Τοῦ Μητροπολίτου Φαναρίου Ἀγαθαγγέλου, Γενικοῦ Διευθυντοῦ
τῆς Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος
Ἀθῆναι, 2α Μαρτίου 2023
Πρός Τήν Ἐφημερίδα «Ὀρθόδοξος Τύπος»
(ὑπ’ ὄψιν Διευθυντοῦ Συντάξεως κ. Γεωργίου Τραμπούλη)
Ἀγαπητέ κε Διευθυντά,
Κατά πρῶτο λόγο εὔχομαι ἀπό τήν καρδιά μου τό στάδιο τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Σαρακοστῆς νά εἶναι εὐλογημένο καί νά μᾶς ἀξιώσει ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ νά ἑορτάσουμε ἀκατακρίτως καί τήν ἁγία Ἀνάσταση.
Ἀνέγνωσα μέ λύπη καί προβληματισμό ἕνα σχόλιο στήν Ἐφημερίδα σας (φύλλο 17ης Φεβρουαρίου-τελευταία σελίδα) μέ τόν τίτλο «Ἐπίθεση Φαναρίου σέ ἱεραπόστολο». Ὡστόσο σᾶς γράφω μέ διάθεση χαρμολύπης, αὐτῆς τῆς πονεμένης χαρᾶς γιά τήν ὁποία ὁμιλοῦν οἱ Πατέρες καί οἱ Ἀσκητές τῆς ἐρήμου, διότι ἔτσι μοῦ δίδεται ἡ εὐκαιρία να ἐπικοινωνήσω μαζί σας. Δέν εἶναι τοῦ παρόντος οὔτε στίς προθέσεις μου νά σᾶς μιλήσω γιά τόν σύνδεσμό μου μέ τόν μακαριστό Πατριάρχη Ἀλεξανδρείας Πέτρο, γιά ἐπισκέψεις μου σέ ἱεραποστολικές ἐπαρχίες ἐπί ἡμερῶν του, γιά τήν ἀναγνώριση τοῦ ἔργου τῆς Ἀποστολικῆς Διακονίας σέ τιμητική ἐκδήλωση ἀπό τόν Πατριάρχη Ἀλεξανδρείας κ. Θεόδωρο μέ τήν παρουσία τοῦ τότε Προέδρου τῆς Ἑλληνικῆς Δημοκρατίας κ. Προκόπη Παυλόπουλου. Αὐτά καταγράφονται στήν προσωπική ἱστορία ἑκάστου, τά γνωρίζει ὁ Θεός, ἀλλά καί δέν εἶναι οἱ ἐποχές ὁ καθένας ἀπό ἐμᾶς νά ὁμιλεῖ γιά τόν ἑαυτό του. Ὁ κάθε Χριστιανός, σέ ὅποιο πνευματικό μετερίζι καί ἄν ἔχει ταχθεῖ, ἔχει ἕνα μικρό τάλαντο πού ὅταν τό ἀξιοποιεῖ σέ κοινωνία μέ τούς ἀδελφούς του ὁ Θεός τό εὐλογεῖ ὡς δῶρο καί ἀποδίδει καρπόν ἑκατονταπλασίονα, γιά νά οἰκοδομεῖται τό Σῶμα τῆς Ἐκκλησίας. «Τά σά ἐκ τῶν σῶν».
Διευκρινίζω ἀπό τήν ἀρχή, καταθέτων τήν μαρτυρία τῆς συνειδήσεώς μου, ὅτι ἀπό τήν πλευρά μου δέν ὑπῆρχε καί δέν καιροφυλακτεῖ καμία διάθεση ἐπιθέσεως ἔναντι μάλιστα ἀδελφοῦ Ἀρχιερέως. Ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Ζιμπάμπουε μέ τήν δημοσίευση ἄρθρου του στήν ἱστοσελίδα «Βῆμα τῆς Ὀρθοδοξίας» μέ γενικό τίτλο πού ἀφοροῦσε ἀντικανονικές ἐνέργειες τοῦ Πατριαρχείου Μόσχας στήν Ἀφρική ἐξέφρασε κάποιες προσωπικές του ἀπόψεις στίς ὁποῖες ἀπήντησα θεσμικά ὡς πρός τό ζήτημα τῆς συνδρομῆς τοῦ ἱεραποστολικοῦ ἔργου, τό ὁποῖο δέν δύναται νά γνωρίζει ὁ Σεβασμιώτατος σέ ὅλη του τήν ἔκταση. Τό ἔναυσμα δόθηκε ἀπό τήν κατατεθεῖσα ἄποψη τοῦ ἁγίου ἀδελφοῦ ὅτι ἡ ἀντικανονική εἰσπήδηση τοῦ Πατριαρχείου Μόσχας στήν Ἀφρική καί ἡ ἔνταξη ἱερέων τοῦ Πατριαρχείου Ἀλεξανδρείας καί πάσης Ἀφρικῆς στήν ἐξαρχία τοῦ Πατριαρχείου Μόσχας στήν Ἀφρική ὀφείλεται στήν μή καταβολή τῶν ἐπιδομάτων στούς ἰθαγενεῖς κληρικούς ἀπό τήν Ἀποστολική Διακονία. Ἄν αὐτό ὀφείλεται στήν καταβολή ἤ μή τῶν ἐπιδομάτων, τότε θά θεραπευθεῖ. Ἄν ὅμως ἐδῶ διαδραματίζονται καί ἐφαρμόζονται γεωπολιτικά σχέδια καί συμφέροντα, πού τό φοβοῦμαι, τότε τό θέμα παίρνει ἄλλες διαστάσεις πού μᾶς ὑπερβαίνουν. Πρόκειται γιά μιά εἰδική κατάσταση ἱεραποστολῆς καί συγκεκριμένα γιά τήν διακήρυξη τῆς πίστεως κάτω ἀπό συνθῆκες κινδύνων προπαγάνδας καί προσηλυτισμοῦ μέ ἀνθελληνικό χρῶμα. Στήν περίπτωση αὐτή κάθε ἱεραποστολική Ἐκκλησία καλεῖται νά ζήσει μέσα σέ δυσμενέστατες συνθῆκες τήν μείζονα ἱεραποστολική πράξη: πρόκειται γιά τήν φανέρωση καί διακήρυξη τῆς πλήρους καί τελείας ἀληθείας τοῦ Εὐαγγελίου πού ταυτίζεται μέ τό Πρόσωπο τοῦ Κυρίου. Ἀκολουθεῖ δέ ἡ ὁμολογία πίστεως καί τό μαρτύριο. Ταπεινά θεωρῶ ὅτι τά ἀναφερόμενα στό Δελτίο Τύπου τοῦ Πατριαρχείου Ἀλεξανδρείας τῆς 23ης Φεβρουαρίου 2023 εἶναι λίαν ἀποκαλυπτικά: «Το Πατριαρχείο Μόσχας εμφορούμενο από άκρως εξουσιαστικές τάσεις κυριαρχίας σε ολόκληρη την Ορθοδοξία, θέλοντας να διοικεί μοναρχικά και να σύρει σύμπασα την Ορθοδοξία υπό την εξουσία του καταργώντας ολόκληρη την θεολογική και Κανονική παράδοση της Ορθόδοξης Εκκλησίας εμφανίστηκε εκδικητικώς στην Αφρική και εισήλθε σε αυτήν χαμερπώς, κλέπτης εν νυκτί, αψηφώντας τους μακραίωνους εκκλησιαστικούς θεσμούς και τους Ιερούς Κανόνες της υπ’ ουρανόν Εκκλησίας. Τούτο φανερώνει πρωτίστως την δική του μη υγιή πνευματικώς πορεία και την εκκλησιολογική του εκτροπή από τα Ορθοδόξως παραδεδομένα. Η δράση του Πατριαρχείου Μόσχας εκτός των ορίων της εκκλησιαστικής του δικαιοδοσίας τραυματίζει το φιλάδελφο, το ομόψυχο και το άμωμο της Ορθόδοξης πίστης μας και ασφαλώς συμβάλλει αρνητικώς στην λοιδορία της Ορθοδοξίας. Βεβαίως το Πατριαρχείο Μόσχας, επίσης εμφορούμενο από αγκυλώσεις του τραυματικού του παρελθόντος και άκρως εγωιστικές συμπεριφορές άλλων εποχών, εναγκαλίζεται σφικτά με την Πολιτεία και τις πολιτικές επιδιώξεις των εκάστοτε ταγών του ρωσικού κράτους, το οποίο δημιουργεί πάση θυσία σφαίρες επιρροής και στην Αφρική, με αποτελέσματα πάντοτε πολύ οδυνηρά και για τον ορθόδοξο ρωσικό λαό, όπως διδάσκει η ιστορία. Το Πρεσβυγενές Πατριαρχείο Αλεξανδρείας θα συνεχίσει να διακονεί ολόκληρη την Αφρική, όπου η Αποστολική Παρακαταθήκη, οι Ιεροί Κανόνες και η Ιστορία το έταξαν, πάντοτε με γνώμονα τον πονεμένο Αφρικανό άνθρωπο και με την ακλόνητη πίστη ότι το έργο του Ευαγγελισμού και του κουφισμού των λαών δεν θα παύσει, διότι έχει ρίζες Αποστολικές, δεν είναι εφήμερο, εγωκεντρικό ή εξουσιαστικό εκκλησιαστικοπολιτικό παίγνιο. Για την Αλεξανδρινή Εκκλησία ο Αφρικανός αδελφός είναι ζώσα και ιερή εικόνα του Θεού και όχι ον προς χρήση, εκμετάλλευση και συμπλεγματική αυτοεπιβεβαίωση».
Κατανοῶ ἀπόλυτα τό ζήτημα αὐτό τῆς μισθοδοσίας τῶν ἰθαγενῶν κληρικῶν καί τίς δυσκολίες πού δημιουργεῖ, ἀφοῦ κατά τήν τελευταία διετία, λόγω τῆς πανδημίας, ὡς πρός τήν πραγματικότητα τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, (διότι τό ἔργο τῆς Ἱεραποστολῆς συνδράμει καί ἡ Κύπρος, ἡ Ἀμερική, ἡ Αὐστραλία, ἡ Φινλανδία, μεμονωμένες Μητροπόλεις, Ναοί καί Μονές, Ἀδελφότητες καί Σύλλογοι), δέν περιῆλθε δίσκος ὑπέρ τῆς ἐξωτερικῆς ἱεραποστολῆς, οἱ δωρεές μειώθηκαν, ὡς μειώθηκαν δραματικά καί οἱ νομοθετημένοι πόροι μέ τό κλείσιμο τῶν ναῶν. Παρ’ ὅλα αὐτά ἡ Ἀποστολική Διακονία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος συνεχίζει μέ ἐλπίδα νά συμπαρίσταται στό ἔργο τῆς ἐξωτερικῆς ἱεραποστολῆς στήν Ἀφρική, τήν Ἀσία, τόν Ἑλληνισμό τῆς Διασπορᾶς, τήν ἀποϊεροποιημένη Εὐρώπη καί τίς Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες τῆς Ἀνατολικῆς Εὐρώπης. Ἐκδόσεις καί ἀποστολές βιβλίων, κάλυψη ἱεραποστολικῶν εἰσιτηρίων, ὑποτροφίες, χορήγηση συγκεκριμένων δωρεῶν, προσφορά ἀμφίων καί ἐκκλησιαστικῶν εἰδῶν, ἐκδόσεις λειτουργικῶν καί κατηχητικῶν ἔργων στήν ἀγγλική, σουηδική, περσική (γιά τούς Χριστιανούς τῆς Μικρᾶς Ἀσίας), γερμανική καί πολωνική γλώσσα, φιλοξενία ἰθαγενῶν φοιτητῶν-κληρικῶν καί ὑποτρόφων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν στό Θεολογικό Φοιτητικό Οἰκοτροφεῖο καί τόσα ἄλλα συνεχίζονται μέ τήν βοήθεια τοῦ Θεοῦ. Ἐνημερωτικά σᾶς γράφω ὅτι κατά τήν δεκαετία 2012-2022 ἡ Ἀποστολική Διακονία δαπάνησε γιά τό ἔργο τῆς Ἐξωτερικῆς Ἱεραποστολῆς 1.874.000 εὐρώ. Ἐπί πλέον γιά τό ἐν γένει κατηχητικό καί ἱεραποστολικό ἔργο στὴν Πατρίδα μας ἔχει δαπανήσει τήν πενταετία 2017-2022 τό ποσόν τῶν 2.485,346 εὐρώ (ἀποστολή δωρεάν βιβλίων σέ Μητροπόλεις τοῦ ἐσωτερικοῦ καί τοῦ ἐξωτερικοῦ, σχολεῖα, συλλόγους, στράτευμα, βιβλιοθῆκες, νοσοκομεῖα, ναούς, κ.λπ. φορεῖς, σχολές Κατηχητῶν καί Νοηματικῆς Γλώσσας, Φοιτητικό Οἰκοτροφεῖο, ὑποτροφίες, τμήματα διδασκαλίας νεοελληνικῆς γλώσσας).
Ἔναντι αὐτῆς τῆς σύνολης ἱεραποστολικῆς δραστηριότητας θεωρῶ ὅτι εἶναι ἄδικο, ὄχι γιά τήν κατ’ ἄνθρωπο δικαίωση, ἀλλά γιά τήν συλλογική προσπάθεια τοῦ Ὀργανισμοῦ, ἡ μεμονωμένη ἀναφορά μόνο στό θέμα τῶν ἐπιδομάτων. Σᾶς γράφω μέ διάθεση ὄχι ἀντιλογίας, ἀλλά ὁμολογίας. Ἔχω τήν πεποίθηση ὅτι σήμερα ὅσο ποτέ ἄλλοτε εἶναι ἐπιτακτικότερη ἡ ἄμεση καί ὀφειλετική ὑποστήριξη τῆς δοκιμαζομένης ὀρθόδοξης Ἱεραποστολῆς στίς χῶρες τῆς Ἀφρικῆς, οἱ ὁποῖες πιέζονται καί ἀπό τήν δράση τοῦ Ἰσλάμ, ὥστε νά προληφθεῖ ἤ νά ἀποτραπεῖ ἡ ἀποδυνάμωση τῆς ἑλληνικῆς Ἱεραποστολῆς. Τό θέμα δέν ἀφορᾶ μόνο τήν Ἐκκλησία, ἀλλά ἔχει καί παραμέτρους πού ἐγγίζουν τήν εὐθύνη τῆς Ἑλληνικῆς Πολιτείας.
Ἀσφαλῶς δέ δέν ὑφίστατο ἀπό τήν πλευρά μου θέμα καί διάθεση νά προσβάλλω κανέναν ἰθαγενῆ κληρικό. Ὅταν, ὅμως, γράφεις, ὅτι οἱ κληρικοί φεύγουν καί πηγαίνουν στήν δικαιοδοσία τοῦ Μόσχας γιά τό ἐπίδομα πού εἶναι μάλιστα καί μεγαλύτερο, δέν ἀμφισβητεῖς τότε τήν πιστότητα, τήν ὁμολογία, τήν ποιότητα, τήν ἀλήθειά τους; Εὔχομαι καί προσεύχομαι ἡ παρέμβαση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος νά ἐξασφαλίσει στούς ἱεραποστόλους ἀδελφούς Ἀρχιερεῖς τήν παροχή τῶν τεραστίων δυνάμεων πού ἀπαιτοῦνται στίς δυσμενέστατες καί δυσδιάκριτες αὐτές περιστάσεις καί περιπτώσεις.
Ἡ «τελειοτάτη καί ἀκριβεστάτη ἡμῖν ἀποκάλυψις» τοῦ μυστηρίου τῆς πίστεως ἀνήκει στό Ἅγιο Πνεῦμα[1]. Τά ἀποτελέσματα τοῦ ἱεραποστολικοῦ ἔργου εἶναι «θεοσημείας ἀπόδειξιν ἐναργῆ», ἐνῶ ὁ Θεοδώρητος Κύρου τά χαρακτηρίζει ὡς «θαυματουργία τοῦ Πνεύματος». Σέ ὅλο αὐτό τό ἔργο προστίθεται ταπεινά ἡ κατά δύναμη ὑλική προσφορά, ἡ ὁποία δέν πρέπει νά ἀπολυτοποεῖται, καί ἡ προσευχή ὅλων τῶν Ὀρθοδόξων πιστῶν πού συμπαρίστανται στήν ἱεραποστολή. Πέρα ἀπό αὐτά ὅμως, ὅπως ἔλεγε καί ὁ ἀείμνηστος πατέρας Κωνσταντῖνος Στρατηγόπουλος, μετράει πρωτίστως ἡ εὐθύνη μας γιά τήν ἀνάδειξη καί πνευματική καλλιέργεια προσώπων πού θά στελεχώσουν τό ἱεραποστολικό ἔργο καί θά ἐπανδρώσουν τίς ἱεραποστολικές Ἐκκλησίες.
Ἀναμένω δέ τόν ἀδελφό Σεβασμιώτατο κο Σεραφείμ νά ἔλθει νά συζητήσουμε, ὅπως καί τήν τελευταία φορά πού συναντηθήκαμε, ζωτικά θέματα τοῦ ἱεραποστολικοῦ ἔργου. Πρός ὅλους δέ ἐκείνους πού ἔχουν δώσει τήν ζωή τους στό ἱεραποστολικό ἔργο θά καταλήξω μέ μιά πρόταση-εὐχή: οἱ πρακτικές δυσκολίες τοῦ ἱεραποστολικοῦ ἔργου μποροῦν νά ἐπιλυθοῦν θεσμικά, ἀρκεῖ νά μάθουμε νά ΜΟΙΡΑΖΟΜΑΣΤΕ! Καί ὁ νοῶν νοείτω!
Μέ ἀγάπη Χριστοῦ καί τιμή
† Ὁ Φαναρίου Ἀγαθάγγελος
Σημείωσις:
[1] Κυρίλλου Ἀλεξανδρείας, Ἐξήγησις εἰς τό κατά Ἰωάννην, Βιβλ. 10 (Migne P.G. 74, 301): «Τήν δέ τοῦ μυστηρίου τελειοτάτην καί ἀκριβεστάτην ἡμῖν ἀποκάλυψιν διά τοῦ Παρακλήτου γενέσθαι λέγει, τοὐτέστι τοῦ Ἁγίου Πνεύματος»… «Ἐν γάρ τῇ τῶν τοιούτων ἀποκαλύψει διά τοῦ Πνεύματος ἡμῖν ἀπορρήτως ἐνεργουμένη, τῆς μετά σαρκός οἰκονομίας τό βάθος καί τοῦ κεκρυμμένου μυστηρίου τήν δύναμιν θεωροῦμεν».