«ἡμεῖς διά πίστεως γάρ περιπατοῦμεν, οὐ διά εἴδους (Β΄Κορ. ε΄7)… τά γάρ ὑπέρ φύσιν θαυμάσια φυσικήν διάνοιαν καί διαλογισμόν δέν ἐπιδέχονται»
Ὑπό τοῦ Γέροντος Μαξίμου Ἰβηρίτου
3ον
8. Ἡ πόλις τῶν Κλεωνῶν, ἄν καί εἶναι διαφιλονικουμένη, ὅμως κατά τήν Ἁγιορειτικήν παράδοσιν προσδιορίζεται ὁμοῦ μετά τοῦ λιμένος τοῦ Κλήμεντος εἰς τήν γραφικήν περιοχήν, ὅπου κεῖται ἡ Ἱερά Μονή τῶν Ἰβήρων. Ἐπί τῶν ἡμερῶν μας ἐνετοπίσαμεν διάφορα σχετικά παραποτάμια οἰκιστικά κατάλοιπα ΒΔ τῆς Μονῆς, κατά μῆκος τοῦ λιμένος τοῦ Κλήμεντος καί ἐπέκεινα τῆς γεφύρας τῶν Ἁγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων. Μάλιστα ἄνωθεν τῆς γεφύρας ταύτης καί εἰς τήν συμβολήν τῶν δύο κατερχομένων χειμάῤῥων (τοῦ Καρυωτικοῦ Κουτλουμουσιανοῦ ῥεύματος καί ἐκείνου τοῦ Ἄξιόν ἐστιν ἐκ τῆς Καψάλας, πρός σχηματισμόν τοῦ ἑνιαίου ποταμίου ῥεύματος τοῦ «Λαδοποτάμου» μέ ἐκβολήν τήν Ἰβηριτικήν θάλασσαν), διακρίνονται πλεῖστα ὀχυρωματικά ἐρείπια ἐπί τῆς κορυφῆς χαμηλοῦ λόφου. Πρός τήν πλευράν δέ τοῦ καθ’ ἡμᾶς Κελλίου>Καθίσματος τοῦ Προφήτου Ἠλιού καί Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Ε΄ἄνωθεν τοῦ ποταμίου ῥεύματος, διακρίνονται δύο ὑπερμεγέθεις μνημειακαί ἐλαῖαι ἀπό τῆς ἐποχῆς τῶν ἐνταῦθα ἀρχαίων κατοίκων. Ἐπίσης, ΒΑ τῆς Μονῆς, μεταξύ τῶν κτισμάτων Πέντε Μαρτύρων καί Ἁγίου Δημητρίου, ἦλθον ἐσχάτως εἰς τήν ἐπιφάνειαν ἕξ μεγάλοι ἀποθηκευτικοί πίθοι μέ ὑπολείμματα σιτηρῶν· οὗτοι εἶχον ἐμφανισθῆ καί καλυφθῆ διά χωμάτων κατά τήν διάνοιξιν τῆς ἁμαξιτῆς ὁδοῦ Καρυαί-Ἰβήρων τήν 10ετίαν τοῦ 1960.
Ἡ παράδοσις τῆς ἐν σώματι ἐπισκέψεως τῆς Παναγίας εἰς τόν λιμένα τοῦ Κλήμεντος καί τήν πόλιν τῶν Κλεωνῶν, εἶναι λίαν ἔντονος καί συνδυάζεται μέ τήν ἔλευσιν τῆς Θαυματουργοῦ Εἰκόνος τῆς Παναγίας Πορταϊτίσσης ἐν τῇ Μονῇ τό 1004. Τά ἐξαίσια ταῦτα ἱστορικά γεγονότα ἀπεικονίζονται εἰς δύο καλλιτεχικούς πίνακας τῆς κυρίας εἰσόδου τῆς Μονῆς. Λίαν αἰσθητή εἶναι καί ἡ παρουσία τῆς Θεοτόκου εἰς τήν Ἱεράν Μονήν τῶν Ἰβήρων, καθώς καί εἰς τήν εὐρυτέραν αὐτῆς περιοχήν· ἤτοι, ἀπό τοῦ Ἁγιάσματος τῆς Παναγίας Πορταϊτίσσης μέχρι τοῦ φερωνύμου Ἐξωκκλησίου τοῦ «Φλουρίου» καί τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ τοῦ Ὁσίου Γαβριήλ τοῦ Ἴβηρος εἰς τήν Ἰβηριτικήν Τσούκαν, ὅπου εἰς τό μέρος ἐκεῖνο ἔδωκεν ἐντολήν καί ὑπόσχεσιν πρός τόν Ὅσιον διά τήν παραλαβήν τῆς ἁγίας αὐτῆς Εἰκόνος ἐκ τῆς θαλάσσης καί τήν ἀέναον αὐτῆς φροντίδα πρός τήν Μονήν ταύτην. Δέν εἶναι δέ τυχαία καί ἡ ταφή τοῦ πρώτου οἰκιστοῦ τῆς βαθυτέρας ἐρήμου τοῦ Ἄθω, Ὁσίου Πέτρου τοῦ Ἀθωνίτου, εἰς τόν Κλημέντιον Ἱερόν Ναόν τοῦ Τιμίου Προδρόμου, καθ’ ὑπόδειξιν τῆς Κυρίας Θεοτόκου καί ἐπιβεβαίωσιν τῶν ἑαυτῆς λεχθέντων, ὅτι «ὁ Πέτρος εἰς τό ὄρος τοῦ Ἄθω θά παραμείνῃ» [= ἐν ζωῇ καί ἐν θανάτῳ!].
Διά τῆς ἄνωθεν κραυγῆς: « Ἄνδρες οἱ τοῦ Ἀπόλλωνος…», ἀπευθύνετο πρός τούς κατοίκους τῶν Κλεωνῶν, ἔνθα πέραν τοῦ εἰδωλικοῦ ναοῦ τοῦ Ποσειδῶνος ὑπῆρχε καί μαντεῖον τοῦ Ἀπόλλωνος καθώς φαίνεται· ἀπευθύνετο εἰσέτι καί πρός ὅλους γενικῶς τούς ἐν Ἄθῳ οἰκιστάς, εἰς προϋπάντησιν τῆς Κυρίας Θεοτόκου. Κάτι τι ἀνάλογον συνέβη καί μεταγενεστέρως μέ τήν ἄφιξιν τῆς ἁγίας Εἰκόνος τῆς Παναγίας Πορταϊτίσσης ἐν τῇ Ἱερᾷ Μονῇ τῶν Ἰβήρων, ὅτε ἵστατο ὕπερθεν αὐτῆς οὐρανομήκης στῦλος θεώμενος ὑφ’ ὅλων τῶν Ἀθωνιτῶν. Ὡς γνωστόν, ὁ Ποσειδών ἦτο ὁ θεός καί βασιλεύς τῆς θαλάσσης, ἐνῷ ὁ Ἀπόλλων ἐλατρεύετο παρά τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων ὡς πανελλήνιος θεός τοῦ ἡλίου καί τοῦ φωτός, ἐκ τῶν Δώδεκα Ὀλυμπίων. Εἰς τόν Ἀπόλλωνα ἦτο ἀφιερωμένον καί τό μαντεῖον τῶν Δελφῶν. Ἰδιαιτέρως ἐτιμᾶτο καί ἐν τοῖς Διδύμοις τῆς Μιλήτου: «μετά δέ τό Ποσείδιον Μιλησίων ἑξῆς ἐστι, τό μαντεῖον τοῦ Διδυμέως Ἀπόλλωνος» (Στρ. ΙΔ΄, 1.5)… «Δίδυμα, οὐδετέρως, τόπος καί μαντεῖον Μιλήτου ἀφιερωμένον Διί καί Ἀπόλλωνι» (Ἡροδ. Ι, 157). Εἰς ὅ,τι ἀφορᾷ τάς ἐν Ἄθῳ παραθαλασσίους καί παραποταμίους Κλεωνάς, προσδιοριζομένας ταύτας εἰς τήν περιοχήν τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τῶν Ἰβήρων, ἐνδέχεται ὁ ἐνταῦθα εἰδωλικός ναός τοῦ Ποσειδῶνος νά μή ἦτο ξεχωριστός, ἀλλά τόπος καί μαντεῖον ἀφιερωμένον Ποσειδῶνι καί Ἀπόλλωνι· καί ταῦτα, κατά τήν γεωγραφικήν τριγωνομετρικήν συνήθειαν τῶν ἀρχαίων.
Ἡ Ἱερά Μονή τῶν Ἰβήρων, ἀρχικῶς ὀνομαζομένη «Μονή τοῦ Ἄθω ἤ τοῦ Κλήμεντος», εἶτα τόν 13ον αἰῶνα ἐπωνυμουμένη «Μονή τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου Πορτιωτίσσης ἤ Πορτιατίσσης ἤ Πορταϊτίσσης ἤ Θεομήτορος», θεωρεῖται ὡς ἐπίγειος θρόνος τῆς Παναγίας. Τοῦτο, κατά τήν Ἰβηριτικήν παράδοσιν, ἔχει λεχθῆ ἀπό τήν ἰδίαν Παναγίαν Πορταΐτισσαν, καί ἔχει ὡς ἑξῆς: Τόν παλαιόν καιρόν εἷς ἔφιππος, διερχόμενος ἔμπροσθεν τῆς κεντρικῆς πύλης τῆς Μονῆς καί τῆς ἐν τοιχογραφίᾳ παλαιᾶς Εἰκόνος τῆς Θεοτόκου ἄνωθεν τῆς κεκλεισμένης παλαιᾶς πύλης, δέν κατῆλθεν ἐκ τοῦ ἵππου του, καθώς εἴθισται ἐκ σεβασμοῦ πρός τήν Μητέρα τοῦ Θεοῦ. Καί ἐνῷ συνέβη τοῦτο, ἠκούσθη ἡ μακαρία φωνή τῆς Κυρίας τῶν Ἀγγέλων, λεγούσης πρός αὐτόν: «Καλά, ἐσύ δέν γνωρίζεις, ὅτι ἐδῶ κατοικεῖ ἡ Βασίλισσα τῶν οὐρανῶν; διατί λοιπόν περιφρονεῖς καί δέν κατέρχεσαι ἐκ τοῦ ἵππου σου;».
Ἐνδιαφέρον ἔχουν καί τά ἐπίλοιπα εἰς τό ῥηθέν πόνημα τοῦ οἰκείου εἰς ἡμᾶς Μοναχοῦ Ἀθανασίου Παναγιώτου, ὑπό τίτλον: «Ἡ Πλατυτέρα τῶν Οὐρανῶν» (σελ.127-128), ἔχοντα οὕτως: «Εἰς τήν βορείαν πλευράν τοῦ Ἁγίου Ὄρους παρά τάς ἐκβολάς μεγάλου χειμάῤῥου καί ἐπί τῶν ἐρειπίων προχριστιανικῆς πόλεως ῾῾Κλεωναί᾿᾿ εὑρίσκεται ἐκτισμένον τό ἰδιόῤῥυθμον Μοναστήριον τῶν Ἰβήρων. Τά τῆς πόλεως ῾῾Κλεωναί᾿᾿ ἴχνη διασῴζονται πρός τήν γωνίαν τῶν κτιρίων τῆς Μονῆς, ἀκριβῶς δέ ἔνθα νῦν ὑπάρχει τό ἡμικατεστραμμένον Κάθισμα ῾῾Ἅγιος Βασίλειος᾿᾿. Παλαιότερον ὑπῆρχον καί αἱ ἁλύσεις τῶν λέμβων καί πλοίων, δι’ ὧν εἷλκον ἐκ τῆς θαλάσσης κατ’ εὐθεῖαν. Τό ἐπίνειον ἐπεχώσθη ἐκ τοῦ καταῤῥέοντος ἐκ Καρυῶν χειμάρρου. Λέγεται δ’ ὅτι λιμήν ὑπῆρξεν ἐν τῇ ΒΑ γωνίᾳ τῆς Μονῆς· ἀλλ’ ἀποσυρθέντων τῶν ὑδάτων, σύν τῷ χρόνῳ κατέστη τό μέρος λειβάδιον μέγα. Ὁ ῥηθείς λιμήν τῶν Κλεωνῶν φέρει τήν ἐπωνυμίαν ῾῾λιμήν τοῦ Κλήμεντος᾿᾿, ἐπικληθείς οὕτω κατά τήν παράδοσιν ἐκ τοῦ ἐξ Ἱεροσολύμων Ἐπισκόπου, ἀφιχθέντος ἐν Ἄθῳ τόν Γ΄ μετά Χριστόν αἰῶνα. Ὁ εἰδωλικός ναός τοῦ Ποσειδῶνος εὑρίσκετο ἔνθα ὁ Ἱερός Ναός τοῦ Τιμίου Προδρόμου ἐντός τῆς Μονῆς, ὑπό τά θεμέλια τοῦ ὁποίου ἔχουσι ταφῆ τά εἴδωλα αὐτοῦ».
Σχετικῶς μέ τά ἀνωτέρω, καί ἐπιπροσθέτως σημειοῦμεν τά ἑξῆς: α) Ἡ Ἱερά Μονή τῶν Ἰβήρων ἦτο κοινόβιος μέχρι τοῦ 1673, κατέστη δέ καί πάλιν τοιαύτη τό 1990, καί ἡ ἰδιοῤῥυθμία αὐτῆς διήρκεσε 327 ὅλα ἔτη. β) Ἡ περιοχή τοῦ εἰρημένου παλαιοῦ Ἰβηριτικοῦ Καθίσματος τοῦ Ἁγίου Βασιλείου, εἰς ἥν ἦτο καί ὁ καρυδών τῆς Μονῆς, ἤλλαξε μορφήν ἕνεκα καταστρεπτικῆς καταιγίδος κατά τήν νύκτα ἀκριβῶς τῆς ἀγρυπνίας τοῦ Τιμίου Σταυροῦ 14 Σεπτεμβρίου 1911. Συμφώνως πάλιν μέ τήν πληροφορίαν τοῦ ἐκ Σαμοθρᾴκης καί αὐτόπτου μάρτυρος Μοναχοῦ Γέροντος Ἀλεξίου Ἰβηρίτου, εἰς τήν ἐκδηλωθεῖσαν μεγάλην δασικήν πυρκαϊάν τῆς Μονῆς τό 1944, εὑρέθη παρά τό Κάθισμα τοῦ Ἁγίου Βασιλείου σιδηροῦς κρίκος, ἐσφηνωμένος ἐπί λίθου μέ κουρασάνιον, τόν ὁποῖον καί ἀναζητοῦμεν ἀνεπιτυχῶς. γ) Τελευταίως, ἐνετοπίσθη ἔσωθεν τῆς ΒΑ γωνίας τῆς Μονῆς ὁ παλαιός ἀρσανᾶς, ἤτοι τό προσορμιστήριον διά τά σκάφη αὐτῆς, καθώς ἦτο. δ) Τό λιβάδιον τῆς Μονῆς περιετειχίσθη κατά τήν διάρκειαν τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγῶνος 1903-1908. ε) Ἔμπροσθεν τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ τοῦ Τιμίου Προδρόμου ὑπάρχει ἀνεξερεύνητον βαθύ φρέαρ, βάθους 22 περίπου μ., σχετιζόμενον προφανῶς μέ τήν λειτουργίαν τοῦ ἐνταῦθα ἀρχαίου εἰδωλικοῦ ναοῦ τοῦ Ποσειδῶνος. Ἐντός αὐτοῦ ἐνδέχεται νά εὑρεθοῦν μελλοντικῶς ἐνδιαφέροντα ἀρχαιολογικά εὑρήματα.