Τὴν ἀποκαλοῦν «ἠλεκτρονικὴ φιλία», «διαδικτυακὴ φιλία», «ψηφιακὴ φιλία», «e – φιλία» κ.λπ. Πρόκειται γιὰ εἶδος φιλίας τῆς ἠλεκτρονικῆς – διαδικτυακῆς – ψηφιακῆς ἐποχῆς μας. Ἐντελῶς νέο καὶ ἐξελισσόμενο ραγδαῖα ὡς φαινόμενο! Τόσο ἐπαναστατικό, ποὺ θέλει νὰ προσδώσει ἕνα ἄλλο χαρακτηριστικό τῆς φιλίας, πέραν αὐτοῦ τοῦ ὁποίου ὥς τώρα γνωρίζαμε. Γιατί φίλος πλέον δὲν εἶναι ἐκεῖνος ποὺ ἀγαπᾶς, ἐμπιστεύεσαι, σέβεσαι, ὑπολογίζεις, ὡς ἄλλον ἑαυτό σου, ἀλλὰ ἕνας … ἀριθμὸς στὴν ἱστοσελίδα σου! Ἕνας ἀριθμὸς ποὺ μπορεῖς νὰ τὸν αὐξάνεις ἀπεριόριστα, ἀκατάπαυστα, ὁποτεδήποτε. Μπορεῖς ἀκόμη καὶ νὰ τόν… ἀγοράζεις! Στ’ ἀλήθεια τί ἀκριβῶς συμβαίνει; Ποιὰ εἶναι τὰ χαρακτηριστικά της; Ἂς πάρουμε τὰ πράγματα μὲ τὴ σειρά τους…
α. Διενεργεῖται κυρίως ἀπὸ τοὺς νέους…
Ἡ εἰκονικὴ φιλία διενεργεῖται βέβαια ἀπὸ ὅλους. Ὅμως εἶναι περισσότερο διαδεδομένη στὴ νέα γενιὰ καὶ λιγότερο στὶς μεγαλύτερες ἡλικίες. Γιὰ τὴ νέα γενιά, ἐξελίχθηκε πλέον σὲ εἶδος ζωῆς!
Ἐπιπλέον οἱ ἔφηβοι εἰδικά, ἔχουν ἀνάγκη τὴν παρέα καὶ τὴν φιλία περισσότερο ἀπ’ ὁποιονδήποτε ἄλλον. Ὁπότε καὶ τὴν ἀναζητοῦν παντοῦ, ἀκόμη καὶ στὸ τόσο γοητευτικὸ γι’ αὐτοὺς διαδίκτυο.
Μάλιστα ἂν ἀναρωτηθοῦμε «τί κάνουν τὰ παιδιὰ καὶ οἱ ἔφηβοι στὸ διαδίκτυο;», ἡ ἀπάντηση τὴν ὁποία θὰ πάρουμε εἶναι αὐτή:
• Γιὰ νὰ βροῦν πληροφορίες σχετικὰ μὲ τὶς σχολικές τους ἐργασίες
• Γιὰ νὰ ἐπικοινωνήσουν μὲ τοὺς ἄλλους
• Γιὰ νὰ παίξουν online παιχνίδια καὶ
• Γιὰ νὰ προβοῦν σὲ ἀγορές.
Βλέπουμε, λοιπόν, πὼς ἡ ἐπικοινωνία μὲ τοὺς ἄλλους εἶναι στὶς προτεραιότητές τους, ἡ δὲ διαδικτυακὴ ἐπικοινωνία θεωρεῖται τῆς μόδας καὶ καταγοητεύει ὅλα τὰ παιδιά.
Σύμφωνα μὲ ἔκθεση τῆς Harris Interactive καὶ τῆς Alloy Media & Marketing γιὰ τοὺς νέους 13 – 18 ἐτῶν, ἡ ἀποστολὴ e-mail καὶ τὸ Instant Messaging «εἶναι τόσο αὐτονόητα ὡς τρόπος ἐπικοινωνίας μὲ τοὺς φίλους, ὅπως τὸ νὰ μιλᾶνε μαζί τους στὸ τηλέφωνο»!
Εἶναι πολὺ χαρακτηριστικὴ ἡ διαφοροποίηση ποὺ ὑπάρχει ἐπ’ αὐτοῦ ἀνάμεσα στὰ παιδιὰ ἡλικίας 8-12 ἐτῶν καὶ τῶν ἐφήβων 13-18 ἐτῶν.
Σύμφωνα μὲ τὶς πιὸ πάνω ἐκθέσεις τὸ 81% τῶν παιδιῶν 8-12 ἐτῶν προτιμᾶ τὴ συζήτηση καὶ τὴ συνάντηση πρόσωπο μὲ πρόσωπο, ἐνῷ τὸ ποσοστὸ αὐτὸ περιορίζεται στὸ 53% στοὺς ἐφήβους τῶν 13-18 ἐτῶν!
Βέβαια τὰ παιδιὰ μπαίνουν λιγότερο στὸ διαδίκτυο ἀπ’ τοὺς ἐφήβους καὶ κυρίως γιὰ νὰ παίξουν παιχνίδια, δηλαδὴ γιὰ νὰ κάνουν κάτι μόνα τους. Ἀντίθετα οἱ ἔφηβοι ἐνδιαφέρονται περισσότερο στὸ νὰ χρησιμοποιήσουν τὸ διαδίκτυο γιὰ ἐπικοινωνία.
Σύμφωνα μὲ ἔρευνα τοῦ Οἰκονομικοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν, γιὰ τὴ συντριπτικὴ πλειοψηφία τῶν χρηστῶν τοῦ facebook, ὁ βασικὸς λόγος χρήσης του εἶναι ἡ ἐπικοινωνία καὶ ἡ ἐπανασύνδεση μὲ παλιοὺς φίλους. Τὸ δὲ 46% δηλώνει ὅτι τὸ χρησιμοποιεῖ «γιὰ νὰ μαθαίνει προσωπικὰ στοιχεῖα φίλων καὶ γνωστῶν», δηλαδὴ γιὰ τὸ λεγόμενο «ἠλεκτρονικὸ κουτσομπολιό»! Κι ἐνῷ τὸ 38% δηλώνει πὼς δὲν ἐμπιστεύεται τό facebook, ὡστόσο τὸ 28% δηλώνει πὼς μπαίνει σ’ αὐτὸ, γιὰ νὰ ἀποκτήσει γνωριμίες!
Σύμφωνα, τέλος, μὲ ἔρευνα τοῦ Ε.Κ.Κ.Ε.[1] 7 στὰ 10 παιδιὰ ἔχουν ἀναπτύξει ἠλεκτρονικὲς φιλίες!
β. Μὲ ποιοὺς τρόπους;
Οἱ τρόποι αὐτοὶ δὲν εἶναι ἄλλοι ἀπ’ τὶς ἱστοσελίδες κοινωνικῆς δικτύωσης, τὰ chart rooms, τὰ e-mail κ.λπ. Μὲ τὴν ἐπικοινωνία τοῦ εἴδους αὐτοῦ γίνεται ἀνταλλαγὴ ἀρχείων, ταινιῶν ἢ μουσικῆς, ἡ εἴσοδος σὲ ὁμάδες συζητήσεων, ἡ παράθεση ἀπόψεων, χόμπι, δραστηριοτήτων, προσωπικῶν γεγονότων κ.λπ.
Ἀπ’ ὅλη αὐτὴ τὴ δραστηριότητα, δημιουργοῦνται καὶ οἱ πρῶτες φιλίες, οἱ ὁποῖες μὲ τὴν πάροδο τοῦ χρόνου ἐνισχύονται ὅλο καὶ πιὸ πολύ, σὲ βαθμὸ ποὺ κάποιους νὰ τοὺς ἀπορροφοῦν ἀπολύτως καὶ νὰ καταφεύγουν σ’ αὐτὲς μὲ πάθος!
Στοὺς ἱστοχώρους κοινωνικῆς δικτύωσης (ὅπως τὸ facebook, τὸ twiter κ.λπ.) οἱ νέοι κάνουν τὰ πάντα, γιὰ νὰ διευρύνουν τὸν φιλικό τους κύκλο.
Σύμφωνα μὲ τὴν ἔρευνα «τὸ προφὶλ τῶν ἐφήβων στὸν κυβερνοχῶρο», ποὺ ἐκπόνησε τὸ Ἀριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης[2], τὸ 66% αὐτῶν ἔχει δημιουργήσει προφὶλ σὲ ἱστοσελίδα, ἐνῷ οἱ περισσότεροι καθηλώνονται μπροστὰ στὸν ὑπολογιστή τους, γιὰ νὰ διατηρήσουν φίλους καὶ νὰ βροῦν καινούργιους, πέραν ἀπ’ τὰ ὅρια τῆς παρέας, τοῦ σχολείου, ἀκόμη δὲ καὶ τῆς χώρας τους!
γ. Πόσοι μπορεῖ νὰ εἶναι οἱ εἰκονικοὶ φίλοι;
Ὑπολογίζεται ὅτι οἱ νέοι ἔχουν κατὰ μέσον ὅρο 237 «διαδικτυακοὺς φίλους» ὁ καθένας[3], ἐνῷ στὴν πραγματικὴ ζωή «τὰ παιδιὰ τῆς παρέας» δὲν ὑπερβαίνουν τὰ 12! Οἱ πραγματικοὶ φίλοι εἶναι πολὺ λιγότεροι, 1 ἢ 2, μπορεῖ δὲ καὶ νὰ μὴ ὑπάρχει κανένας!
Ὁ μέσος χρήστης τοῦ facebook, πάντως, ἔχει 105 φίλους. Λιγότεροι ἀπὸ 1000 ἄνθρωποι προσκρούουν στὸ ὅριο τῶν 5.000 φίλων ποὺ θέτει ὡς ὅριο τὸ facebook!!!
Τὸ MySpace, ποὺ δὲν βάζει τέτοια ὅρια, δίνει τὴ δυνατότητα γιὰ ὑπερβολές. Ἔτσι ὁ Ἀμερικανὸς ἠθοποιὸς Ντέϊν Κούκ, γιὰ παράδειγμα, ἔχει 2.372.807 φίλους! Ὁ Στὶβ Πίαρμαν, ὁ ἀντιπρόεδρος τῆς ἑταιρείας ποὺ διαχειρίζεται τὸ MySpace, ἔχει συμπεριλάβει στοὺς φίλους του καὶ μία … πατάτα! Ἡ ὁποία, πατάτα, ἔχει ἀποκτήσει 2.965 φίλους!!![4]
δ. Μὲ ποιὰ κριτήρια ἐπιλέγονται;
Αὐτοὶ ποὺ ἔχουν προφὶλ στὶς ἱστοσελίδες κοινωνικῆς δικτύωσης, ὡς κριτήριο μὲ τὸ ὁποῖο ἐπιλέγουν κάποιον ὡς φίλο εἶναι τοῦτο: Νὰ εἶναι αὐτὸς γνωστὸς ἢ νὰ ἔχει κοινὰ ἐνδιαφέροντα. Αὐτὴ εἶναι ἡ γενικὴ ἐντύπωση ποὺ ὑπάρχει ἐπ’ αὐτοῦ.
Ὅμως ὑπάρχουν καὶ ἄλλα κριτήρια ἐπιλογῆς, ὅπως γιὰ παράδειγμα, τὸ νὰ φαινόμαστε δημοφιλεῖς! Ἰδιαίτερα στοὺς νέους ἐπικρατεῖ ἡ ἀντίληψη πὼς ἡ κοινωνικὴ ἀξία κάποιου ἀποτιμᾶται μὲ τὸ πόσοι τὸν συμπαθοῦν! Ἔτσι ἐπιδίδεται σ’ ἕνα ἀγώνα ἀπόκτησης φίλων, καὶ τὸ διαδίκτυο εἶναι μία καλὴ εὐκαιρία ἐπ’ αὐτοῦ. Ὅπως παρατήρησαν κάποιοι εἰδικοὶ «οἱ ἱστοσελίδες κοινωνικῆς δικτύωσης ἀπευθύνονται στὴν πιὸ θλιβερὴ ἐσωτερική μας ἀνάγκη νὰ φαινόμαστε δημοφιλεῖς ἀκόμη καὶ τότε ποὺ μὲ τίποτα δὲν εἴμαστε»!
Μάλιστα αὐτὸ ποὺ λένε τὰ παιδιὰ μεταξύ τους εἶναι «πόσους φίλους ἔχεις;», ἐννοώντας στὸ facebook, τὸ twiter καὶ τὶς ἄλλες σελίδες κοινωνικῆς δικτύωσης. Ὅσες ἑκατοντάδες ἢ καὶ χιλιάδες περιλαμβάνει ἡ ἀπάντηση, τόσο «κοινωνικὸς» καὶ … ἀξιαγάπητος εἶναι κάποιος!
Ἑπόμενο εἶναι πλέον νὰ ἐπιδίδονται ὅλοι σ’ αὐτὸν τὸν ἀγώνα, προκειμένου νὰ «φαίνονται» τέτοιοι. Εἶναι ἀνοικτοὶ πρὸς ὅλους τούς ἀνθρώπους (τοῦ πλανήτη ἐννοεῖται), συμβιβάζονται μὲ ὅλους, ὑποδύονται ψεύτικους ρόλους, ἀκολουθοῦν ἀκόμη καὶ ἀπόψεις καὶ πιστεύω ποὺ δὲν τὰ υἱοθετοῦν, παρουσιάζουν ἕνα ἄλλο ἑαυτό, σαφῶς μὴ ἀληθινό!
ε. Ποῦ συναντῶνται, πῶς ἐπικοινωνοῦν;
Οἱ συναντήσεις μὲ ὅλους αὐτοὺς γίνονται ἀσφαλῶς στὸν κυβερνοχῶρο.
Σύμφωνα μὲ τὴν ἀναφερθεῖσα ἔρευνα «τὸ προφὶλ τῶν ἐφήβων στὸν κυβερνοχῶρο» τοῦ Ἀριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης,
• τὸ 29% ἐπικοινωνεῖ μὲ τοὺς ψηφιακούς του φίλους καθημερινὰ
• τὸ 43% 1-2 φορὲς τὴν ἑβδομάδα καὶ
• τὸ 28% 1 φορά τὸν μήνα.
στ. Πόσο πραγματικοὶ καὶ ἀληθινοὶ εἶναι;
Εὐθὺς ἐξ ἀρχῆς οἱ ἔφηβοι ἔρχονται σ’ ἐπαφὴ μὲ τὴν σκληρὴ πραγματικότητα τῆς εἰκονικῆς φιλίας, ποὺ δὲν εἶναι ἄλλη ἀπὸ τὴν ἴδια τὴν σκοτεινή της πλευρά, ἀφοῦ 3 στοὺς 4 ἀναγκάζονται νὰ παρουσιάζουν τὸ εἰκονικὸ (=ψεύτικο) προφίλ τους καὶ ὄχι τὸ πραγματικό!
ζ. Ποιὸ εἶναι τὸ ἀποτέλεσμα;
Αὐτὸ ἔχει τὰ ἑξῆς δύο σκέλη…
Ἀπὸ τὴ στιγμὴ ποὺ ἡ προσωπικὴ ἐπαφὴ σταματᾶ νὰ ὑπάρχει, οἱ φιλίες τοῦ εἴδους αὐτοῦ, ἔστω καὶ σταδιακά, λειτουργοῦν ὡς ὑποκατάστατο τῶν πραγματικῶν!
Ἀρκετοί, μάλιστα, προτιμοῦν νὰ ἐπικοινωνοῦν μέσῳ τῶν ἱστοσελίδων κοινωνικῆς δικτύωσης ἀκόμη καὶ μὲ φίλους ποὺ διατηροῦν στὴν πραγματικὴ ζωή! Σύμφωνα μὲ τὴν πιὸ πάνω ἔρευνα τοῦ Ἀριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης,
• τὸ 28% ἐπικοινωνεῖ μὲ τοὺς κανονικούς του φίλους καθημερινὰ μέσῳ τῶν ἱστοσελίδων!
• τὸ 38% 1-2 φορὲς τὴν ἑβδομάδα καὶ
• τὸ 15% 1-2 φορὲς τὸν μήνα.
• Μόνο τὸ 19% προτιμᾶ νὰ συναντᾶ τοὺς φίλους του πρόσωπο μὲ πρόσωπο!
Σύμφωνα καὶ μὲ ἄλλες ἔρευνες τὸ 30% – 40% τῶν παιδιῶν ἡλικίας 9-1 ἐτῶν χρησιμοποιοῦν τὰ διαδίκτυο, γιὰ νὰ ἐπικοινωνοῦν μεταξύ τους μὲ ἠλεκτρονικὰ μηνύματα! Μέσῳ τῶν μηνυμάτων αὐτῶν τὰ παιδιὰ ἀνταλλάσσουν τὶς ἱστορίες τους, τὶς εἰκόνες τους καὶ ἀγαπημένα τους τραγούδια.
Ἔρευνα τῆς Μονάδας Ἐφηβικῆς Ὑγείας τοῦ Νοσοκομείου Παίδων «Π.& Α. ΚΥΡΙΑΚΟΥ» ἔδειξε ὅτι τὸ 39% τῶν μαθητῶν Δημοτικοῦ συνομιλοῦν μὲ ἄλλα παιδιὰ στὸ διαδίκτυο!
Ἔπειτα ἀποκτῶνται γνωριμίες – εἰκονικὲς φιλίες μὲ ἄτομα ποὺ δὲν εἶναι γνωστὰ μεταξύ τους, μὲ ὅ,τι αὐτὸ σημαίνει.
Στὸ ἑπόμενο φύλλο θὰ ἀπαντήσουμε στὸ ἐρώτημα: Πῶς δημιουργοῦνται οἱ εἰκονικὲς φιλίες;
Κ. Γ. Παπαδημητρακόπουλος
Σημειώσεις:
[1] Ἐθνικὸ Κέντρο Κοινωνικῶν Ἐρευνῶν
[2] Παρουσιάστηκε στὸ συνέδριο «The good, the bad and the challenging» στὴν Κοπεγχάγη.
[3] Ὅπως προκύπτει ἀπὸ ἔρευνα τοῦ Macmillan Cancer Support
[4] Βλ. στὰ «ΝΕΑ» δημοσίευμα μὲ τίτλο «Σαβουὰρ βίβρ καὶ στὸ Facebook»
Πῶς δημιουργοῦνται οἱ εἰκονικὲς φιλίες;
2ον
Τὴν ἀποκαλοῦν «ἠλεκτρονικὴ φιλία», «διαδικτυακὴ φιλία», «ψηφιακὴ φιλία», «e – φιλία» κ.λπ. Πρόκειται γιὰ εἶδος φιλίας τῆς ἠλεκτρονικῆς – διαδικτυακῆς – ψηφιακῆς ἐποχῆς μας. Ἐντελῶς νέο καὶ ἐξελισσόμενο ραγδαῖα ὡς φαινόμενο! Τόσο ἐπαναστατικό, ποὺ θέλει νὰ προσδώσει ἕνα ἄλλο χαρακτηριστικὸ τῆς φιλίας, πέραν αὐτοῦ τοῦ ὁποίου ὥς τώρα γνωρίζαμε. Γιατί φίλος πλέον δὲν εἶναι ἐκεῖνος ποὺ ἀγαπᾶς, ἐμπιστεύεσαι, σέβεσαι, ὑπολογίζεις, ὡς ἄλλον ἑαυτό σου, ἀλλὰ ἕνας… ἀριθμὸς στὴν ἱστοσελίδα σου! Ἕνα ἀριθμὸ ποὺ μπορεῖς νὰ τὸν αὐξάνεις ἀπεριόριστα, ἀκατάπαυστα, ὁποτεδήποτε. Μπορεῖς ἀκόμη καὶ νὰ τόν… ἀγοράζεις! Στ’ ἀλήθεια τί ἀκριβῶς συμβαίνει; Στὸ προηγούμενο φύλλο περιγράψαμε τὰ χαρακτηριστικά της. Τώρα θὰ ἀπαντήσουμε στὸ πιὸ πάνω ἐρώτημα, δηλαδὴ στὸ πῶς δημιουργοῦνται…
Λοιπόν, ἡ ἀπάντησή μας εἶναι αὐτὴ ἀκριβῶς:
α. Μὲ τὸ «κλῖμα» ποὺ διαμορφώνουν
οἱ σύγχρονες κοινωνικὲς συνθῆκες!
Εἶναι ἀλήθεια πὼς οἱ σύγχρονες κοινωνικὲς συνθῆκες δὲν εὐνοοῦν τὴν πραγματικὴ φιλία. Ὁ ἀνταγωνισμὸς καὶ ὁ ἀτομικισμὸς ἔχουν γίνει πλέον τρόπος ζωῆς. Ἡ κοινωνία γίνεται ὅλο καὶ πιὸ ἀνταγωνιστικὴ καὶ γιὰ τοῦτο ὅλο καὶ πιὸ ἀτομικιστική. Τοὺς φίλους πλέον τοὺς θέλουμε, γιὰ νὰ πάρουμε κι ὄχι γιὰ νὰ δώσουμε. Τὸ πᾶν – λέει – κρίνεται πιὰ στὶς «γνωριμίες»! Αὐτὲς σὲ πᾶνε μπροστὰ τάχα, αὐτὲς δῆθεν σὲ βοηθοῦν νὰ ἐπιτύχεις!
Ὁπότε ἡ φιλία παίρνει ἕνα ἄλλο προσδιορισμό. Δὲν εἶναι πιὰ ἀγώνας γιὰ τὴν προκοπὴ τοῦ φίλου, ἀλλὰ μία ἀτελείωτη προσπάθεια προκοπῆς μέσῳ τῶν φίλων! Καταργεῖται πλέον τὸ νόημα τοῦ «διδόναι», γιὰ νὰ ὑφίσταται μόνο ἐκεῖνο τοῦ «λαμβάνειν» καὶ μάλιστα σὲ καθαρὰ ὑλικὸ – ὑλιστικὸ ἐπίπεδο!
Ἀλλ’ οὔτε ἡ ἐπιβίωση τῆς κοινωνίας, οὔτε δὲ καὶ ἡ δική μας ἐπιβίωση καὶ προκοπή, ἐξαρτῶνται ἀπ’ τὸν ἀνταγωνισμὸ (συνήθως ἀνελέητο!), ἀλλὰ ἀπὸ τὴν ἀμοιβαιότητα, τὴν ἀγάπη, τὴν συνεργασία καὶ τὸ πνευματικὸ ἀνέβασμα.
β. Μὲ τὸ «πέρασμά» μας
ἀπ’ τὴν πραγματικὴ
στήν …εἰκονικὴ ζωή!
Πραγματικὰ οἱ ἠλεκτρονικὲς φιλίες δὲν εἶναι τίποτ’ ἄλλο παρὰ ἡ ἔνδειξη ὅτι ἔχουμε περάσει πλέον ἀπ’ τὴν πραγματικὴ στὴν … εἰκονικὴ ζωή! Κι ὅσο περισσότερο ζοῦμε στὴ δεύτερη, τόσο ἀναπτύσσουμε τὰ δικά της χαρακτηριστικά, ἕνα ἀπ’ τὰ ὁποῖα εἶναι καὶ οἱ φιλίες αὐτές.
Τὸ θέμα γίνεται ἀμέσως κατανοητὸ ἂν σκεφθοῦμε τί συμβαίνει μὲ τοὺς ἐθισμένους στὸ διαδίκτυο. Αὐτοί…
• Βρίσκονται ἀπομονωμένοι ἀπ’ τὸν πραγματικὸ κόσμο κλεισμένοι στὸ δωμάτιό τους. Εἶναι αὐτοὶ καὶ ὁ ὑπολογιστής τους! Μὲ τὸν ὑπολογιστή τους νοιώθουν «ὡραῖα», εἶναι ἡ πηγὴ τῆς χαρᾶς τους. Ἔτσι ὁ ὑπολογιστὴς μεταβάλλεται ἀπὸ ἐργαλεῖο ἐργασίας, σὲ μέσο διασκέδασης καὶ τελικὰ σὲ … πηγὴ ζωῆς! Βρίσκονται ἤδη στὸν εἰκονικό τους κόσμο!
• Στὸν εἰκονικό τους αὐτὸ κόσμο ἀρχικὰ ἀφιερώνουν τὸν ἐλεύθερο χρόνο τους. Ἔπειτα μειώνουν ἀρχικὰ καὶ στὴ συνέχεια ἐγκαταλείπουν ἄλλες δραστηριότητές τους (σχολεῖο, φροντιστήρια, πανεπιστήμιο, ἀθλητισμὸ κ.λπ.) προκειμένου νὰ βρίσκονται ὅλο καὶ πιὸ πολὺ στὸν κόσμο τους αὐτό!
• Ἡ κατάσταση αὐτὴ – ποὺ δὲν διαφέρει καθόλου ἀπὸ τὴν ἐξάρτηση τοῦ ναρκομανῆ, τοῦ ἀλκοολικοῦ, τοῦ τζογαδόρου κ.λπ. – ὅλο καὶ ἐπιδεινώνεται, γιὰ νὰ καταλήξει στὴν ἐγκατάλειψη κάθε δραστηριότητας, ἀκόμη δὲ καὶ τῆς πλέον βασικῆς! Ὥς καὶ ἡ ἀνάγκη γιὰ φαγητὸ γίνεται ἐκεῖ δίπλα στὸν ὑπολογιστὴ ἢ κι αὐτὸς ὁ ὕπνος ἀκόμη ποὺ καταλήγει νὰ εἶναι κι αὐτὸς πάνω στὸν ὑπολογιστή!
• Ἑπόμενο εἶναι πλέον νὰ γίνονται ἐσωστρεφεῖς καὶ νὰ περιορίζονται πλέον καὶ οἱ κοινωνικὲς ἐπαφὲς μὲ ὅλους! Τοὺς γονεῖς, τὰ ἀδέλφια, τοὺς συμμαθητές, τοὺς συμφοιτητές, τοὺς συνομήλικες, τοὺς συγγενεῖς καὶ βέβαια τοὺς φίλους!
• Ὅλα πλέον εἶναι χτισμένα στὸν εἰκονικὸ κόσμο. Οἱ ἐλπίδες, τὰ ὄνειρα, τὰ ὁράματα, ἡ δράση, ἡ δημιουργία, ἡ ζωή. Συνεπῶς καὶ ἡ φιλία.
• Ὁπότε ἡ ἀνάγκη γιὰ φίλους, ὁ μεγάλος αὐτὸς πόθος τῆς ψυχῆς μας, ἀντικαθίσταται πλέον μὲ κάτι ἄλλο. Μὲ τὶς εἰκονικὲς φιλίες καὶ παρέες. Πρόκειται πλέον γιὰ τὴν ἱκανοποίηση μιᾶς μεγάλης ἀνάγκης σὲ μία ἄλλη κουλτούρα. Εἶναι ἁπλό!
Ἐξ ἄλλου πῶς ὁρίζεται ἡ ἐξάρτηση ἀπὸ τὸ διαδίκτυο; Σύμφωνα μὲ τοὺς εἰδικοὺς ὡς:
• Ἐξάρτηση ἀπὸ τὰ ἠλεκτρονικὰ διαδικτυακὰ παιχνίδια!
• Ἐξάρτηση ἀπὸ ψυχαναγκαστικὲς ἐνασχολήσεις (π.χ. τζόγος)!
• Ἐξάρτηση ἀπὸ τὴν διαδικτυακὴ πορνογραφία καὶ
• Ἐξάρτηση ἀπὸ διαδικτυακὲς διαπροσωπικὲς σχέσεις, οἱ ὁποῖες γίνονται τελικὰ πιὸ σημαντικὲς ἀπὸ τὶς σχέσεις μὲ συγγενεῖς καὶ φίλους στὴν πραγματικὴ ζωή!
Ἄρα οἱ ἠλεκτρονικὲς φιλίες εἶναι ἕνα ἀπὸ τὰ τέσσερα ἐκεῖνα στοιχεῖα ποὺ προσδιορίζουν τὸν ἐθισμένο στὸ διαδίκτυο.
Ὅλα τους γίνονται ἐθιστικά, γιατί εἶναι ἑλκυστικά, ἔχουν ποικιλία θεμάτων, περιέχουν ἀνεξαρτησία στὴν ἐπιλογὴ κ.λπ., γιὰ νὰ φέρουν τὴν ἐξάρτηση καὶ τὴν ἀνατροπὴ τῆς ζωῆς τοῦ ἐθισμένου!
Ἀσφαλῶς ὅλοι δὲν εἶναι ἐθισμένοι. Ὅλοι δὲν εἶναι χαμένοι στὸν εἰκονικό τους κόσμο. Ἢ κάποτε ἐπιστρέφουν στὸν πραγματικό! Ἀλλὰ ποιὸ εἶναι τὸ χαρακτηριστικὸ ἐκείνου ποὺ ἐπέστρεψε; Μὰ πῶς ἄρχισε τὶς ἐπαφές του μὲ τοὺς ἀνθρώπους, ἑπομένως καὶ μὲ τοὺς πραγματικούς του φίλους!
Ἑπομένως δὲν ἔχει καμμιὰ ἀνάγκη τὴν ἠλεκτρονικὴ φιλία ἐκεῖνος ποὺ ἀπολαμβάνει τὶς συνθῆκες τῆς ἀληθινῆς ζωῆς καὶ τῆς πραγματικῆς φιλίας. Ἂν ἀσχολεῖται μὲ τὴν πρώτη, τὸ κάνει αὐτὸ πολὺ περιορισμένα, συνήθως γιατί «ἔτσι κάνουν ὅλοι», «γιὰ νὰ δεῖ πῶς εἶναι», γιὰ νὰ μὴ «ὑστερεῖ» ἀπ’ τοὺς ἄλλους, γιὰ νὰ εἶναι κι αὐτὸς τῆς «μόδας» κατὰ τὰ γνωστά. Ὄχι ὅμως ἐπειδὴ ἔχει κάτι οὐσιαστικὸ νὰ τοῦ προσφέρει ἢ γιατί τοῦ καλύπτει κάτι ποὺ πραγματικὰ τοῦ λείπει…
Ἀλλὰ θὰ συνεχίσουμε τὴν ἀπάντησή μας στὸ ἐρώτημα αὐτὸ καὶ στὸ ἑπόμενο φύλλο…
Πῶς δημιουργοῦνται οἱ εἰκονικὲς φιλίες;
Τὴν ἀποκαλοῦν «ἠλεκτρονικὴ φιλία», «διαδικτυακὴ φιλία», «ψηφιακὴ φιλία», «e – φιλία» κ.λπ. Πρόκειται γιὰ εἶδος φιλίας τῆς ἠλεκτρονικῆς – διαδικτυακῆς – ψηφιακῆς ἐποχῆς μας. Ἐντελῶς νέο καὶ ἐξελισσόμενο ραγδαῖα ὡς φαινόμενο! Τόσο ἐπαναστατικό, ποὺ θέλει νὰ προσδώσει ἕνα ἄλλο χαρακτηριστικὸ τῆς φιλίας, πέραν αὐτοῦ τοῦ ὁποίου ὥς τώρα γνωρίζαμε. Γιατί φίλος πλέον δὲν εἶναι ἐκεῖνος ποὺ ἀγαπᾶς, ἐμπιστεύεσαι, σέβεσαι, ὑπολογίζεις, ὡς ἄλλον ἑαυτό σου, ἀλλὰ ἕνας… ἀριθμὸς στὴν ἱστοσελίδα σου! Ἕνα ἀριθμὸ ποὺ μπορεῖς νὰ τὸν αὐξάνεις ἀπεριόριστα, ἀκατάπαυστα, ὁποτεδήποτε. Μπορεῖς ἀκόμη καὶ νὰ τόν… ἀγοράζεις! Στ’ ἀλήθεια τί ἀκριβῶς συμβαίνει;
Στὰ προηγούμενα δύο φύλλα περιγράψαμε τὰ χαρακτηριστικά της. Τώρα συνεχίζουμε τὴν ἀπάντησή μας στὸ ἐρώτημα πῶς δημιουργοῦνται αὐτές…
γ. Ὅταν νοιώθουμε «ὡραῖα» στὴν ἠλεκτρονική μας ἀπομόνωση!
Μεγάλη ἔρευνα τοῦ Βρετανικοῦ Ἱδρύματος Ψυχικῆς Ὑγείας (MHF)[1] ἔδειξε πὼς 1 στοὺς 10 νοιώθει ὁλοένα καὶ πιὸ ἀπομονωμένος καὶ μόνος καὶ 1 στοὺς 2 πιστεύει ὅτι γινόμαστε ὅλο καὶ πιὸ μοναχικοί! Ἤδη τὰ νοικοκυριὰ μὲ ἕνα μόνο ἔνοικο ὅλο καὶ αὐξάνουν κι ἔχει ἤδη ὑπερβεῖ τὸ 12% τοῦ συνόλου! Τί νὰ πεῖ κανεὶς καὶ γιὰ τὰ ὅλο αὐξανόμενα διαζύγια;
Κατὰ τὴν ἴδια ἔρευνα δὲν πλήττει πλέον τοὺς ἡλικιωμένους, ὅπως συνέβαινε τὶς δεκαετίες 1970 καὶ 1980, ἀλλὰ κι αὐτὰ τὰ παιδιά. Μάλιστα ἡ Βρετανικὴ γραμμὴ βοήθειας παιδιῶν «ChildLine» δέχεται 10.000 κλήσεις ἀπὸ παιδιὰ ποὺ νοιώθουν μόνα τους!
Ἀλλὰ καὶ πέραν ἀπ’ τὴν ἔρευνα αὐτή, τὸ γεγονὸς ὅτι περισσότερα ἀπὸ τὸ 1 στὰ 5 παιδιὰ ἡλικίας 8 -18 ἐτῶν ἔχει ὑπολογιστὴ στὸ δωμάτιό του, δείχνει ὅτι ὁ ὑπολογιστὴς μπορεῖ νὰ χρησιμοποιεῖται σὲ ὧρες μοναξιᾶς.
Εἰδικὲς δὲ ἔρευνες ἐπ’ αὐτοῦ σὲ μαθητὲς Γυμνασίου καὶ Λυκείου ἔχουν δείξει πὼς πάνω ἀπὸ τὸ 60% τοῦ χρόνου ποὺ ξοδεύουν στὸν ὑπολογιστή τους, τὸν ξοδεύουν μόνοι!
Ἄρα ὁ ὑπολογιστὴς καὶ κατ’ ἐπέκταση τὸ διαδίκτυο προσφέρονται στὸ νὰ εἶναι τελικὰ τὸ καταφύγιο τῶν ἀπομονωμένων ἀνθρώπων. Ἑνὸς πληθυσμοῦ ποὺ ὑπὸ τὶς σημερινὲς κοινωνικὲς συνθῆκες δυστυχῶς αὐξάνει δραματικά!
* * *
Ἀλλὰ δὲν εἶναι μόνον οἱ ἀπομονωμένοι, εἶναι καὶ οἱ μοναχικοί.
Πολλοὶ νέοι στρέφονται στὸ διαδίκτυο προκειμένου νὰ ἀντιμετωπίσουν συναισθήματα ἄγχους, μοναξιᾶς, μελαγχολίας καὶ κατάθλιψης.[2] Εἶναι ἕνας τρόπος διαφυγῆς ἀπ’ τὴν πραγματικότητα καὶ τὰ καθημερινὰ προβλήματα. «Χάνοντας» τὸν ἑαυτό τους στὸ διαδίκτυο ἔχουν τὴν ἐντύπωση πὼς νοιώθουν μία προσωρινὴ ἀνακούφιση ἀπὸ δύσκολα καὶ ὀδυνηρὰ συναισθήματα καὶ σκέψεις.
Ἀλλ’ ὅση ἀνακούφιση κι ἂν προσφέρει τὸ διαδίκτυο, αὐτὴ εἶναι πολὺ περιορισμένη, εἶναι μία ψευδαίσθηση εὐτυχίας. Συμβαίνει ὅ,τι καὶ μὲ τὸν ἀλκοολικό, ἂς ποῦμε. Πόση ἀνακούφιση τοῦ δίνει τὸ ἐπιπλέον ποτήρι; Πόσο μπορεῖ νὰ τοῦ λύσει τὰ προβλήματα; Τὸ ἴδιο συμβαίνει κι ἐδῶ. Τὰ προβλήματα καὶ ἡ σκληρὴ πραγματικότητα παραμένουν. Κι ὅπως τὸ ἐπιπλέον ποτήρι στὸν ἀλκοολικὸ ὄχι μόνο δὲν λύνει τὰ προβλήματα ἀλλὰ καὶ τὰ ἐπιδεινώνει, τὸ ἴδιο παρατηρεῖται κι ἐδῶ. Τὸ ἄγχος μεγαλώνει, ἡ μοναξιὰ θεριεύει, ἡ μελαγχολία καὶ ἡ κατάθλιψη ἐπιδεινώνονται!
Ὅσο ὁ νέος αὐτὸς δὲν θέλει νὰ τὸ ἀντιληφθεῖ, τόσο καὶ θὰ «βυθίζεται» στὴ μοναξιά του κι ὅλα τὰ ἀρνητικὰ ψυχικὰ συναισθήματα ποὺ νοιώθει.
Κυριολεκτικὰ πρόκειται γιὰ φαῦλο κύκλο. Ἀπ’ τὴν μία τὸ διαδίκτυο εἶναι τὸ καταφύγιο τῶν ἀνθρώπων ποὺ νοιώθουν μοναξιὰ (ἀλλὰ καὶ μελαγχολία καὶ κατάθλιψη) καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη αὐτὸ δὲν πρόκειται νὰ λύσει μὲ τίποτα τὸ σχετικὸ πρόβλημά τους μὲ τὸ νὰ ἀπομονώνονται στὸ διαδίκτυο, ἀντίθετα τὸ ἐπιδεινώνει!
* * *
Ἀλλὰ πῶς ἐκδηλώνεται ἡ μοναξιά; Μὲ ἐσωστρέφεια, δυσκολία στὴν ἐπικοινωνία μὲ τοὺς συνομηλίκους, τάσεις ἀπομόνωσης καὶ ἀποφυγῆς κοινωνικῶν συναναστροφῶν, ἐπίμονο συναίσθημα θλίψης, φόβου καὶ ἐνοχῶν, χαμηλὴ αὐτοεκτίμηση κ.λπ. Αὐτὴ εἶναι ἡ ἀπάντηση τῶν ψυχολόγων.
Νὰ γιατί νοιώθει «ὡραῖα» ἐκεῖ στὸ διαδίκτυο ἕνας μοναχικός!
Νὰ γιατί αὐτὸ εἶναι τὸ ἀποκούμπι, τὸ καταφύγιο κι ἐν τέλει ἡ ζωή του!
Νὰ γιατί νοιώθει «εὐχαρίστηση» μὲ τὰ εἰκονικὰ ὑποκατάστατα!
Νὰ γιατί δὲν μπορεῖ νὰ λειτουργήσει ἀποτελεσματικὰ στὸν πραγματικὸ κόσμο!
δ. Ὅταν ἐπιδιώκονται ἄνομοι καὶ ἁμαρτωλοὶ σκοποί!
Ὁλοένα καὶ περισσότερο ἐξαπλώνεται τὸ φλὲρτ μέσῳ διαδικτύου, μὲ 1 στοὺς 3 νὰ τὸ προτιμοῦν ὡς μέθοδο σύναψης ἐρωτικῶν σχέσεων!
Ἡ μεγάλη εὐκολία τῆς προσέγγισης καὶ ὁ μικρότερος φόβος ἔκθεσης, δείχνουν νὰ εἶναι οἱ βασικοὶ λόγοι ποὺ ἡ διαδικτυακὴ ἐπαφὴ τείνει νὰ ἀντικαταστήσει τὴν προσωπικὴ γνωριμία!
Μάλιστα ἡ ὑπηρεσία Windows Live Messenger, μετὰ τὸ τέλος τῆς σχετικῆς ἐτήσιας ἔρευνάς της μὲ ἀφορμὴ τὴν ἡμέρα τοῦ «Ἁγ. Βαλεντίνου», κατέδειξε ὅτι τὸ διαδικτυακὸ φλὲρτ ἀποκτᾶ ὅλο καὶ περισσότερους ὀπαδούς, ποὺ δείχνουν νὰ τὸ προτιμοῦν ἀπ’ τὶς παραδοσιακὲς γνωριμίες.
Ἐπιπλέον ἔρευνα τῆς ὑπηρεσίας Instant Messaging σὲ 19.730 ἄτομα σὲ χῶρες τῆς Εὐρώπης (μεταξὺ αὐτῶν καὶ 1324 Ἕλληνες) ἔδειξε, πὼς τὸ 31% τῶν χρηστῶν φλερτάρουν μὲ περισσότερα ἀπὸ ἕνα ἄτομα ταυτόχρονα!!!
Τὰ συμπεράσματα δὲ τῆς ἔρευνας αὐτῆς ἔρχονται νὰ ἐπιβεβαιώσουν τὰ ἀντίστοιχα συμπεράσματα ἄλλων ἐρευνῶν, ὅπως αὐτῆς τοῦ Ἰνστιτούτου Πίου τῶν ΗΠΑ, βάσει τῆς ὁποίας 1 στοὺς 5 χρῆστες τῶν κοινωνικῶν δικτύων MySpace καὶ Facebook τὰ χρησιμοποιοῦν γιὰ φλέρτ!!!
* * *
Μία ἄλλη διάσταση στὸ θέμα μας εἶναι καὶ ἡ λεγόμενη «διαδικτυακὴ παρενόχληση».
Σύμφωνα μὲ ἔρευνα τῆς Μὴ Κυβερνητικῆς Ὀργάνωσης «ΝΕΟΙ» ποὺ παρουσιάστηκε σὲ ἐκδήλωση τοῦ Πανεπιστημίου Μακεδονίας ἔδειξε πὼς τὸ 25% τῶν νέων ἔχει παρενοχληθεῖ διαδικτυακά!
Οἱ εἰδικοὶ συμβουλεύουν νὰ εἴμαστε προσεκτικοὶ μὲ τὴν δημοσιοποίηση τῶν προσωπικῶν μας δεδομένων, τὰ ὁποῖα μάλιστα εἶναι διαθέσιμα ὄχι μόνο στοὺς διαδικτυακούς μας «φίλους», ἀλλὰ καὶ στοὺς «φίλους» τῶν «φίλων» κ.λπ!
Οἱ ἐπιτήδειοι καὶ ὅλοι οἱ διεφθαρμένοι χρησιμοποιοῦν πολὺ τὸ διαδίκτυο, γίνονται «φίλοι», συνομήλικες τῶν παιδιῶν, συμμαθητές, συμφοιτητὲς κ.λπ., «συμπαρίστανται» στὶς δύσκολες στιγμές τους, «ἀκοῦνε» μὲ μεγάλη ὑπομονὴ τὸν πόνο, τὰ προβλήματα καὶ τοὺς προβληματισμούς τους προκειμένου νὰ θηρεύσουν θύματα. Αὐτὴ εἶναι καὶ ἡ διαδικασία, γιὰ νὰ γίνουν συνομιλητὲς τους, ξέρετε…
Ἀλλὰ τὸ θέμα αὐτό, παιδιά, εἶναι πολὺ μεγάλο. Γιὰ τὸ λόγο αὐτό, Θεοῦ θέλοντος, θὰ ἐπανέλθουμε καὶ μὲ ἄλλα πολὺ ἐνδιαφέροντα στοιχεῖα μὲ τὴν πρώτη εὐκαιρία…
Κ. Γ. Παπαδημητρακόπουλος
Σημειώσεις:
[1] Δημοσιεύτηκε στὸ περιοδικὸ «TheLonelySociety». [2] Βλέπετε τὸ βιβλίο μας «ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ»
Κ. Γ. Παπαδημητρακόπουλος