Tοῦ κ. Γεωργίου Μηλίτση, διδασκάλου
1ον
Πέτα, πέτα χρυσόφτερη σκέψη, στῆς Σιών τά καμμένα τεμένη, κεῖ που μύρα σκορπάει τ᾽ ἀγέρι καί ἡ αὔρα φυσάει δροσερή …
Καθισμένοι κάτω ἀπό μιά ἰτιά στίς ὄχθες τοῦ Εὐφράτη οἱ σκλάβοι ῾Εβραῖοι μακριά ἀπό τήν πατρίδα τους, αἰχμάλωτοι τοῦ Ναβουχοδονόσορα, μέ πολλή νοσταλγία θυμοῦνται τήν ἀγαπημένη τους πατρίδα καί τραγουδοῦν τόν Νο 136 Ψαλμό τοῦ Δαϋίδ, τοῦ ὁποίου σέ ἐλεύθερη μετάφραση εἶναι οἱ παραπάνω στῖχοι. Τόν ψαλμό αὐτό ἔκανε ὄπερα ὁ διάσημος ᾽Ιταλός μουσικοσυνθέτης Τζουζέπε Βέρντι, πού εἶναι γνωστή μέ τό ὄνομα Ναμποῦκο.
Τήν ἴδια νοσταλγία αἰσθάνονται πολλοί Τρικαλινοί, φέροντας στό μυαλό τους τή χρυσή ἐποχή τοῦ μακαριστοῦ Μητροπολίτου Τρίκκης καί Σταγῶν κυροῦ Διονυσίου. ᾽Ασφαλῶς ἐνθυμοῦνται τόν ἀείμνηστο Μητροπολίτη νά ὀργώνει τή Μητρόπολή του πότε μέ τό τζίπ ἤ τό αὐτοκίνητο τῆς Μητροπόλεως καί πότε ἔφιππος ἤ πεζοπορῶντας, γιά νά φέρει τό μήνυμα τοῦ Εὐαγγελίου στίς ψυχές τῶν πνευματικῶν του τέκνων.
Βέβαια τό τιτάνιο ἔργο του ὁ κυρός Διονύσιος δέν τό ἔκανε μόνος του, ἀλλ᾽ ἔχοντας μαζί του ἐκλεκτούς καί ἁγίους κληρικούς, πού δέν κουράζονταν νά σπέρνουν στόν ἀγρό τοῦ Κυρίου καί νά ἀναπαύουν τίς κουρασμένες συνειδήσεις τῶν πιστῶν. Τήν περίοδο ἐκείνη ἦλθαν στή Μητρόπολή μας πάρα πολλοί κληρικοί, ἄγαμοι καί ἔγγαμοι, καθώς καί λαϊκοί πού εἶχαν φόβο Θεοῦ, παραδοσιακό φρόνημα καί ἐμφοροῦνταν ἀπό ἱεραποστολικό ζῆλο.
῞Ενας ἀπό αὐτούς τούς κληρικούς πού ἐργάσθηκαν τήν περίοδο ἐκείνη στή Μητροπολή μας εἶναι καί ὁ μακαριστός ᾽Αρχιμανδρίτης π. Σωφρόνιος Γραβάνης. Νομίζουμε ὅτι εἶναι πολλοί ἐκεῖνοι πού τόν θυμοῦνται καί ὅτι ἀξίζει, ὄχι μόνο, νά γνωρίσουν καί οἱ νεώτεροι στήν ἡλικία τόν ἄξιο καί ἁγιασμένο αὐτόν κληρικό καί ῾Ιεραπόστολο, ἀλλά καί νά παραδειγματιστοῦν ἀπό τή ζωή του.
Ἡ ἐπίγεια πατρίδα του
Ὁ μακαριστός π. Σωφρόνιος ἦταν τό δεύτερο παιδί τῶν Δημητρίου καί Μαλαματῆς Γραβάνη. Γεννήθηκε στίς 28 Φεβρουαρίου 1930 στήν Κρινίδα Φιλλίδος τῶν Σερρῶν. ῾Ο πατέρας του ἦταν ἀπόφοιτος τοῦ ἱεροδιδασκαλείου Βελλᾶς καί ἡ μητέρα του διακρινόταν γιά τήν εὐσέβεια, τή νοικοκυροσύνη καί τή μεγαλοψυχία της. ῾Ο Σωτήριος, τό κοσμικό του ὄνομα, μεγάλωσε μέσα σ᾽ ἕνα πνευματικό περιβάλλον καί γαλουχήθηκε μέ τά νάματα τῆς εὐσεβείας.
Εἰς τό γεώργιον τοῦ Κυρίου
Ὁ «ἐτάζων καρδίας καί νεφρούς» τόν ἐξέλεξε, γιά νά ἐργασθεῖ στόν «ἀμπελῶνα Του». Νωρίς αἰσθάνθηκε τήν κλήση νά ἀφιερωθεῖ στό Θεό καί νά ὑπηρετήσει τήν Ἐκκλησία Του. Ὁ Θεός ἔστειλε στό δρόμο του ἕνα ἅγιο κληρικό, τόν μακαριστό Μητροπολίτη Λήμνου κι ἀργότερα Τρίκκης καί Σταγῶν κυρό Διονύσιο, ὁ ὁποῖος τόν ἔστειλε νά μονάσει στήν ῾Ιερά Μονή Λειμῶνος Λέσβου. ῾Ο ζῆλος πού ἔδειξε στήν ἐκτέλεση τῶν μοναχικῶν του ὑποχρεώσεων καί ἡ μεγάλη του ὑπακοή στούς ἀνωτέρους του ἔγιναν αἰτία σέ σύντομο χρονικό διάστημα νά γίνει μοναχός καί νά ὀνομασθεῖ Σωφρόνιος. Ἀργότερα χειρονήθηκε καί πῆρε τόν πρῶτο βαθμό τῆς ἱερωσύνης.
῾Ο κυρός Διονύσιος θέλοντας νά στελεχώσει τή Μητρόπολη Λήμνου, μέ ἐναρέτους κληρικούς τόν πῆρε κοντά του καί στίς 16 Μαρτίου 1958, στόν ῾Ιερό Ναό τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου Μούδρου Λήμνου τόν ἐχειροτόνησε Πρεσβύτερο καί τόν ἐτοποθέτησε ὡς ἐφημέριο τοῦ ῾Ιεροῦ Ναοῦ ῾Αγίου Γεωργίου Πλατέος Λήμνου.
Εἰς τόν ἀγρόν τῶν Τρικάλων
῞Οταν τό 1959 ὁ μακαριστός Διονύσιος μέ ἀπόφαση τῆς ῾Ιερᾶς Συνόδου μετατέθηκε στήν ῾Ιερά Μητρόπολη Τρίκκης καί Σταγῶν, γιά νά διασώσει τά Μοναστήρια τῶν ῾Αγίων Μετεώρων ἀπό τήν κατάρρευση, τήν ἐρήμωση καί τό σφικτό ἐναγκαλισμό τους μέ τόν τουρισμό, τόν ἀκολούθησε, ὅπως ἔκαναν ὅλοι οἱ στενοί καί εὐλογημένοι συνεργάτες του, στά Τρίκαλα.
῾Ο μακαριστός Μητροπολίτης μόλις ἔφτασε στά Τρίκαλα ἔδειξε ἔντονο ἐνδιαφέρον γιά τή διάσωση καί τήν ἐπάνδρωση τῶν ῾Αγιομετεωρίτικων Μονῶν. ῾Ως μελετητής καί βαθύς γνώστης τῶν Πατέρων τῆς ᾽Εκκλησίας μας γνώριζε ὅτι οἱ μοναχοί, κατά τόν ὅσιο Θεόδωρο τό Στουδίτη, εἶναι «τά νεῦρα καί τά ἑδραιώματα τῆς ᾽Εκκλησίας», γι᾽ αὐτό ἡ πρώτη του ἐνέργεια ἦταν νά γίνουν οἱ ἀπαραίτητες ἀναστηλωτικές ἐργασίες, γιά νά μή καταρρεύσουν τά ἑτοιμόρροπα κτίρια καί νά ἀποκτήσουν οἱ μονές πού λειτουργοῦσαν εὐλογημένους, ἐναρέτους καί πιστούς στίς ὑποσχέσεις τους μοναχούς. ῞Ενας ἀπό αὐτούς πού ἀνέβηκαν στούς Μετεωρίτικους βράχους ἦταν κι ὁ π. Σωφρόνιος.
Εἰς τήν μάνδραν τοῦ Βαρλαάμ
᾽Ερχόμενος στά Τρίκαλα ὁ π. Σωφρόνιος ἐγγράφεται στό μοναχολόγιο τῆς ῾Ιερᾶς Μονῆς Βαρλαάμ ῾Αγίων Μετεώρων καί ἀποτέλεσε ἀπό τά πρῶτα μέλη τῆς μοναστικῆς ἀδελφότητας πού κλήθηκε νά τήν ἀναστηλώσει ὄχι μόνον κτηριακά ἀλλά κυρίως πνευματικά.
Τήν περίοδο ἐκείνη μόναζαν στήν ῾Ιερά Μονή Βαρλαάμ οἱ πατέρες: π. Ἀγαθόνικος Φατοῦρος, Μητροπολίτης Κίτρους, π. Αἰμιλιανός Βαφείδης, προηγούμενος τῆς ῾Ιερᾶς Μονῆς Σίμωνος Πέτρας Ἁγίου ῎Ορους, π. Χρυσόστομος Τέτσιος, προηγούμενος τῆς ῾Αγιομετεωρίτικης ῾Ιερᾶς Μονῆς ῾Αγίας Τριάδος καί οἱ ἱερομόναχοι π. ῾Ιερόθεος Λυγερός καί π. ᾽Ιγνάτιος Παπαϊωακείμ.
Στίς 22 Μαρτίου 1959 μέ ἀπόφαση τοῦ Μητροπολίτου Διονυσίου διορίσθηκε ἡγούμενος τῆς ῾Ιερᾶς Μονῆς Βαρλαάμ. Στό ἔγγραφο πού πῆρε στά χέρια του ὁ π. Σωφρόνιος διάβασε: «᾽Εν τῇ προσπαθείᾳ ἡμῶν, ὅπως ἀνασυγκροτήσωμεν πνευματικῶς τάς μεγάλας καί ἱστορικάς Μονάς τῶν Μετεώρων καί ἀποβῶσιν καί πάλιν ἑστίαι εὐσεβείας καί ἀρετῆς, πρός δόξαν Θεοῦ, ἐπ᾽ ἀγαθῷ τῶν χριστιανῶν τῆς Μητροπολιτικῆς ἡμῶν Περιφερείας, ἀλλά καί τῶν πολυαρίθμων προσκυνητῶν, διορίζομεν ὑμᾶς Καθηγούμενον τῆς ῾Ιερᾶς Μονῆς Βαρλαάμ Μετεώρων. Παρακαλοῦμεν δέ ὅπως ἀπό τῆς αὔριον, παραλαμβάνοντες διά Πρωτοκόλλου πάντα τά τῆς ῾Ιερᾶς Μονῆς, ἀναλάβητε τά καθήκοντά σας, ἅτινα, πιστεύομεν, ὅτι θά ἀσκήσητε μετά ζήλου καί συνέσεως καί φόβου Θεοῦ. Εἶναι βαρύ βεβαίως τό ἔργον καί ἔχετε πολύν δρόμον νά διανύσητε, διά νά φθάσητε ἐκεῖ πού ὁ Καλός Θεός καί οἱ εὐσεβεῖς κτήτορες θέλουν νά εὑρίσκεται ἡ Μονή. ῞Ομως, δέν θά εἶσθε μόνος εἰς τήν ἀνορθωτικήν αὐτήν ἁγίαν προσπάθειάν σας. Πάντοτε ἡ ῾Ιερά ἡμῶν Μητρόπολις, περιεβάλλουσα ὑμᾶς μέ στοργήν πολλήν θέλει σᾶς παρακολουθῇ καί βοηθῇ. Καί περισσότερον Αὐτῆς, εὐλογῶν τήν προσπάθειαν ὁ Κύριος, θέλει σᾶς προστατεύῃ καί κατευθύνῃ καί ἐνισχύῃ, διά νά φέρητε αἰσίως εἰς πέρας τό ἀνατιθέμενον ὑμῖν ἔργον.
Εὐχέτης πρός Κύριον
Ὁ Τρίκκης καί Σταγῶν Διονύσιος»
μακαριστός π. Σωφρόνιος ὡς πεπειραμένος ἱερομόναχος γνώριζε ὅτι οἱ παλαιοί ἅγιοι πατέρες γύμναζαν τούς ὑποτακτικούς τους μέ ἔνταση καί ἀγάπη. ῾Ο Γέροντας ἔπρεπε νά τούς βοηθήσει νά ἐξαφανίσουν τό τυχόν ὑπάρχον προσωπεῖον καί τόν ἐγωϊσμό, νά ξερριζώσουν τό θέλημά τους καί τά ὑπάρχοντα ἄλλα πάθη. ῾Ο π. Σωφρόνιος πίστευε ἀκράδαντα αὐτό πού λέγουν οἱ Πατέρες ὅτι «ἡ ψυχή τοῦ μοναχοῦ πρέπει νά γίνει ἁπλῆ, καθαρή, νικήτρια, ὅπως ἕνας αἱματόβρεκτος μάρτυρας. ῾Ο δρόμος τοῦ μοναχοῦ εἶναι ἡ ἀπάρνηση καί ὁ Σταυρός. Μόνον ἄν περάσει ἀπό αὐτά ὁ μοναχός θά φθάσει στή δόξα καί τήν πραγματική ἐλευθερία».
Ὁ π. Σωφρόνιος εἶχε πάντα στό μυαλό του αὐτό πού συμβουλεύουν οἱ Πατέρες τούς μοναχούς: «Πρέπει πάντα νά ἔχεις δουλειά, γιά νά μή σοῦ δώσει ὁ διάβολος». Προσπαθοῦσε οἱ πατέρες τῆς Μονῆς νά ἔχουν συνεχῶς κάτι νά κάνουν, γιά νά μήν πέσουν σέ πειρασμό.
Μιά μέρα εἶπε σέ ἕναν ἀπό τούς μοναχούς: «Παιδί μου, σκάψε ἐδῶ μιά λακκούβα πού μᾶς χρειάζεται». Πρίν ἀπό τήν ἑσπερινή ἀκολουθία πῆγε καί τοῦ λέγει: «ὡραῖα, τώρα γέμισέ την μέ τό χῶμα πού ἔβγαλες». ᾽Αργότερα ὁ μοναχός τόν ρώτησε: «Γιατί, Γέροντα, μ᾽ ἔβαλες νά τήν σκάψω, ἀφοῦ δέν τήν χρειαζόμεθα;» ῾Η ἀπάντησή του ἦταν: «Σοῦ ἔδωσα δουλειά, γιά νά μή σοῦ δώσει ὁ διάβολος, παιδί μου». ῞Οταν ὁ μοναχός αὐτός ἐπέστρεψε στό κελλί του διάβασε στήν Κλίμακα (Λόγος 4ος) τά ἑξῆς: «῏Ω ἅγιε θεσμέ τῆς ὑπακοῆς! ᾽Ανεβάζεις στά ὕψη, ἀλλά καί προστατεύεις ἀπό τούς γκρεμούς. Κατακτᾶς τή Θεία χάρη, ἀλλά ἐξασφαλίζεις καί τή διατήρησή της. Πόσο βάθος θεϊκῆς σοφίας κρύβεις! Μακάριοι ὅσοι σέ ἀνεζήτησαν. Μακαριώτεροι ὅσοι ἐγεύθηκαν τούς ἱερούς καρπούς σου. Εἶσαι πράγματι ἀκαταγώνιστος δύναμις. Εἶσαι ἀφοβία τοῦ θανάτου, ἀκίνδυνος πλοῦς, ὑπνοῦσα ὁδοιπορία».