Τοῦ μακαριστοῦ Βασιλείου Λ. Δεντάκη, καθηγητοῦ τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς
2ον
Οἱ φορεῖς τῆς ἐξουσίας ταύτης, ἀπὸ τῆς ἀπόψεως τῆς ἐμπεπιστευμένης εἰς αὐτοὺς πνευματικῆς ἐξουσίας κρινόμενοι, εἶναι οὐχὶ μόνον τῶν κοινῶν ἀρχόντων, ἀλλὰ καὶ αὐτῶν τῶν βασιλέων φοβερώτεροι καὶ αὐτῶν τῶν γονέων τιμιώτεροι. Ἡ σύγκρισις φυσικῆς καὶ πνευματικῆς πατρότητος δίδει τὸ μέτρον τῆς ἀνωτερότητος ταύτης. «Οἱ μέν, γάρ, ἐξ αἱμάτων καὶ ἐκ θελήματος σαρκὸς ἐγέννησαν, οἱ δὲ τῆς ἐκ τοῦ Θεοῦ γεννήσεως ἡμῖν εἰσιν αἴτιοι, τῆς μακαρίας παλιγγενεσίας ἐκείνης, τῆς ἐλευθερίας τῆς ἀληθοῦς καὶ τῆς κατὰ χάριν υἱοθεσίας».
Μετὰ δέους καὶ φόβου ἵστανται ἐνώπιον τῆς Ἱερωσύνης γενικῶς καὶ τῆς ἐπισκοπικῆς διακονίας ἀφ’ ἑτέρου οἱ τρεῖς Ἱεράρχαι. Καὶ τί λέγω ἵστανται; Φεύγουσι προτροπάδην. Ὅσον δ’ ἀφορᾷ εἰς τοὺς ἄρχοντας οὐδεμία ὑπάρχει σύγκρισις, κατὰ τοὺς τρεῖς Ἱεράρχας, μεταξὺ τῆς κοσμικῆς καὶ τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἐξουσίας. Ἡ δευτέρα αὕτη «τοσοῦτον βασιλείας ἀνωτέρω ἔστηκεν, ὅσον πνεύματος καὶ σαρκὸς τὸ μέσον». Ἡ μεταξὺ τῶν δύο ἀπόστασις εἶναι ἀνάλογος πρὸς τὴν ἀπόστασιν σώματος καὶ ψυχῆς. Τὴν διαφορὰν συνιστᾶ ἡ ἐσωτέρα αὐτῶν φύσις· τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἐξουσίας ἡ φύσις εἶναι πνευματική, ἐν ᾧ τῆς κοσμικῆς σωματική. Ἐφ’ ᾧ, καὶ ἀσχολεῖται ἡ τελευταία αὕτη περὶ τὰ ὑλικὰ περισσότερον, διὰ νὰ ἀφήσῃ τὴν περὶ τὰ πνευματικὰ φροντίδα εἰς τὴν πρώτην. Διακρίνονται ἀκόμη καὶ ἀπὸ τῆς ἀπόψεως τοῦ χαρακτῆρος αὐτῶν. Μολονότι καὶ αἱ δύο τὴν αὐτὴν ἔχουσι πηγήν, τὸν Θεόν, καὶ εἰς τὴν ὑπηρεσίαν τοῦ πλάσματος αὐτοῦ ἀποβλέπουσιν, ἐν τούτοις ἡ μία ἔχει μᾶλλον ἀνθρώπινον χαρακτῆρα, ἅτε τὰς σωματικὰς τοῦ ἀνθρώπου ἀπαιτήσεις ὑπηρετοῦσα, ἐν ᾧ ἡ ἄλλη ἔχει χαρακτῆρα θεῖον, ὡς ἀποσκοποῦσα, ἵνα ἀνάψῃ τὸν ἐν τῇ ψυχῇ θεῖον σπινθῆρα. Δι’ ὅ καὶ αὕτη ἐνισχύεται ὑπὸ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.
Ἡ ἐκκλησιαστικὴ ἐξουσία δὲν ἐπιθυμεῖ νὰ ἐξαφανίσῃ τὸν παραβάτην, ἀλλὰ νὰ διορθώσῃ αὐτόν· τὰ μέσα, ἅτινα μεταχειρίζεται πρὸς τοῦτο, εἶναι καθαρῶς παιδευτικά, καθ’ ὅσον δὲν μισεῖ τὸν πλανώμενον καὶ ἁμαρτάνοντα ἄνθρωπον, ἀλλὰ τὴν ἁμαρτίαν, τὴν ἐν τῇ ψυχῇ αὐτοῦ ἐγκατεστημένην, ἥν καὶ ἐπιθυμεῖ νὰ ἐκριζώσῃ. Καὶ φέρεται μὲν αὕτη μετὰ ἠρεμίας καὶ εἶναι ἡμερωτέρα τῆς ἄλλης, ἀλλ’ ἐν ταυτῷ καὶ πολὺ ταύτης ἀκριβεστέρα. Σκοπὸν δὲ τῆς ἐνεργείας αὐτῆς τίθησιν, οὐχὶ τὴν τιμωρίαν τῶν παραπτωμάτων, ἀλλὰ τὴν πρόληψιν αὐτῶν.
Ἡ ἐκκλησιαστικὴ ἐξουσία, τέλος, καὶ ἀπὸ τῆς ἀπόψεως τοῦ διακονουμένου, ἀλλ’ ἰδίᾳ ἀπὸ τῆς ἀπόψεως τοῦ διακονοῦντος, δὲν ἔχει ὡς σκοπὸν τὴν ἀνθρωπίνην δόξαν καὶ ἄνεσιν, ὡς ἡ κοσμική, ἀλλὰ καλεῖ εἰς πόνους καὶ ἱδρῶτας.
Ἀλλὰ τὸ ὕψος τοῦτο καὶ ἡ μεγάλη ἀξία τοῦ λειτουργήματος, δὲν ἀναφέρεται εἰς τοὺς φορεῖς, ἤτοι τὰ πρόσωπα, ἀλλ’ εἰς τὸ ἀξίωμα καθ’ ἑαυτό. Οἱ φορεῖς, δηλαδή, τοῦ ἀξιώματος, ἐφ’ ὅσον κατέχουσι τοῦτο, ἀπολαμβάνουσι τῆς ἀξίας καὶ τῆς τιμῆς, ἔστω καὶ ἂν εἶναι ἀνάξιοι. Καὶ τοῦτο διότι ὁ θρόνος ὁ ἐπισκοπικὸς δὲν εἶναι ἰδικός των, εἶναι τοῦ Χριστοῦ, τοῦ ὁποίου ἐκεῖνοι εἶναι διάδοχοι. Καὶ καθὼς οἱ πρέσβεις, οἱοιδήποτε καὶ ἂν εἶναι, ἀπολαμβάνουσι τῆς τιμῆς, ἥτις ἀνήκει εἰς τοὺς ἀντιπροσωπευομένους ὑπ’ αὐτῶν, κατὰ παρόμοιον τρόπον καὶ οἱ ἐπίσκοποι· ἀπολαμβάνουσιν οὗτοι τῆς τιμῆς, ἥτις ἀνήκει εἰς τὸν Ἀποστείλαντα αὐτούς.
Ἀλλ’ ὁ ἀπολαύων τῆς τιμῆς τούτης πρέπει νὰ ἔχῃ τὴν συναίσθησιν, ὅτι ἡ τιμὴ δὲν ἀνήκει εἰς αὐτὸν προσωπικῶς· τὸ πρόσωπον ἐξαφανίζεται ὁλοκληρωτικῶς, παραμένει δὲ τὸ ἀξίωμα.
Τὸ γεγονὸς καὶ μόνον, ὅτι ὁ ἐπίσκοπος, ἐν τῇ ἀσκήσει τοῦ ὑψηλοῦ αὐτοῦ ἔργου, ἐκπροσωπεῖ τὸν Κύριον Ἰησοῦν Χριστόν, ὡς τύπος Αὐτοῦ, συνεπάγεται τεραστίας εὐθύνας, ἔναντι Ἐκείνου καὶ τοῦ ποιμνίου· εὐθύνας, αἵτινες ἐπιβάλλουσι τὴν ἐπιστράτευσιν φυσικῶν καὶ ἐπικτήτων ἱκανοτήτων, προκειμένου οὗτος νὰ ἀνταποκριθῆ πλήρως εἰς τὰς ἀπαιτήσεις τοῦ ὑπουργήματος αὐτοῦ.
Καὶ ἡ εὐθύνη αὕτη συνάγεται ἐκ τῆς πεποιθήσεως, ὅτι ὁ ἐπίσκοπος κατὰ τὴν ἐπιτέλεσιν τῆς ἀποστολῆς αὐτοῦ εἶναι συνεργάτης εἰς τὸ ἔργον τῆς Ἀπολυτρώσεως, τὸ συντελεσθὲν ἐπὶ τοῦ Σταυροῦ τοῦ Γολγοθᾶ, τὸ δὲ ἔργον αὐτοῦ, ἀντικείμενον ἔχει τὸν ἄνθρωπον, «δι’ ὅν Χριστὸς ἀπέθανεν»16, ἐν ᾧ αὐτὸς οὗτος διατελεῖ «ἐν ἐπιμελείᾳ ψυχῶν αἵματι Χριστοῦ ἐξηγορασμένων».
Τὰ κυριώτερα ἐκ τῶν προσόντων, ὑπὸ τῶν ὁποίων δέον νὰ ᾖ κεκοσμημένος ὁ τολμῶν νὰ ἀναδεχθῇ ἐπὶ τῶν ὤμων τὸν βαρὺν τῆς ἀρχιερωσύνης ζυγὸν εἶναι κατὰ τοὺς μεγάλους τούτους πατέρας τὰ ἑξῆς:
Πρώτη ἐκ τῶν ἀρετῶν καὶ κορωνὶς αὐτῶν, ᾖ πλήρης, ὁλοκληρωτικὴ καὶ τελεία πρὸς τὸν Θεὸν ἀγάπη, δέον νὰ χαρακτηρίζη τὸν ἐπίσκοπον ἐν πάσαις ταῖς ἐνεργείαις αὐτοῦ. Ἡ ἀγάπη αὕτη, τὴν ἰσχυροτέραν δύναμιν τῆς ἀνακαινίσεως τῆς ἀνθρωπίνης προσωπικότητος ἀποτελοῦσα, δίδει εἰς τὸν ἐπίσκοπον τὴν δύναμιν, διὰ νὰ δυνηθῇ οὗτος νὰ ἐκπληρώσῃ τὴν ὑψηλὴν αὐτοῦ ἀποστολήν. Ἐφ’ ὅσον οὗτος ἀγαπᾶ τὸν Θεόν, εἶναι εἰς θέσιν νὰ ἐπιτελῇ, ἐν τῇ ἀσκήσει τοῦ ἐπισκοπικοῦ ἀξιώματος, ὅ,τι ὁ ὑπ’ αὐτοῦ ἀγαπώμενος θέλει. Ἡ ἀγάπη αὕτη δονοῦσα τὰς ἐσωτάτας χορδὰς τῆς ἐπισκοπικῆς καρδίας παρέχει εἰς αὐτὴν τὴν βεβαιότητα τῆς συνεργίας τοῦ Θεοῦ ἐν τῷ ἔργῳ.
Πρώτη ἐκ τῶν ἀρετῶν ἡ ἀγάπη πρὸς τὸν Θεόν· καὶ πρωτίστη συνέπεια αὐτῆς ἡ πρὸς τὸν πλησίον ἀγάπη. Οὐδετέρα δύναται νὰ νοηθῇ ἀνεξαρτήτως τῆς ἄλλης. Ἀμφότεραι ἀποτελοῦσιν ἑνιαῖόν τι ὅλον. «Διὰ μὲν τῆς πρώτης ἔστι κατορθῶσαι καὶ τὴν δευτέραν· διὰ δὲ τῆς δευτέρας ἐπανελθεῖν αὖθις ἐπὶ τὴν πρώτην» κατὰ τὸν Μέγαν Βασίλειον. Αὕτη εἶναι τὸ κατ’ ἐξοχὴν γνώρισμα τῶν γνησίων μαθητῶν τοῦ Κυρίου καὶ τῶν διαδόχων Ἐκείνου ἐπισκόπων. «Ἐν τούτῳ γνώσονται· πάντες ὅτι ἐμοὶ μαθηταὶ ἔστε, ἐὰν ἀγάπην ἔχητε ἐν ἀλλήλοις»17. Τὸ δὲ ἀλλήλοις τοῦτο δὲν ἀναφέρεται μόνον εἰς τὴν ἀγάπην τῶν ἐπισκόπων πρὸς τοὺς διακονουμένους ὑπ’ αὐτῶν, ἀλλὰ καὶ εἰς τὴν μεταξύ των.
Ἡ ἀγάπη αὕτη πρὸς πάντας δέον νὰ ἐξικνῆται μέχρι πλήρους αὐτοθυσίας κατὰ τὸ παράδειγμα τοῦ εἰπόντος· «ὁ ποιμὴν ὁ καλὸς τὴν ψυχὴν αὐτοῦ τίθησιν ὑπὲρ τῶν προβάτων»18.
Ἡ πλήρης καὶ γνησία ἀγάπη πρὸς τὸν Θεὸν καὶ ἡ πρὸς τὸν πλησίον τοιαύτη ὁδηγοῦσιν εὐθὺς εἰς τὴν «ἀπὸ τοῦ ἐπάρματος καὶ ὕψους ἀλαζονικοῦ καὶ οἰήματος διακένου ἐπὶ τὴν οἰκείαν ἀξίαν ἐπάνοδον», ἤτοι τὴν ταπεινοφροσύνην. Ὁ ἀγαπῶν τὸν Θεὸν συναισθάνεται, τοῦτο μὲν τὴν θείαν μεγαλειότητα, τοῦτο δὲ τὴν ἀνθρωπίνην εὐτέλειαν, καὶ δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ ὁδηγηθῇ εἰς ἔπαρσιν ἔναντι τοῦ συνανθρώπου του, εἴτε δι’ ἀνύπαρκτα προτερήματα, εἴτε διὰ τοιαῦτα ὑπὸ τοῦ Θεοῦ δοθέντα.
Σημειώσεις:
16. Α΄ Κορ. η΄, 11. 17. Ἰω. ιγ΄ 35. 18. Ἰω. ι΄, 11.
Πηγή: Λόγος εἰς τὴν ἑορτὴν τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν