Τοῦ κ. Β. Χαραλάμπους, θεολόγου
Σὲ κείμενο ποὺ δημοσιεύτηκε στὴ Romfea.gr (3/12/2021), τὸ ὁποῖο τιτλοφορεῖται «Μεσσηνίας: «Ὁ οἰκουμενικὸς ρόλος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καὶ ἡ συμμετοχὴ τῆς Ὀρθοδοξίας στὸ ΠΣΕ», ἀναφέρονται μεταξὺ ἄλλων τὰ ἑξῆς: «Τὸ Παγκόσμιο Συμβούλιο Ἐκκλησιῶν ἤδη γιὰ μία δεκαετία (1938-1948), εἶχε νὰ ἀντιμετωπίσει ἕνα οὐσιαστικὸ ἐρώτημα, τὸ ὁποῖο ἐτίθετο κατ’ ἐπανάληψη ἀπὸ τοὺς Ὀρθοδόξους – μέλη, καὶ τὸ ὁποῖο ἀφοροῦσε τὴ φύση καὶ τὴν ἐκκλησιολογικὴ βάση λειτουργίας τοῦ Παγκοσμίου Συμβουλίου Ἐκκλησιῶν. Τὸ 1950, στὴ Δήλωση τῆς Κεντρικῆς Ἐπιτροπῆς, στὸ Τορόντο τοῦ Καναδᾶ, δόθηκε ἡ ἀπάντηση, μὲ τὸ κείμενο: «Ἡ Ἐκκλησία, οἱ Ἐκκλησίες καὶ τὸ Παγκόσμιο Συμβούλιο Ἐκκλησιῶν», τὸ ὁποῖο μέχρι σήμερα ἀποτελεῖ τὸ πλέον ὑπεύθυνο κείμενο περὶ τῆς φύσης καὶ τῆς ἐκκλησιολογικῆς ταυτότητας τοῦ Παγκοσμίου Συμβουλίου Ἐκκλησιῶν, ἐνῷ ἡ Α΄ Γενικὴ Συνέλευση τοῦ Ἄμστερταμ (1948) τὸ εἶχε θέσει ἐπίσημα ὡς ἐρώτημα».
Στὴ Δήλωση τοῦ Τορόντο, δόθηκε ὅμως ἡ ἀπάντηση ποὺ ἀφοροῦσε τὴ φύση καὶ τὴν ἐκκλησιολογικὴ βάση λειτουργίας τοῦ λεγόμενου Π.Σ.Ε.; Μποροῦμε νὰ ὁμιλοῦμε γιὰ ἐκκλησιολογικὴ βάση; Καὶ μόνη ἡ ὀνομασία «ἐκκλησιολογικὴ βάση» στὰ πλαίσια τοῦ συνονθυλεύματος τοῦ Π.Σ.Ε., μὲ τὴν πνιγηρὴ παρουσία τόσων αἱρετικῶν κοινοτήτων καὶ ὁμάδων, ἀποτελεῖ ἐκκλησιολογικῆ στρέβλωση. Ἀποτελεῖ ὄντως ἡ Δήλωση τοῦ Τορόντο, τὸ πλέον ὑπεύθυνο κείμενο περὶ τῆς φύσης καὶ τῆς ἐκκλησιολογικῆς ταυτότητας τοῦ Π.Σ.Ε.; Μποροῦμε ἐπίσης νὰ ὁμιλοῦμε γιὰ “ἐκκλησιολογικὴ ταυτότητα” τοῦ Π.Σ.Ε.;
Αὐτὰ ποὺ καταγράφουν οἱ κληθεῖσες “ἐκκλησιολογικὲς” προϋποθέσεις τῆς “Δήλωσης τοῦ Τορόντο”, δίνουν τὴν ἀπάντηση στὰ ἐρωτήματα αὐτά. Ἡ «Δήλωση τοῦ Τορόντο», τιτλοφορεῖται «Ἡ Ἐκκλησία, οἱ Ἐκκλησίες καὶ τὸ Παγκόσμιο Συμβούλιο Ἐκκλησιῶν», μὲ τίτλο ποὺ δεικνύει ὅτι ἄλλο ἡ Ἐκκλησία καὶ ἄλλο οἱ Ἐκκλησίες μέλη τοῦ Π.Σ.Ε.
Ἂν αὐτὸ τὸ συσχετίσει κανεὶς μὲ τὴν καλούμενη “ἐκκλησιολογικὴ προϋπόθεση” τῆς “Δήλωσης τοῦ Τορόντο” ἡ ὁποία τονίζει ὅτι, “οἱ ἐκκλησίες ἀναγνωρίζουν ὅτι τὸ νὰ ἀποτελεῖ κάποιος μέλος τῆς ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ εἶναι περιεκτικότερο ἀπὸ τὸ νὰ ἀποτελεὶ μέλος τῆς ἴδιας του τῆς ἐκκλησίας”*, αὐτόματα ἀντιλαμβάνεται κανεὶς τὸ μέγεθος τῆς ἐκκλησιολογικῆς στρέβλωσης.
Ἡ προϋπόθεση αὐτὴ ὑποδεικνύει καθοδηγητικὰ μὲ τὸν τονισμὸ “περιεκτικότερο”, σὲ ποιὰ Ἐκκλησία ἔχει μεγαλύτερη σημασία νὰ ἀνήκουν τὰ μέλη τοῦ Π.Σ.Ε. Ὑπογράφοντας καὶ ἐμεῖς ὡς Ὀρθόδοξοι μία τέτοια προϋπόθεση, σαφέστατα παραδεχόμαστε ὅτι δὲν ἔχει τόση σημασία νὰ ἀνήκομε στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ἀλλὰ εἶναι περιεκτικότερο νὰ ἀνήκουμε στὴν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ, λὲς καὶ ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἄλλη ἀπὸ τὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία.
Ἀναιρεῖ ἢ δὲν ἀναιρεῖ αὐτὴ ἡ προϋπόθεση – παραδοχή, τὴν ἐκκλησιαστική μας αὐτοσυνειδησία ὡς Ὀρθοδόξων; Μπορεῖ νὰ προβληθεῖ ὁ ἰσχυρισμὸς ὅτι δόθηκε ἡ ἀπάντηση ποὺ ἀφοροῦσε τὴ φύση καὶ τὴν ἐκκλησιολογικὴ βάση λειτουργίας τοῦ λεγόμενου Π.Σ.Ε.; Αυτό ποὺ ἐπισημαίνεται μὲ τὸ «περιεκτικότερο» στὴ Δήλωση, αὐτόματα ὑποβαθμίζει τὸ γεγονὸς νὰ ἀνήκεις στὴν ἴδια σου τὴν ἐκκλησία.
Στὴν παράγραφο 5 τῆς Δήλωσης αὐτῆς ἀναφέρεται ὅτι, “Οἱ ἐκκλησίες – μέλη τοῦ Π.Σ.Ε. ἀναγνωρίζουν στὶς ἄλλες ἐκκλησίες στοιχεῖα τῆς ἀληθοῦς ἐκκλησίας”*. Ποιὰ ἀναγνώριση στοιχείων ἀληθοῦς ἐκκλησίας μποροῦμε νὰ ἀναγνωρίσουμε γιὰ παράδειγμα στὶς αἱρετικὲς κοινότητες καὶ ὁμάδες τῶν Πεντηκοστιανῶν, τῶν Λουθηρανῶν, τῶν Μεθοδιστῶν καὶ λοιπῶν αἱρετικῶν κοινοτήτων τοῦ Π.Σ.Ε.;
Στὴν παράγραφο 8 τῆς Δήλωσης τοῦ Τορόντο, ἀναφέρεται ὅτι “οἱ ἐκκλησίες – μέλη εἰσέρχονται σὲ πνευματικὲς σχέσεις, γιὰ νὰ οἰκοδομηθεῖ τὸ Σῶμα τοῦ Χριστοῦ καὶ νὰ ἀνακαινισθεῖ ἡ ζωή τῶν ἐκκλησιῶν”*. Τὸ Σῶμα τοῦ Χριστοῦ θὰ οἰκοδομηθεῖ ἀπὸ τὶς “πνευματικὲς” σχέσεις μὲ αἱρετικὲς κοινότητες καὶ ὁμάδες μέλη τοῦ Π.Σ.Ε., ὄπως γιὰ παράδειγμα μὲ τὶς καλούμενες “ἐκκλησίες” τῶν Μεννονιτῶν σὲ Γερμανία καὶ Ὁλλανδία, τὶς ποικίλες “ἐκκλησίες” τῶν Μεθοδιστῶν, τὶς λεγόμενες “Ἀναμορφωμένες Χριστιανικὲς ἐκκλησίες” στὴ Σερβία, Μαυροβούνιο καὶ Σλοβακία μελῶν τοῦ Π.Σ.Ε.;
“Διὰ τῆς Ἐκκλησίας, καὶ ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ, διὰ τῆς ὁποίας καὶ μόνον οἱ ἄνθρωποι φθάνουν εἰς τὸν τελικὸν σκοπὸν καὶ τὸ τελικὸν νόημα τῆς ἀνθρωπίνης ὑπάρξεως σὲ ὅλους τούς κόσμους»** παρατηρεῖ μεταξὺ ἄλλων ὁ Ἅγιος Ἰουστῖνος Πόποβιτς, ἑρμηνεύοντας τὸν λόγο τοῦ Ἀποστόλου Παύλου «Μέχρι καταντήσωμεν…εἰς μέτρον ἡλικίας τοῦ πληρώματος τοῦ Χριστοῦ» (Ἐφ. 4,13).
Συνεπῶς τὸ κείμενο τῆς Δήλωσης τοῦ Τορόντο, δὲν ἀποτελεῖ ὑπεύθυνο κείμενο περὶ τῆς φύσης καὶ τῆς “ἐκκλησιολογικῆς” ταυτότητας τοῦ καλούμενου Π.Σ.Ε. Ἀποτελεῖ ἁπλὰ ἕνα κείμενο, τὸ ὁποῖο καταγράφει τὶς μάταιες προσπάθειες συνύπαρξης στὸ συνονθύλευμα τοῦ λεγόμενου Π.Σ.Ε.
Τέτοιες προϋποθέσεις σχετικοποιοῦν τὴν ἐκκλησιαστική μας αὐτοσυνειδησία ὡς Ὀρθοδόξων, ὅτι δηλαδὴ “ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία, εἶναι ἡ Μία, Ἁγία, Καθολικὴ καὶ Ἀποστολικὴ Ἐκκλησία”. Πρόκειται γιὰ ἐκκλησιολογικὲς στρεβλώσεις καὶ ὄχι “ἐκκλησιολογικὲς” προϋποθέσεις.
Σημειώσεις:
*«Ἡ συμβολὴ τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας καὶ θεολογίας στὸ Παγκόσμιο Συμβούλιο Ἐκκλησιῶν» (Στυλιανοῦ Χ. Τσομπανίδη).
**Ἁγίου Ἰουστίνου Πόποβιτς «Ἄνθρωπος καὶ Θεάνθρωπος – Μελετήματα Ὀρθοδόξου Θεολογίας».