Τὸ Ὑπουργεῖον Παιδείας προσανατολίζεται εἰς εἰσαγωγὴν μαθήματος «Ἠθικῆς» δι’ ὅσους μαθητὰς ἀπαλλάσσωνται ἀπὸ τὰ Θρησκευτικά. Ὁ κ. Ἐμ. Καραγεωργούδης ἀντιπροτείνει «Θρησκειολογία». Ὡς Κοσμήτωρ, ἐκπροσωπεῖ τὴν θέσιν καὶ τῶν δύο Τμημάτων τῆς Σχολῆς ἢ πρόκειται διὰ προσωπικήν του γνώμην; Προωθεῖ τὸ Τμῆμα του, τὸ ὁποῖον μετωνομάσθη εἰς «Κοινωνικῆς Θεολογίας καὶ Θρησκειολογίας»; Μὲ ποίους ἔκανε διαβούλευσιν; Διατί προτρέχει καὶ δὲν ζητεῖ πρωτίστως νὰ προηγηθῆ συνεννόησις Ὑπουργείου – Ἐκκλησίας – Θεολογικῶν Σχολῶν; Παραθέτομεν τὸ ἄρθρον του ἀπὸ τὴν ἐφημερίδα «Καθημερινὴ» τῆς 24ης Ἰουλίου 2024:
«Μὲ τὶς 1749-1750/2019 ἀποφάσεις τῆς μείζονος Ὁλομέλειάς του, τὸ Συμβούλιο τῆς Ἐπικρατείας ἔκρινε, γιὰ τοὺς μαθητὲς ποὺ ἀπαλλάσσονται γιὰ λόγους θρησκευτικῆς συνείδησης ἀπὸ τὴ διδασκαλία τοῦ μαθήματος τῶν Θρησκευτικῶν καὶ προκειμένου νὰ ἀποτραπεῖ ὁ κίνδυνος ἀπομακρύνσεως τῶν μαθητῶν αὐτῶν ἀπὸ τὸ ἀνωτέρω συνταγματικῶς ἐπιβαλλόμενο μάθημα, ὅτι ἡ Πολιτεία ὀφείλει νὰ προβλέψει τὴ διδασκαλία ἰσότιμου μαθήματος, συναφοῦς, κατὰ τὴν ἀντίληψή της περιεχομένου, (π.χ. μαθήματος ἠθικῆς), ἐφόσον βεβαίως, κατὰ τὴν ἀντίληψή της πάντοτε, συγκεντρώνεται ἱκανὸς ἀριθμὸς μαθητῶν. Ἔκρινε δέ, περαιτέρω, ὅτι ἐφόσον διασφαλίζεται ἡ συνταγματικὴ ὑποχρέωση τοῦ κράτους γιὰ τὴν ἀνάπτυξη τῆς ὀρθόδοξης χριστιανικῆς συνειδήσεως τῶν μαθητῶν ποὺ ἀνήκουν στὴν πλειονότητα τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ καὶ ἀσπάζονται τὸ ὀρθόδοξο χριστιανικὸ δόγμα, δὲν ἐμποδίζεται ἡ Πολιτεία νὰ περιλαμβάνει στὰ σχολικὰ προγράμματα τοῦ μαθήματος τῶν Θρησκευτικῶν καὶ ἐκπαίδευση «θρησκειολογικοῦ» χαρακτήρα μὲ πληροφορίες καὶ γνώσεις καὶ γιὰ ἄλλες, πέραν τῆς Ὀρθοδοξίας, θρησκεῖες καὶ δόγματα (βλ. καὶ ΣτΕ 660, 926/2018 Ὁλομ.).
Μὲ τὴν 1478/2022 ἀπόφαση τῆς Ὁλομέλειάς του, τὸ Συμβούλιο τῆς Ἐπικρατείας δέχθηκε, ἀκολούθως, ὅτι ρύθμιση Ὑπουργικῆς Ἀπόφασης θεσπισθεῖσα μετὰ τὶς ἀνωτέρω 1749-1750/2019 ἀποφάσεις τῆς μείζονος Ὁλομέλειας αὐτοῦ, σύμφωνα μὲ τὴν ὁποία ὁ διευθυντὴς ἢ ἡ διευθύντρια τῆς σχολικῆς μονάδας σὲ συνεργασία μὲ τὸν σύλλογο τῶν διδασκόντων ἀποφασίζουν κατὰ περίπτωση γιὰ τὸν τρόπο ποὺ ἀπασχολοῦνται ὑποχρεωτικὰ οἱ ἀπαλλασσόμενοι/νες μαθητὲς/τριες (ἐνδεικτικὰ διαφορετικὸ διδακτικὸ ἀντικείμενο σὲ ἄλλο τμῆμα τῆς ἴδιας τάξης ἢ ἐρευνητικὴ δημιουργικὴ δραστηριότητα), εἶναι συνταγματικῶς ἀνεκτή, ὡς μεταβατική, μέχρι τὴν ὁριστικὴ ρύθμιση τοῦ θέματος ἐντὸς εὐλόγου χρόνου. Ὡς εὔλογος χρόνος δέ, κρίθηκε τὸ τέλος τοῦ σχολικοῦ ἔτους 2022-2023, δοθέντος ὅτι ἡ Πολιτεία κλήθηκε γιὰ πρώτη φορὰ νὰ ρυθμίσει τὸ ζήτημα αὐτό, δηλαδὴ νὰ θεσπίσει ἕνα ἰσότιμο μάθημα συναφοῦς περιεχομένου γιὰ τοὺς μαθητὲς ποὺ ἀπαλλάσσονται ἀπὸ τὸ ὑποχρεωτικὸ μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν.
Τέλος, μὲ τὶς 1534, 1535 καὶ 1536/2023 Ἀποφάσεις τῆς Ὁλομέλειάς του, τὸ Δικαστήριο, ἀφοῦ δέχθηκε ὅτι δὲν παραβιάζει τὸ Σύνταγμα καὶ τὴν ΕΣΔΑ ἡ ἐπίκληση λόγων θρησκευτικῆς συνειδήσεως γιὰ τὴ χορήγηση τῆς ἀπαλλαγῆς, ἔκρινε, περαιτέρω, ὅτι ἡ ὑποβολὴ τῆς αἰτήσεως ἀπαλλαγῆς ἀπὸ τὸ μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν συνοδεύεται ἀπὸ τὴν «ὑποχρέωση τοῦ κράτους», ἐφόσον συγκεντρώνεται ἱκανὸς ἀριθμὸς μαθητῶν, «νὰ παράσχει ἰσοδύναμο ἐναλλακτικὸ ὑποχρεωτικὸ μάθημα θρησκειολογικοῦ – πληροφοριακοῦ περιεχομένου μὲ οὐδέτερο καὶ ἀντικειμενικὸ χαρακτήρα γιὰ ὅλους τοὺς αἰτούμενους ἀπαλλαγή».
Ἐξάλλου, στὸ Συμβούλιο τῆς Ἐπικρατείας ἐκκρεμοῦν δύο αἰτήσεις ἀκυρώσεως κατὰ τῆς παραλείψεως τῆς διοικήσεως νὰ ρυθμίσει ὁριστικά, μετὰ τὶς ἀνωτέρω ἀποφάσεις, τὸ ζήτημα τῆς θεσπίσεως τοῦ ἐναλλακτικοῦ αὐτοῦ μαθήματος. Οἱ αἰτήσεις αὐτὲς ἀσκήθηκαν ἀπὸ τοὺς αἰτοῦντες τῶν ὑποθέσεων ἐπὶ τῶν ὁποίων ἐκδόθηκαν οἱ ἀνωτέρω 1534 καὶ 1535/2023 ἀποφάσεις, δικάστηκαν στὶς 13.6.2024 ἐνώπιον τοῦ Γ΄ Τμήματος καὶ ἀναμένεται ἡ ἔκδοση ἀποφάσεων.
Ἤδη, ἡ διοίκηση προσανατολίζεται στὴν εἰσαγωγὴ μαθήματος περὶ ἠθικῆς, ὡς μαθήματος ἐναλλακτικοῦ – συναφοῦς μὲ τὸ μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν γιὰ ὅλους τοὺς ἀπαλλασσόμενους ἀπὸ τὸ ἐν λόγῳ μάθημα, ἀκολουθώντας κυρίως τὸ παράδειγμα διαφόρων κρατιδίων τῆς Ὁμοσπονδιακῆς Δημοκρατίας τῆς Γερμανίας (Βαυαρίας, Ἔσσεν, Βάδης-Βυρτεμβέργης κ.λπ.), στὰ ὁποῖα διδάσκεται ἡ ἠθικὴ ὡς μάθημα ἐναλλακτικὸ τοῦ μαθήματος τῶν Θρησκευτικῶν.
Ὅπως ἐναργῶς, ὅμως, προκύπτει ἀπὸ τὶς τελευταῖες πιὸ πάνω ἀποφάσεις τῆς Ὁλομέλειας τοῦ Συμβουλίου τῆς Ἐπικρατείας (1534, 1535 καὶ 1536/2023), τὸ Δικαστήριο, συγκεκριμενοποιώντας πλέον τὸ περιεχόμενο τοῦ ἐναλλακτικοῦ μαθήματος τῶν Θρησκευτικῶν, τὸ ὁποῖο σὲ παλαιότερες ἀποφάσεις του (1749-1750/2019) εἶχε ἐνδεικτικῶς μόνον προσδιορίσει (π.χ. ἠθικῆς), ἔκρινε μὲ σαφήνεια ὅτι, ἐφόσον συγκεντρώνεται ἱκανὸς ἀριθμὸς μαθητῶν ἀπαλλασσόμενων ἀπὸ τὸ μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν, ἀποτελεῖ «ὑποχρέωση τοῦ κράτους νὰ [τοὺς] παράσχει» –κατὰ τὴν ἀκριβῆ, κατὰ λέξη, διατύπωση τῶν νεότερων αὐτῶν ἀποφάσεων– «ἰσοδύναμο ἐναλλακτικὸ ὑποχρεωτικὸ μάθημα θρησκειολογικοῦ – πληροφοριακοῦ περιεχομένου μὲ οὐδέτερο καὶ ἀντικειμενικὸ χαρακτήρα γιὰ ὅλους τοὺς αἰτούμενους ἀπαλλαγή».
Συνεπῶς, τὸ ἐναλλακτικὸ μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν δὲν μπορεῖ, κατὰ τὰ κριθέντα μὲ τὶς ἀποφάσεις αὐτές, νὰ εἶναι ἕνα ἁπλὸ μάθημα ἠθικῆς, ἀλλὰ πρέπει ἀπαραιτήτως νὰ ἔχει θρησκειολογικὸ περιεχόμενο καὶ νὰ ἐνημερώνει τοὺς μαθητὲς γιὰ τὶς διάφορες θρησκεῖες, τὴν κοσμοθεωρία καὶ τὴ φιλοσοφία τους, νὰ παρέχεται δὲ μὲ αὐτὸ οὐδέτερη ἐκπαίδευση μὲ τρόπο ἀντικειμενικὸ καὶ πλουραλιστικὸ χωρὶς νὰ ἐμφυτεύονται στοὺς μαθητὲς δογματικὲς θρησκευτικὲς ἰδέες. Ὁ χαρακτήρας τοῦ ἐναλλακτικοῦ μαθήματος ὡς θρησκειολογικοῦ – πληροφοριακοῦ συνάδει, ἐξάλλου, μὲ τὸ ἄρθρο 16 παρ. 2 τοῦ Συντάγματος, τὸ ὁποῖο ἀσχολεῖται ἀποκλειστικὰ μὲ τὴν καθιέρωση τῆς θρησκευτικῆς ἐκπαίδευσης ὡς κανονικοῦ μαθήματος (στὴν περίπτωση τῶν ἀπαλλασσόμενων μαθητῶν ὑπὸ τὴ μορφὴ ἑνὸς θρησκειολογικὰ οὐδέτερου καὶ πολυφωνικοῦ μαθήματος) καὶ δὲν περιέχει κανονιστικὴ δήλωση ὅτι τὸ κράτος ὑποχρεοῦται νὰ παρέχει ἠθικὴ-ἠθικολογικὴ ἐκπαίδευση στὸ πλαίσιο ξεχωριστοῦ σχολικοῦ μαθήματος. Ἡ ἠθικὴ συνείδηση, τέλος, καὶ ἡ ἐξέλιξή της διδάσκεται ἐπαρκῶς μὲ τὴ διδασκαλία τῆς φιλοσοφίας ὅλων τῶν θρησκειῶν καὶ τὴν προβολὴ προτύπων ἐκ μέρους τῶν διδασκόντων γιὰ τὴν καθιέρωση ἠθικῶν συμπεριφορῶν καὶ στάσεων στὴν καθημερινὴ ζωή.
Συμπερασματικά, ἑπομένως, τὸ ἐναλλακτικὸ ἰσοδύναμο ὑποχρεωτικὸ μάθημα γιὰ τοὺς ἀπαλλασσόμενους ἀπὸ τὸ μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν μαθητὲς πρέπει ἀπαραιτήτως, κατὰ τὸ Σύνταγμα καὶ τὴν παρατιθέμενη νομολογία τοῦ Συμβουλίου τῆς Ἐπικρατείας, νὰ ἔχει θρησκειολογικὸ – πληροφοριακὸ χαρακτήρα, μὲ ἔμφαση στὴν κατανόηση τῶν διάφορων θρησκευτικῶν καὶ κοσμοθεωρητικῶν ἀπόψεων καὶ ἀξιῶν ποὺ συνυπάρχουν στὴν κοινωνία καὶ μὲ σεβασμὸ στὴ διαφορετικότητα τῶν ἀπόψεων αὐτῶν, ὥστε νὰ μποροῦν νὰ τὸ παρακολουθοῦν ὅλοι οἱ ἀπαλλασσόμενοι μαθητὲς ἀνεξαρτήτως τῶν θρησκευτικῶν πεποιθήσεών τους ἢ τῆς ἔλλειψης θρησκευτικῶν πεποιθήσεων».