Τοῦ Μοναχοῦ Μαξίμου Ἰβηρίτου
1ον
Ἀγαπητοί ἀδελφοί, μετά τάς ὀφειλομένας εὐχαριστίας πρός τόν οἰκεῖον φίλτατον Σεβασμιώτατον Μητροπολίτην Αἰτωλίας καί Ἀκαρνανίας Δαμασκηνόν καί τό Σωματεῖον «Ἑνωμένη Ρωμιοσύνη», ἰδίᾳ δέ πρός τόν εὐπατρίδην ἐκπρόσωπον αὐτοῦ κ. Δημήτριον Μπόκαν, διά τήν προσγενομένην τιμητικήν πρόσκλησιν πρός τήν ἡμετέραν ταπεινότητα, ἀπευθύνω πρός τήν ἀγάπην σας λόγον ἀγαθόν, λόγον Ἀθωνικόν, λόγον ἱστοριογραφικόν, ἔχοντα σχέσιν μέ τόν προστάτην καί πολιοῦχον τοῦ Ἀγρινίου Ἅγιον Μεγαλομάρτυρα Χριστοφόρον.
Ὡς γνωστόν, τό κύριον ὄνομα Χριστοφόρος καί οὐχί Χριστόφορος κατά τόν ἔγκριτον Λεξικογράφον Καθηγητήν Γεώργιον Ζηκίδην, τοῦ ὁποίου ἡ ἐτυμολογία δηλοῖ Χριστόν φέρειν (= ὅπως καί Νικηφόρος = ὁ φέρων ἤ ἐπιφέρων τήν νίκην) ἔχουν οἱ κάτωθι ἡμέτεροι Ἅγιοι, οἱ πλεῖστοι τῶν ὁποίων ἔλαβον Μαρτυρικόν θάνατον διά τήν εἰς Χριστόν ὀρθόδοξον πίστιν:
1) Ὁ ἐπί Δεκίου ἀθλήσας τό 251 ἐν Ἀντιοχείᾳ τῆς Μικρᾶς Ἀσίας Ἅγιος Μεγαλομάρτυς Χριστοφόρος, προστάτης τοῦ Ἀγρινίου, συνεορταζόμενος μετά τοῦ Προφήτου Ἡσαΐου τήν 9ην Μαΐου διά κοινοῦ Κανόνος τοῦ Θεοφάνους. Συνεορτάζουσιν ἐπίσης κατ’ αὐτήν τήν ἡμέραν καί αἱ πιστεύσασαι εἰς τόν Μεγαλομάρτυρα αἱ Ἅγιαι Μάρτυρες γυναῖκες, Καλλινίκη καί Ἀκυλίνα.
2) Ὁ ἐν ἀγνώστῳ τόπῳ καί χρόνῳ Ἅγιος Μάρτυς Χριστοφόρος, ὑποστάς μαρτυρικόν θάνατον μετ’ Ἀνθίμου, Θαλελαίου, Εὐφημίας καί τῶν τέκνων αὐτῶν καί Παγχαρίου, μεθ’ ὧν καί συνεορτάζεται τήν 19ην Νοεμβρίου.
3) Ὁ εἰς τόπον καί χρόνον μή ἀναφερόμενον ξίφει τελειωθείς Ἅγιος Μάρτυς Χριστοφόρος μετά τῆς Ἁγίας Μάρτυρος Εὐφημίας (= οὐχί τῆς Μεγαλομάρτυρος), συνεορταζόμενος μετ’ αὐτῆς τήν 22αν Νοεμβρίου.
4) Ὁ ἑορταζόμενος τήν 24ην Νοεμβρίου Ἅγιος Μάρτυς Χριστοφόρος μετά τοῦ συναθλητοῦ αὐτοῦ Φιλουμένου, ἄνευ ὑπομνήματος.
5) Ὁ κατ’ ἄγνωστον τόπον καί χρόνον τελειωθείς Ἅγιος Μάρτυς Χριστοφόρος μετά τοῦ Ἁγίου Προκοπίου, συνεορταζόμενος μετ’ αὐτοῦ τήν 24ην Νοεμβρίου.
6) Ὁ ἐπί Διοκλητιανοῦ Ἅγιος Μάρτυς Χριστοφόρος, τελειωθείς μετά Βίκτωρος, Ζωτικοῦ, Ζήνωνος, Ἀκινδύνου, Καισαρίου, Σεβηριανοῦ, Θεωνᾶ καί Ἀντωνίνου, μεθ’ ὧν καί συνεορτάζεται τήν 20ήν Ἀπριλίου. Κατά τούς Συναξαριστάς, οὗτοι συνήθλησαν μετά τοῦ Ἁγίου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου.
7) Ὁ ἑορταζόμενος τήν 24ην Ἀπριλίου Ἅγιος Μάρτυς Χριστοφόρος μεθ’ ἑτέρων ἑπτά χριστιανῶν, τό ὄνομα τοῦ ὁποίου παραλείπεται εἴς τινας κώδικας. Οἱ Συναξαρισταί οὗτοι καταχωροῦν καί τούς παρόντας Ἁγίους Μάρτυρας ὡς συναθλητάς τοῦ Ἁγίου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου, πλήν ὅμως τά ὀνόματα αὐτῶν εἶναι διάφορα τῶν μνημονευθέντων Ἁγίων Μαρτύρων εἰς τήν προηγουμένην παράγραφον (6).
8) Ὁ «ἀπό Ῥώμης» ξίφει τελειωθείς Ἅγιος Μάρτυς Χριστοφόρος, ἑορταζόμενος τήν 5ην Ἰουνίου.
9) Δύο Ἅγιοι Μάρτυρες Χριστοφόροι ἐκ τῶν 300 «Ἀλαμάνων»+ τῶν ἐν Κύπρῳ τελειωθέντων, ἑορταζόντων κατά τήν κοινήν ἑορτήν Πάντων τῶν ἐν Κύπρῳ διαλαμψάντων Ἁγίων τήν Α΄Κυριακήν τοῦ μηνός Ὀκτωβρίου.
10) Ὁ ἐκ Τραπεζοῦντος Ὅσιος Χριστοφόρος, ἑορταζόμενος τήν 18ην Αὐγούστου. Κατά τούς Συναξαριστάς, εἶναι ὁ ἀνακαινιστής τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Παναγίας Σουμελᾶ τό 644.
11) Ὁ μετά τῆς Ἁγίας Μάρτυρος Μαύρας ξίφει τελειωθείς Ἅγιος Μάρτυς Χριστοφόρος, συνεορταζόμενος τήν 9ην Νοεμβρίου.
12) Ὁ Ἅγιος Ὁσιομάρτυς Χριστοφόρος, μαρτυρήσας τό 1818 ἐν Ἀδριανουπόλει καί ἑορταζόμενος τήν 16ην Ἀπριλίου.
13) Ὁ ἐσχάτως ἁγιοκαταχθείς Ἅγιος Ὁσιομάρτυς Χριστοφόρος Παπουλᾶκος ἐξ Ἄρμπουνα Καλαβρύτων, συνεορταζόμενος τήν 18ην Ἰανουαρίου μετά τοῦ Ἁγίου Ἀθανασίου τοῦ Μεγάλου.
Τό ὄνομα Χριστοφόρος εἶναι καί κύριον ὄνομα Πατριαρχῶν καί Ἐπισκόπων τῆς Ὀρθοδόξου ἡμῶν Ἐκκλησίας, Βυζαντινῶν λογίων καί ἀξιωματούχων. Πλεῖστα δέ ἄλλα ὀνόματα καί ἐπώνυμα Ἑλλήνων τε καί ξένων ἤ ὀνόματα τόπων καί πόλεων, ἐπιθετικοί προσδιορισμοί καί ἄλλαι συνώνυμοι λέξεις παραπέμπουν ἐπίσης εἰς τό ὄνομα Χριστός {ἤτοι: Χρῖστος, Χριστόπουλος, Χριστίδης, Χριστοφίδης, Χριστοφορίδης, Χριστόφιας, Χριστοφιλόπουλος, Χριστοφῆς, Χριστίνα, Χριστόδουλος, Χριστοδούλη, Χριστονύμφη, Χριστιανός, Χριστούπολις, Χριστιανούπολις, Χριστιᾶνοι, Χριστιάνκιο(ν), Χριστιανία, Χριστιανή, Χριστιανά, Χριστίνες, Χριστώνυμος, Χριστοτερπής, Χριστοκατήγορος, Χριστιανομάχος, Χριστιανοσύνη κ.ἄ}.
Πέραν τούτων, ὅσοι εἰς Χριστόν ἐβαπτίσθημεν, Χριστόν ἐνεδύθημεν καί φέρομεν νοητῶς εἰς τήν ψυχήν μας τόν Χριστόν, καλούμεθα «χριστοφόροι»· παρομοίως καί οἱ λαοί, οἱ εἰς Χριστόν πιστεύοντες. Διά τοῦτο καί ψάλλομεν εἰς τό Κατανυκτικόν Ἰδιόμελλον τῶν Ὡρῶν τῶν Χριστουγέννων εἰς ἦχον πλ. α΄: «Δεῦτε χριστοφόροι λαοί κατίδωμεν, θαῦμα πᾶσαν ἔννοιαν, ἐκπλῆττον καί συνέχον…».
Εἰς τό Ῥωμαϊκόν<Δυτικόν Ἁγιολόγιον, ὁ Μεγαλομάρτυς Χριστοφόρος τιμᾶται τήν 25ην Ἰουλίου· ἐν αὐτῷ ἀναφέρονται καί ἕτεροι πέντε Ἅγιοι μέ τό ὄνομα τοῦτο. Ἔτι δέ λαμπρότερον τιμᾶται ἐν Ἱσπανίᾳ. Οἱ Ἀρμένιοι τόν τιμοῦν τήν 14ην Ἰουλίου, οἱ Κόπται τήν 3ην Αὐγούστου, οἱ Ἰακωβῖται καί Μελχῖται τήν 7ην καί 27ην Ἀπριλίου· εἰς δέ τό Ἁγιολογικόν ἔργον τοῦ Δυτικοῦ συγγραφέως Βέδα ἡ μνήμη του εὕρηται τήν 28ην Ἀπριλίου. Εἶναι ἐπίσης γνωστόν ἐξ ὑπαρχούσης ἐπιγραφῆς, ὅτι τήν 22αν Σεπτεμβρίου τοῦ 452 ἀφιερώθη εἰς τήν Χαλκηδόνα τῆς Μικρᾶς Ἀσίας μία Ἐκκλησία εἰς αὐτόν.
Εἰς τό Βυζαντινόν ἑορτολόγιον τοῦ Μανουήλ Ἰω. Γεδεών (ἐν ΚΠόλει 1899) ἀναφέρεται τήν 9ην Μαΐου, ὅτι: «Ἡ σύναξις Χριστοφόρου μάρτυρος ἐν τῷ μαρτυρίῳ αὐτοῦ τῷ ὄντι πλησίον τοῦ ἁγίου μεγαλομάρτυρος Γεωργίου ἐν τῷ Κυπαρισσίῳ· παρά τῷ συναξαριστῇ ἡ σύναξις καί παρά τῷ ναῷ τοῦ ἁγίου μάρτυρος Πολυεύκτου». Καί συνεχίζει: «Ἐν τούτοις Ἀκυλίνης καί Χριστοφόρου, συγχρόνως ἀθλησάντων ἐν Ἀντιοχείᾳ ἐπί Δεκίου, ναός ἐσῴζετο τῷ 1401, ἔχων ἀπέναντι αὐτοῦ τό τῇ μονῇ τοῦ Σαμψών ἴσως ἀνῆκον κάθισμα τοῦ Θεολογίτου (Acta patriach, τόμ. Β΄, σελ. 551).
Ναοί λοιπόν ἐπ’ ὀνόματι ἁγίου Χριστοφόρου ὑπῆρχον (= ἐν ΚΠόλει) μέχρι τοῦ ΙΒ΄ ἤ ΙΓ΄αἰῶνος, ὡς φαίνεται, δύο: 1) ὁ πλησίον τοῦ Ἁγίου Γεωργίου ἐν Κυπαρισσίῳ· καί 2) ὁ πλησίον τοῦ Ἁγίου Πολυεύκτου, κείμενος οὐ μακράν τῆς ἁγίας Εὐφημίας τῶν Ὀλυβρίου (Πορφυρογεν. Ἔκθ., σελ. 83)».
Εἰς τούς Συναξαριστάς ἀπαντᾷ ἁπλῆ σημείωσις, ὅτι ἡ ἀνωτέρω Ἁγία Μάρτυς Εὐφημία, τιμωμένη τήν 22αν Νοεμβρίου, «ξίφει ἐτελειώθη μετά τοῦ συντιμωμένου Χριστοφόρου» (= οὐχί τοῦ Μεγαλομάρτυρος, ἀλλ’ ἑτέρου φερωνύμου Ἁγίου Μάρτυρος, βλ. αὐτόθι παράγραφον 3).
* (Πανηγυρική Ὁμιλία εἰς τά Β΄Χριστοφόρεια Ἀγρινίου τήν 7 Μαΐου 2025 ν.ἡ.)