;». Ἐκ τούτου τοῦ ἐρωτήματος ὁ Ἰησοῦς, ἀφορμὴν λαβών, ἀποκρίνεται διὰ τῆς παραβολῆς τοῦ καλοῦ Σαμαρείτου, καὶ οὕτως ἐδίδαξεν ὁ Ἰησοῦς ποῖος εἶναι ὁ πλησίον· διότι, εἰπών «ἄνθρωπός τις», γενικῶς, καὶ κατόπιν παραστήσας αὐτὸν ἐλεηθέντα, ὄχι ὑπὸ Ἰουδαίου, ἀλλ’ ὑπὸ Σαμαρείτου, ἐφανέρωσεν ὅτι πᾶς ἄνθρωπος εἶναι πλησίον τοῦ ἀνθρώπου, διὰ τὴν ὁμοιότητα τῆς φύσεως, καὶ ὅτι εἰς πάντα ἄνθρωπον χρεωστοῦμεν τὴν ἀγάπην καὶ βοήθειαν. Ὁ ἄνθρωπος ὅστις κατέβαινεν ἀπὸ Ἱερουσαλὴμ εἰς Ἱεριχώ, εἶναι πᾶσα ἡ ἀνθρωπίνη φύσις, ἡ ἐκπεσοῦσα ἀπὸ τῆς μακαρίας εἰρήνης καὶ ἀπαθείας, διὰ τὴν ἁμαρτίαν τοῦ προπάτορος Ἀδάμ, εἰς τὴν λακκώδη καὶ πνιγηράν, διὰ τὸν καύσωνα ὅστις ἐπικρατεῖ εἰς τὴν Ἱεριχώ, ἤτοι, εἰς τὴν πολυπαθῆ καὶ βεβασανισμένην ταύτην γῆν. Διὰ τῆς παραβολικῆς αὐτῆς ἀποκρίσεως ὁ Θεάνθρωπος ἐδίδαξε καὶ τὸ ἔλεος τῆς ἐνανθρωπήσεως Αὐτοῦ πρὸς τὴν ἀνθρωπίνην φύσιν. Λησταί δέ, εἶναι οἱ δαίμονες, οἱ ὁποῖοι ἐγύμνωσαν αὐτὴν ἀπὸ τῶν θείων της χαρισμάτων καὶ κατεπλήγωσαν αὐτήν, διὰ τῶν πληγῶν τῆς ἁμαρτίας, καὶ κατέστησαν αὐτὴν θνητὴν κατὰ τὸ ἥμισυ. Εἶπε δὲ αὐτὴν ἡμίθνητον, διὰ τὸ ὅτι ἡ μὲν ψυχή, καὶ μετὰ τὴν ἁμαρτίαν, ἔμεινεν ἀθάνατος, τὸ δὲ σῶμα ἐγένετο θνητόν, καὶ ἀκόμη, διότι διὰ τοῦ παραπτώματος τοῦ Ἀδάμ ἀπέθανε, ἐνῶ διὰ τῆς εἰς Χριστὸν ἐλπίδος ἔζη, εἴτε ἀκόμη διότι, μετὰ τὴν ἁμαρτίαν, μόλις ἐνεθυμεῖτο τοῦ Θεοῦ, τοῦ ποιητοῦ καὶ χορηγοῦ τῆς ζωῆς. Καὶ ὁ ἱερεὺς σημαίνει τὸν Μωσαϊκὸν νόμον, ὅπου ἐνομοθέτησε τὰ περὶ ἱερωσύνης, ὁ δὲ Λευΐτης, τοὺς προφήτας, ὡς ὑπηρέτας τοῦ Θεοῦ καὶ διδασκάλους ἀποκαλύψεων τῆς Παρουσίας τοῦ Μονογενοῦς Υἱοῦ Αὐτοῦ εἰς τὸν κόσμον.
Τὸ δὲ κατὰ συγκυρίαν, σημαίνει τὸ κατὰ σύμπτωσιν, τῆς χάριτος ἐλθούσης. Ἐδόθη μὲν ὁ Νόμος εἰς τὸ Σινᾶ ἀπὸ τὸν οὐρανὸν καὶ ἐκ Θεοῦ ἐστάλησαν προφῆται, ὅμως, οὔτε ὁ Νόμος, οὔτε οἱ προφῆται ἠδύναντο νὰ ἐξαλείψουν τὴν ἁμαρτίαν, καὶ νὰ ἀναστήσουν τὴν ἀνθρωπίνην φύσιν ἐκ τῆς ἐλεεινῆς αὐτῆς πτώσεως. «Ἀδύνατον γὰρ αἷμα τράγων καὶ ταύρων ἀφαιρεῖν ἁμαρτίας», (Ἑβρ. ι΄ 4). Ἦλθον, λοιπόν, ὁ Νόμος καὶ οἱ Προφῆται εἰς τὴν ὁδὸν τοῦ βίου, εἰς τὸν τόπον ὅπου ἐξωρίσθη ὁ ἄνθρωπος, εἰς τὴν γῆν, τὴν κοιλάδα τοῦ κλαυθμῶνος, εἶδον τὴν ἀξιοδάκρυτον κατάστασιν αὐτοῦ, πλὴν ὑπεχώρησαν, μὴ δυνηθέντες νὰ θεραπεύσουν τὰς πληγάς του.
Σαμαρείτης δέ, σημαίνει τὸν Μονογενῆ Υἱὸν καὶ Λόγον Θεοῦ, τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν, τὸν Ὁποῖον οἱ Ἰουδαῖοι Σαμαρείτην ὠνόμασαν, λέγοντες: «Σαμαρείτης εἶ σύ, καὶ δαιμόνιον ἔχεις» (Ἰω. η΄ 48). Αὐτὸς ὁδεύων, ἤτοι, κατερχόμενος ἐκ τῶν πατρικῶν κόλπων (μολονότι ἐξ αὐτῶν δὲν ἐχωρίσθη) ἦλθεν εἰς τὸν κόσμον, σπλαγχνιζόμενος τὴν ἀθλίαν τοῦ ἀνθρώπου κατάστασιν. Εὐσπλαγχνία δὲ εἶναι τὸ ἔργον τοῦτο, διότι «οὐκ ἐξ ἔργων, τῶν ἐν δικαιοσύνῃ ὧν ἐποιήσαμεν ἡμεῖς, ἀλλὰ κατὰ τὸν Αὐτοῦ ἔλεον ἔσωσεν ἡμᾶς», ὡς ἀναφέρει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος (Τιτ. γ΄ 5).
Αὐτὸς προσελθών, καὶ συναναστραφεὶς μετὰ τῶν ἀνθρώπων, ἔδεσε διὰ τῆς χάριτος Αὐτοῦ, τῆς ψυχῆς τὰ τραύματα, διὰ τῆς φιλανθρώπου καὶ ἱλαράς διδασκαλίας Του «δεῦτε πρός με πάντες οἱ κοπιῶντες καὶ πεφορτισμένοι, κἀγὼ ἀναπαύσω ὑμᾶς» (Ματθ. ια΄ 28), χύσας ἔλαιον, ὡς χειρουργός, εἰς τὰς πληγὰς τοῦ σώματος καὶ διὰ ἐπιδέσμων, καὶ οἶνον, δηλαδὴ ἔλαιον καὶ οἶνον νὰ ἐννοήσῃς τὴν μετάδοσιν τοῦ σώματος καὶ αἵματος Αὐτοῦ. Αὐτὸς ἀνεβίβασεν ἐπὶ τὸ ἰδικόν Του ζῶον, τὸν πληγωμένον, τοὐτέστιν ἀνέλαβε τὴν ἐκπεσοῦσαν φύσιν, καὶ ἐποίησεν ἡμᾶς, τοὺς εἰς Αὐτὸν πιστεύοντας, μέλη Του. Διὰ τοῦτο καὶ ὁ μακαριστὸς Παῦλος ἔγραφεν: «Ὑμεῖς ἐστὲ σῶμα Χριστοῦ καὶ μέλη ἐκ μέρους» (Α΄ Κορινθ. ιβ΄ 27), παρέδωκε δὲ ἡμᾶς εἰς Πανδοχεῖον, δηλαδὴ εἰς τὴν Ἐκκλησίαν Αὐτοῦ, ἥτις καὶ πανδοχεῖον λέγεται, ὡς δεχομένη τοὺς πάντας, πάντα τὰ ἔθνη καὶ γένη καὶ τὰς φυλάς, τὰς γλώσσας καὶ κάθε ἄνθρωπον, ὁ ὁποῖος προσέρχεται μετὰ πίστεως εἰς αὐτήν. Ἐπεμελήθη δὲ τῶν ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ Αὐτοῦ, δώσας αὐτοῖς τὴν δωρεὰν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καὶ τὴν χάριν, καὶ τὴν μετάληψιν τῶν ἁγίων Αὐτοῦ Μυστηρίων.
Πανδοχεὺς εἶναι καὶ πᾶς ἀπόστολος, πᾶς κήρυξ καὶ διδάσκαλος, πᾶς ποιμὴν τῆς Ἐκκλησίας, ὡς δεχόμενος τοὺς προσερχομένους μετὰ πίστεως, εἰς τὴν Ἐκκλησίαν τοῦ Χριστοῦ. Δύο δηνάρια, αἱ δύο Διαθῆκαι, ἡ Παλαιὰ καὶ τὸ ἱερὸν Εὐαγγέλιον, τὰ ὁποῖα παρέδωσεν εἰς πάντας τοὺς ποιμένας τῆς Ἐκκλησίας Αὐτοῦ, παραγγείλας εἰς αὐτούς, ἵνα δι’ αὐτῶν ἐπιμελοῦνται, παντὶ τρόπῳ, τὰ περὶ τῆς σωτηρίας. «Ἐπιμελήθητι αὐτοῦ». Ὑπέσχετο δέ, διὰ τοὺς κόπους, τοὺς ἀγῶνας καὶ ἱδρῶτας αὐτῶν ὑπὲρ τῆς τοιαύτης ἐπιμελείας, τὴν ἀνταπόδοσιν, ὅταν ἔλθῃ πάλιν νὰ κρίνῃ ζῶντας καὶ νεκρούς. «Καὶ ὅ,τι ἄν προσδαπανήσῃς, ἐγώ, ἐν τῷ ἐπανέρχεσθαί με, ἀποδώσω σοι».
Μετὰ ἀπὸ τὴν διήγησιν ταύτην, ἠρώτησε τὸν νομικόν, καταστήσας αὐτὸν κριτήν, περὶ τοῦ ποῖος εἶναι ὁ πλησίον αὐτοῦ: «Τίς οὖν τούτων τῶν τριῶν, δοκεῖ σοι πλησίον γεγονέναι τοῦ ἐμπεσόντος εἰς τοὺς ληστάς;» Ὁ δὲ εἶπεν «Ὁ ποιήσας τὸ ἔλεος μετ’ αὐτοῦ». Οὕτως ἠναγκάσθη ὁ νομικός, ὑπὸ τῆς δυνάμεως τῶν λόγων τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ νὰ ὁμολογήσῃ τὴν ἀλήθειαν. Ἐκεῖνος·, εἶπεν, «εἶναι πλησίον, ὅστις ἐποίησεν τὸ ἔλεος εἰς τὸν περιπεσόντα εἰς τοὺς ληστάς». Ὁ δὲ Ἰησοῦς, ἀκούσας ὅτι ὁ νομικὸς ἔκρινεν ὀρθῶς, εἶπε πρὸς αὐτόν: «πορεύου καὶ σύ, ποίει ὁμοίως».
Ἡ ἐπουράνιος σοφία, ἡ θεία ἁπλότης, ἡ λάμπουσα εἰς τὰ βιβλία τῶν θείων Γραφῶν, καὶ ἡ ἁπλῆ τῶν πραγμάτων ἀλήθεια, ἡ ὁποία ὑπάρχει ἐντὸς αὐτῶν, καὶ ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ καὶ ἡ δύναμις, ἐξεγείρει τὸν πόθον τῆς ψυχῆς καὶ πείθει τὸν νοῦν καὶ νικᾶ τὴν καρδίαν, καὶ εὐχαριστεῖ σωματικῶς καὶ αἰσθητικῶς αὐτήν, καὶ οὕτως, κατὰ ἀναλογίαν τῆς καλῆς προαιρέσεως τῶν ἀκροατῶν καὶ ἀναγνωστῶν τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ, καρποφοροῦσιν, «ἕν μὲν τριάκοντα, ἕν δὲ ἑξήκοντα, ἕν δε ἑκατόν» (Μᾶρκ. δ΄ 20). Ὅτι δὲ πᾶς λόγος τῆς θείας Γραφῆς φέρει τοιαῦτα ἀποτελέσματα, μαρτυρεῖ καὶ ἡ σημερινὴ ἀναγνωσθεῖσα ἀπόκρισις τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ πρὸς τὸν πειράζοντα αὐτὸν νομοδιδάσκαλον. Ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, πᾶς ἄνθρωπος, ἐὰν θέλῃ, εἰς πάντα τόπον καὶ εἰς πᾶσαν κατάστασιν καὶ περίστασιν δύναται νὰ ἀφιερώσῃ νοῦν καὶ καρδίαν εἰς τὸν Θεὸν καὶ νὰ αἰσθανθῇ τῆς γλυκύτητος τοῦ Παραδείσου, διὰ ἔργων πίστεως.
Πηγή: Κυριακοδρόμιον Τ/Γ, σελ. 255
Ἔκδ. Συναξαριστής. Ἀπόσπασμα.