Γράφει ὁ κ. Θεοχάρης Ἀποστόλου, Δικηγόρος Παρ’ Ἀρείῳ Πάγῳ
Πρόεδρος Ἐξωραϊστικοῦ καὶ Ἐκπολιστικοῦ Συλλόγου «Ο ΚΗΦΙΣΣΟΣ»
Πρὶν ἀπὸ ἕνα μήνα περίπου στὶς 8 Ὀκτωβρίου 2023, διεξήχθησαν οἱ Αὐτο- Διοικητικὲς Ἐκλογὲς γιὰ τὴν ἀνάδειξη Περιφερειαρχῶν καὶ Δημάρχων καὶ τῶν ἀντίστοιχων Περιφερειακῶν καὶ Δημοτικῶν Συμβουλίων.
Ἀξίζει ὡς πρόλογος νὰ τονισθεῖ ὅτι οἱ Δῆμοι καὶ οἱ Περιφέρειες θεωροῦνται νομικὰ πρόσωπα δημοσίου δικαίου, αὐτοτελῆ καὶ αὐτοδιοίκητα καθόσον ἔχουν δική τους περιουσία, προσωπικὸ καὶ ὄργανα.
Οἱ Δῆμοι δὲ ὑπάγονται σὲ ἔλεγχο τυπικῆς νομιμότητας καὶ ὄχι σκοπιμότητας τῶν πράξεών τους ἀπὸ τὴν Ἀποκεντρωμένη Διοίκηση καὶ τὸ Ἐλεγκτικὸ Συνέδριο.
Προφανῶς βέβαια οἱ ΟΤΑ δὲν μποροῦν νὰ θεσπίσουν κανόνες δικαίου καθόσον τότε θὰ εἶχαν αὐτονομία καὶ ὄχι αὐτοτέλεια.
Τὸ κανονιστικὸ πλαίσιο τῶν Ὀργανισμῶν Τοπικῆς Αὐτοδιοίκησης ρυθμίζει ὁ Νόμος 3852/2010, γνωστὸς ὡς Νόμος «Καλλικράτης».
Βασικὴ πρόθεση τοῦ νομοθέτη εἶναι ἡ ὕπαρξη τοπικῆς αὐτοδιοίκησης ποὺ διαθέτει κατάλληλο μέγεθος, (συνένωση δήμων), ἔτσι ὥστε νὰ πείθει ὅτι μπορεῖ νὰ διαχειριστεῖ ἀποτελεσματικὰ καὶ χρήματα τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ καὶ νὰ διευκολύνει τὴν παραγωγὴ καὶ τὴ δίκαιη διανομὴ τοῦ πλούτου.
Ἡ πραγματικὴ ἱκανότητα ἄσκησης οὐσιαστικῶν τοπικῶν πολιτικῶν ἀπὸ τοὺς τοπικοὺς αἱρετοὺς ἄρχοντες προσδίδει οὐσιαστικὸ περιεχόμενο στὴν πολιτικὴ ἐντολή.
Ἄλλωστε Δῆμος ποὺ δὲν διαθέτει τὸ ἀπαραίτητο μέγεθος ἢ στερεῖται τοὺς ἀναγκαίους πόρους μετατρέπεται σὲ φορέα μὲ συμβολικὸ χαρακτῆρα καὶ σὲ μεσίτη τοπικῶν προβλημάτων, ἄμεσα ἐξαρτώμενο ἀπὸ τὸ κεντρικὸ κράτος.
Ἀντίθετα ὑπὸ τὸ πρῖσμα τῆς διοικητικῆς καὶ οἰκονομικῆς αὐτοτέλειας δημιουργοῦνται οἱ προϋποθέσεις γιὰ τὴ ἀναδιάταξη τῆς ἀποκεντρωμένης διοίκησης σὲ μεγαλύτερη κλίμακα καὶ τὴν ἀποσυμφόρηση ἁρμοδιοτήτων ποὺ μποροῦν νὰ ἀσκηθοῦν ἀποτελεσματικότερα σὲ τοπικὸ ἐπίπεδο ἀπὸ τοὺς Ὀργανισμοὺς Τοπικῆς Αὐτοδιοίκησης.
Τὴν αὐτοτέλεια τῆς τοπικῆς αὐτοδιοίκησης ἐπιδιώκουν καὶ ἄλλες χῶρες τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἕνωσης μὲ ἰσχυρὲς κοινωνικὲς δομὲς, ὅπως ἡ Σουηδία ἢ ἡ Δανία.
Τὸ βασικότερο βέβαια γνώρισμα τῆς αὐτοτέλειας τῶν Ο.Τ.Α εἶναι ἡ ὕπαρξη ἰδίων πόρων ἀλλὰ καὶ κρατικῆς χρηματοδότησης (ἀπὸ τὰ ἔσοδα τῶν ἐτήσιων εἰσπράξεων ἀπὸ τὸ Φόρο Εἰσοδήματος Φυσικῶν καὶ Νομικῶν Προσώπων, ἀπὸ τὸ Φόρο Προστιθέμενης Ἀξίας καὶ τὸ Φόρο Ἀκίνητης Περιουσίας) ἀλλὰ καὶ ἡ δυνατότητα χρηματοδότησής τους μέσῳ δημοτικῶν καὶ περιφερειακῶν προγραμμάτων ΕΣΠΑ καὶ Εὐρωπαϊκῶν κονδυλίων.
Καὶ ἡ ἄνω οἰκονομικὴ αὐτοτέλεια εἶναι ἀπαραίτητη προϋπόθεση, ἔτσι ὥστε οἱ ΟΤΑ νὰ ἀποτελοῦν ἰσότιμους ἑταίρους μὲ τὴν κεντρικὴ διοίκηση στὴ χάραξη καὶ τὸ συντονισμὸ πολιτικῆς.
Ἄλλωστε τὸ Σύνταγμα ὁρίζει τὴν ὕπαρξη ἐπιτελικοῦ κράτους μὲ ἀποκεντρωμένα ὅμως ὄργανα, ἐξοπλισμένα μὲ ἀποφασιστικὲς ἁρμοδιότητες, ἔτσι ὥστε νὰ ἐπιτευχθεῖ ὄχι μόνο ἀποκέντρωση ἁρμοδιοτήτων ἀλλὰ καὶ πόρων καὶ προσωπικοῦ.
Ὑπὸ αὐτὸ τὸ πρῖσμα λειτουργικῆς καὶ οὐσιαστικῆς αὐτοτέλειας (σὲ θεωρητικὸ – νομικὸ ἐπίπεδο), στὶς Δημοτικὲς καὶ Περιφερειακὲς ἐκλογὲς συμμετέχουν ὡς ὑποψήφιοι χιλιάδες συμπολίτες μας, γεγονὸς εὔλογο, ἀφοῦ οἱ ἐκλογὲς ἀφοροῦν τὴν ἀνάδειξη τῶν ἐκπροσώπων τῆς πόλης ἑκάστου.
Ὁ νομοθέτης λοιπὸν θέλει καὶ προβλέπει, ὡς ἀναδείχθηκε, τὴν τοπικὴ Αὐτοδιοίκηση ἀνεξάρτητη ἀπὸ τὰ θέλω τοῦ κεντρικοῦ κράτους.
Ἄλλωστε οἱ Δῆμοι ὀνομάζονται Ὀργανισμοὶ Τοπικῆς Αὐτοδιοίκησης.
Τὸ κεντρικὸ ὅμως κράτος καὶ τὰ πολιτικὰ κόμματα δὲν ἔχουν πάντα τὴν ἴδια ἄποψη.
Θέλουν νὰ ἔχουν λόγο καὶ ἐπηρεασμὸ καὶ στὶς τοπικὲς ἐκλογὲς, ἔτσι ὥστε νὰ ἐπηρεάσουν στὸ μέτρο τοῦ δυνατοῦ τὸ ποιὸς τελικὰ θὰ γίνει ὁ ἑπόμενος τοπικὸς «ἄρχοντας», συμπεριφορὰ ὄχι μὴ ἐξηγήσιμη, μὲ δεδομένο τὴν οἰκονομικὴ καὶ διοικητικὴ αὐτοτέλεια τῶν Ὀργανισμῶν Τοπικῆς Αὐτοδιοίκησης.
Γίνεται πασιφανὲς αὐτὸ, ἐὰν παρακολουθήσει κάποιος τὰ λεγόμενα τηλεοπτικὰ “πάνελ” τὸ βράδυ τῶν ἐκλογῶν, ὅπου ὅλοι οἱ ἐκπρόσωποι τῶν κομμάτων διαφωνοῦν γιὰ τὸ ποιὸ κόμμα κέρδισε καὶ μέ ποιὸ χρῶμα “βάφτηκε” ὁ χάρτης.
Καὶ ἡ ὡς ἄνω συμπεριφορὰ θὰ ἦταν σχετικῶς ἀποδεκτή, ἐὰν ἡ σύνδεση τῶν κομμάτων ἔμενε στὸ στάδιο τῆς οἰκειοποίησης τῆς νίκης τοῦ ἑκάστοτε Δημάρχου ἢ Περιφερειάρχη.
Ἡ σύνδεση ὅμως τῶν πολιτικῶν κομμάτων προχωρᾶ στὴν προσπάθεια ἐπηρεασμοῦ τῶν ψηφοφόρων ὡς πρὸς τὴν ἐπιλογὴ τῶν τοπικῶν ἀρχόντων. Ἐπηρεασμὸς ποὺ τὶς περισσότερες φορὲς ἔχει ἐπιτυχῆ κατάληξη γιὰ τὸν Βουλευτὴ ἢ τὸ κόμμα ποὺ τὸν κάνει, ὄχι ὅμως πάντα γιὰ τὴν τοπικὴ κοινωνία.
Ἴσως αὐτὴ ἡ ἀνάμειξη τῶν κομμάτων ἀποτελεῖ ἕνα ἀπὸ τοὺς λόγους τῆς ἐσφαλμένης ἀπόφασης τῶν μισῶν καὶ πλέον συμπολιτῶν μας νὰ μὴ ἀσκήσουν τὸ ἐκλογικό τους δικαίωμα. Οἱ ἐκλογὲς ὅμως τῆς Αὐτοδιοίκησης πρέπει νὰ ἔχουν ἄλλο χαρακτῆρα, νὰ μή συνδέονται μὲ κανένα κόμμα, ἔτσι ὥστε νὰ ἔχει οὐσιαστικὴ ἰσχὺ ἡ λέξη καὶ κυρίως ἡ ἔννοια Αὐτὸ- Διοίκηση καὶ τελικὰ οἱ Δῆμοι καὶ οἱ Περιφέρειες νὰ ἀσκοῦν αὐτόνομη καὶ ὄχι κρατικὴ διοίκηση.