Βόμβα ο εκτοπισμός! Γιατί ακολουθούμε πολιτική εξόντωσης και καταστροφής; Θα λογοδοτήσουμε”
Οι μυστικές συνεδριάσεις της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης (TBMM) στις 21 Αυγούστου 1922 αποτελούν από μόνες τους απόδειξη των εγκλημάτων γενοκτονίας που διαπράχθηκαν εναντίον των Ρωμιών.
Είναι προφανές ότι το κράτος κρατάει κρυφά αρχεία στην Άγκυρα εδώ και 100 χρόνια, παρακολουθώντας τις οικογένειες που εξισλαμίστηκαν και τα παιδιά τους. Το Τουρκικό Κράτος δεν εμπιστεύεται ακόμα τους εξισλαμισμένους Ποντίους που υιοθέτησαν τον τουρκικό εθνικισμό, φοβούμενο ότι μια μέρα θα μάθουν την αλήθεια και θα αναγκαστεί να αντιμετωπίσει το παρελθόν.
Γράφει ο Ταμέρ Τσιλιγκίρ
Από τις πρώτες συναντήσεις των Οθωμανών πασάδων με συμμορίες στη Σαμψούντα στις 19 Μαΐου 1919, ξεκίνησε μια διαδικασία γενοκτονίας με στόχο την πλήρη εξόντωση των Ρωμιών του Πόντου. Οι μυστικές συνεδριάσεις της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης (TBMM) στις 21 Αυγούστου 1922 αποτελούν από μόνες τους απόδειξη των εγκλημάτων γενοκτονίας που διαπράχθηκαν εναντίον των Ρωμιών. Στη συνέχεια, η Συνθήκη της Λωζάνης έθεσε οριστικό τέλος στην παρουσία των Ρωμιών στον Πόντο και τη Μικρά Ασία.
«Ούτε οι Άγγλοι δεν διαπράττουν τέτοια εγκλήματα»
Κατά τη μυστική συνεδρίαση της 21ης Αυγούστου 1922 στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση, ο βουλευτής της Σινώπης Χακκί Χαμί Μπέη αντέδρασε στην πολιτική εκτοπισμού της κυβέρνησης. Στην ομιλία του τόνισε:
«Αν οι εκτοπισμοί συνδέονται με τη δολοφονία ανθρώπων, αυτό είναι εξαιρετικά σοβαρό. Μας στιγματίζει στα μάτια του κόσμου. Η κυβέρνηση δεν θα μπορέσει να υπερασπιστεί τον εαυτό της. Δυστυχώς, σήμερα συζητάμε για άλλη μια φορά αν θα δεχτούμε ή όχι μια επιτροπή έρευνας. Κατά τη γνώμη μου, αυτό δεν είναι καθόλου σωστό. Αν δεχτούμε την επιτροπή έρευνας, θα υποστούμε μεγάλη ζημιά. Γιατί είδα με τα μάτια μου εγκλήματα που διέπραξαν οι αξιωματούχοι μας, τέτοια που ούτε οι Άγγλοι δεν θα διέπρατταν. Τότε η κυβέρνηση δεν θα μπορέσει να υπερασπιστεί τον εαυτό της…» [1: T.B.M.M. Gizli Celse Zabıtları, Kültür Yayınları Türkiye İş Bankası, s. 720-721.]
«Οι ένοχοι και οι αθώοι κρίνονται από τα δικαστήρια»
Στη συνέχεια, ο βουλευτής του Κιρσεχίρ Γιαχιά Γκαλίπ πήρε τον λόγο και είπε για το ίδιο θέμα:
«…Το ζήτημα του Πόντου ξεκίνησε πριν από καιρό… Ακούγαμε ότι οι Πόντιοι θα δημιουργούσαν οργάνωση, ότι θα σχημάτιζαν κυβέρνηση και άλλα τέτοια. Ωστόσο, δεν είχαμε ακούσει ότι ένα πρόβλημα μπορεί να εξαλειφθεί με εκτοπισμούς… Κύριοι, να είστε σίγουροι ότι αυτή η κακή κατάσταση προέρχεται από τις υπερεξουσίες που δόθηκαν. Ένα κράτος ανυψώνεται από τους νόμους και καταστρέφεται από τις παράνομες πράξεις. Υπερεξουσία σημαίνει να επιτρέπει σε κάποιον να σκοτώνει κατά βούληση, να καταστρέφει πόλεις, να γκρεμίζει σπίτια και να αφήνει τα πάντα στην ερήμωση. Γιατί αυτοί που εμπλέκονται καίνε σπίτια για να μην λογοδοτήσουν για κλοπές;… Οι υπεύθυνοι για το ζήτημα του Πόντου και όσοι έβλαψαν τον Πόντο προκαλούν τώρα ακόμα μεγαλύτερες απώλειες… Με την πρόφαση του εκτοπισμού των Ποντίων, ο πλούτος των χωριών καταστρέφεται… Δηλώνω ενώπιον όλων ότι δεν είμαι υπέρ του εκτοπισμού κανενός. Ο εκτοπισμός είναι βόμβα για τα χωριά. Είναι καταστροφή. Πόσα χρόνια αργότερα θα ζητηθεί λογοδοσία;… Οι ένοχοι και οι αθώοι κρίνονται από τα δικαστήρια» . [2: T.B.M.M. Gizli Celse Zabıtları, Kültür Yayınları Türkiye İş Bankası, s. 731-732]
O βουλευτής του Κιρσεχίρ Γιαχιά Γκαλίπ
«Ο εκτοπισμός είναι βόμβα για τα χωριά. Είναι καταστροφή. Πόσα χρόνια αργότερα θα ζητηθεί λογοδοσία;… Οι ένοχοι και οι αθώοι κρίνονται από τα δικαστήρια»
Βουλευτής του Κιρσεχίρ Γιαχιά Γκαλίπ
«Γιατί ακολουθούμε πολιτική εξόντωσης και καταστροφής;»
Ο βουλευτής της Μερσίνης Σελαχατίν Μπέη έκανε την ακόλουθη ομιλία:
«…Εδώ και εκατό, εκατόν είκοσι χρόνια γίνονται προσπάθειες για τη βελτίωση της διοίκησης, αλλά δεν ήταν ικανοποιητικές. Οι ευρωπαϊκές δυνάμεις, βρίσκοντας τα λάθη της διοίκησής μας, θα μας επιτεθούν για αυτό το θέμα. Θα απαιτήσουν μεταρρυθμίσεις. Έχουν δίκιο στις απαιτήσεις τους; Ναι, έχουν. Δεν μπορέσαμε να εκπληρώσουμε το καθήκον μας να προστατεύσουμε την τιμή, την αξιοπρέπεια και τον πλούτο του λαού που μας αγκάλιασε. Είναι αυτό το θέλημα της Εθνοσυνέλευσης; Να μην μείνει ούτε ένας μη μουσουλμάνος και να εκτοπιστεί ακόμα και ο τελευταίος; Σε αυτή την περίπτωση, πώς μπορούμε να ζήσουμε μπροστά στον κόσμο; Θα μπορέσουμε να σταθούμε όρθιοι; Με συγχωρείτε, αλλά η διευθέτηση αυτού του ζητήματος συνιστά την εθνική μας ζωή. Κύριοι, μια κυβέρνηση, είτε ισλαμική, είτε οθωμανική, είτε τουρκική, είναι η κυβέρνηση όλων των πολιτών. Χωρίς καμία διάκριση θρησκείας, φύλου ή δόγματος. Ή μήπως θα είναι μόνο η κυβέρνηση των μουσουλμάνων; Θα προσφέρει ίση δικαιοσύνη; Γιατί ακολουθούμε μια πολιτική εξόντωσης και καταστροφής; Γιατί η εξόντωση μπορεί να γίνει και με άλλους τρόπους…» [3: T.B.M.M. Gizli Cesse Zabıtları, Kültür Yayınları Türkiye İş Bankası, s. 731]
«Αυτή είναι μια πολιτική λεηλασίας και καταστροφής»
Εκείνη τη στιγμή, ο βουλευτής της Καισάρειας Οσμάν Μπέη διέκοψε την ομιλία και είπε: «Αυτή είναι μια πολιτική λεηλασίας και καταστροφής». Ο Σελαχατίν Μπέη συμφώνησε μαζί του και πρόσθεσε: «Ποιος στιγματίζεται; Ο φτωχός λαός…» και ρώτησε: «Σε ποια ιστορία ενός έθνους τα εγκλήματα υμνούνται με υπερηφάνεια και εκτιμώνται;». Όταν ένας συνάδελφός του σχολίασε «Οι Έλληνες έκαναν το ίδιο», απάντησε: «Αυτοί το έκαναν με πολιτισμένο τρόπο, όχι με λαδομπογιά». [4: T.B.M.M. Gizli Cesse Zabıtları, Kültür Yayınları Türkiye İş Bankası, s. 732]
«Είμαστε ένας όχλος που δεν θα αφήσει ούτε έναν μη μουσουλμάνο;»
Ο Σελαχατίν Μπέη συνέχισε την ομιλία του: «Σας δείχνω το δίχτυ που υφαίνεται πάνω από το κεφάλι σας. Σήμερα κυριαρχούμε στον κόσμο. Θα πετύχουμε την ειρήνη μας (εννοεί τη Συνθήκη της Λωζάνης). Θα ζήσουμε και θα γράψουμε σύγχρονα έγγραφα. Μην αφήσετε κανέναν ζωντανό. Σκοτώστε τους όλους. Δεν θα τους πω τίποτα. Θα συμφωνήσω μαζί σας. Θα γίνω όργανό σας. Όμως, αν δεν είστε έτσι, αν η ζωή και ο θάνατός σας είναι στα χέρια τους και αν όλα τα μέσα και οι ανάγκες σας παρέχονται από αυτούς (εννοεί τους ξένους), για να ζήσετε, για να πολεμήσετε, ακόμα και το νήμα σας θα το πάρετε από αυτούς (την Ευρώπη). Είστε πλήρως εξαρτημένοι από την Ευρώπη ως έθνος, θρησκεία, συνείδηση, επιστήμη, δικαιοσύνη. Πώς μπορείτε να συμπεριφέρεστε έτσι ως όργανο της Ευρώπης; Πώς θα ζήσετε έξω από τον κόσμο; Θα χτίσετε το Σινικό Τείχος απέναντι στον ευρωπαϊκό πολιτισμό που μας περιβάλλει; Θα δημιουργήσετε ένα νόμιμο κράτος δικαίου σε μια γωνιά της Μεσογείου; Ή είμαστε ένας όχλος που δεν θα αφήσει ούτε έναν μη μουσουλμάνο; Θα εξοντώσουμε τους μη μουσουλμάνους με τρόμο; Αν αυτός δεν είναι ο σκοπός σας, τότε ποιος έκανε αυτά που έγιναν ενάντια στη θέλησή σας; Αυτό είναι το πραγματικό πρόβλημα… Ό,τι και αν κοιτάξω στο ζήτημα του Πόντου, μπορώ να δω τις αδικίες που έγιναν κατά τη διάρκεια αυτής της εξέγερσης, την κατάχρηση εξουσίας» [5: T.B.M.M. Gizli Cesse Zabıtları, Kültür Yayınları Türkiye İş Bankası, s. 732]
Οι συζητήσεις αυτές του 1922 στην Εθνοσυνέλευση κατέγραψαν τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν στον Πόντο ως ιστορικό ντοκουμέντο.
Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗΣ ΠΛΗΘΥΣΜΩΝ ΤΗΣ ΛΩΖΑΝΗΣ ΤΟΥ 1923
Από αυτές τις συζητήσεις δεν προέκυψε κανένα θετικό αποτέλεσμα. Η κυβέρνηση και η Τουρκική Εθνοσυνέλευση συνέχισαν τις πολιτικές εξόντωσης. Αυτό συνεχίστηκε μέχρι τις 24 Ιουλίου 1923, όταν υπογράφηκε η Συνθήκη της Λωζάνης στην Ελβετία από εκπροσώπους της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης, της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, της Γαλλικής Δημοκρατίας, του Βασιλείου της Ιταλίας, της Ιαπωνικής Αυτοκρατορίας, του Βασιλείου της Ελλάδας, του Βασιλείου της Ρουμανίας και του Βασιλείου των Σέρβων, Κροατών και Σλοβένων (Γιουγκοσλαβία). Η «Συνθήκη Ειρήνης» της Λωζάνης περιλάμβανε ως σημαντικό μέρος την ανταλλαγή πληθυσμών.
Με τη συνθήκη αυτή αποφασίστηκε η αποστολή των Ορθόδοξων Χριστιανών Ρωμιών που ζούσαν στην Τουρκία στην Ελλάδα και των Μουσουλμάνων που ζούσαν στην Ελλάδα στην Τουρκία. Σύμφωνα με την απογραφή του 1928 στην Ελλάδα, 1.224.849 άνθρωποι άνω των 7 ετών που δεν είχαν γεννηθεί στην Ελλάδα καταγράφηκαν, εκ των οποίων 1.104.216 προέρχονταν από την Τουρκία:
Από τη Μικρά Ασία: 624.954
Από την Ανατολική Θράκη: 256.635
Από τον Πόντο (Μαύρη Θάλασσα): 182.169
Από την Κωνσταντινούπολη: 38.458…
Ωστόσο, λαμβάνοντας υπόψη ότι ορισμένοι από όσους έφυγαν από την Τουρκία πέθαναν και άλλοι μετανάστευσαν σε τρίτες χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Δυτική Ευρώπη και η Αυστραλία, ο συνολικός αριθμός εκτιμάται ότι είναι τουλάχιστον 1.250.000.
Ο αριθμός των Μουσουλμάνων που στάλθηκαν από την Ελλάδα στην Τουρκία αναφέρεται στον προϋπολογισμό του Υπουργείου Ανοικοδόμησης και Αποκατάστασης του 1924 (Αύγουστος), όπου δηλώνεται ότι δόθηκε βοήθεια σε 458.000 ανταλλαγέντες.
Η ΕΠΙΣΗΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ Η ΑΡΝΗΣΗ ΤΟΥ ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ
Η επίσημη ιστορία της Τουρκίας βασίζεται στην άρνηση του ζητήματος του Πόντου. Αυτή η άρνηση εκδηλώνεται είτε με τη θέση ότι οι Ρωμιοί δεν ζούσαν ποτέ στη Μαύρη Θάλασσα, είτε με την άποψη ότι «ζούσαν, αλλά ήταν λίγοι» ή ότι «ήταν συνεργάτες». Όταν γίνεται λόγος για την ανταλλαγή πληθυσμών, παρουσιάζεται ως συμφωνία μεταξύ δύο χωρών, όπου η ευθύνη μοιράζεται, και το μόνο που συγκρίνεται είναι ο πόνος των δύο λαών. Οι πόνοι των Μουσουλμάνων και των Χριστιανών που εκτοπίστηκαν βίαια από τις πατρογονικές τους εστίες, αν και δεν είναι ίδιοι, μοιάζουν.
Η γενοκτονία, ωστόσο, δεν αναφέρεται καν, ούτε επιθυμούν να αναφερθεί.
Ακόμα και η λέξη «Πόντος» προκαλεί φόβο. Σύμφωνα με την επίσημη ιστορία, το ζήτημα του Πόντου είναι ένα τεχνητό πρόβλημα που δημιούργησαν ξένες δυνάμεις, κυρίως η Ελλάδα. Ωστόσο, από την περίοδο της Επιτροπής Ένωσης και Προόδου (Ιττιχάτ και Τεράκκι) στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, το ζήτημα του Πόντου δημιουργήθηκε από τις ίδιες τις εξουσίες και οδήγησε στον θάνατο, τον εκτοπισμό και την αφομοίωση χιλιάδων ανθρώπων. Τα πρακτικά των μυστικών συνεδριάσεων της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης αποτελούν σημαντική πηγή για την κατανόηση του τι συνέβη στον Πόντο.
1. ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΝΕΟΤΟΥΡΚΩΝ (Επιτροπή Ένωσης και Προόδου)
Στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, που έχανε συνεχώς εδάφη, από τον 19ο αιώνα άρχισαν να διαμορφώνονται ιδέες για τη «διάσωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας», όπως ο δυτικισμός, ο τουρκισμός, ο ισλαμισμός και ο νεοοθωμανισμός. Στον 20ό αιώνα, η κυρίαρχη ιδέα «διάσωσης» ήταν η δημιουργία ενός σύγχρονου κράτους με μία εθνοτική και θρησκευτική ταυτότητα. Αυτή η ιδέα προωθήθηκε από το πολιτικό κόμμα της Επιτροπής Ένωσης και Προόδου.
Ο πρώτος στόχος ήταν η «μουσουλμανοποίηση» του κεφαλαίου.
Το 1911 ξεκίνησε με τον εκτοπισμό/απέλαση των Ρωμιών, που αποτέλεσε την πρώτη πρόβα της γενοκτονίας. Κατά τη διάρκεια αυτού του εκτοπισμού, περίπου 500.000 Ρωμιοί από τη Μικρά Ασία και τη Θράκη αναγκάστηκαν να εκτοπιστούν.
Η «Επιχείρηση Καθαρισμού της Ανατολίας από μη Μουσουλμάνους» της Επιτροπής Ένωσης και Προόδου ξεκίνησε το 1915 με την Απέλαση και τη Γενοκτονία των Αρμενίων, κατά την οποία σκοτώθηκαν 1,5 εκατομμύριο Αρμένιοι και 250.000 Ασσύριοι/Συροχαλδαίοι.
Από το 1916, η διαδικασία συνεχίστηκε για δύο χρόνια με την «Απέλαση των Ρωμιών». Μέχρι το 1919, ο αριθμός των Ρωμιών που έχασαν τη ζωή τους στον Πόντο/Μαύρη Θάλασσα ξεπέρασε τις 150.000. Ωστόσο, οι κύριες πρακτικές της γενοκτονίας ξεκίνησαν μετά το 1919.
2. ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΝΕΟΤΟΥΡΚΩΝ (Κεμαλιστές)
Μετά τον διορισμό του Μουσταφά Κεμάλ ως επιθεωρητή στη Σαμψούντα στις 19 Μαΐου 1919 με την έγκριση της Κυβέρνησης της Κωνσταντινούπολης και των Άγγλων, η πρώτη του ενέργεια ήταν να συνεργαστεί με τοπικές συμμορίες και να ξεκινήσει την ολοκληρωτική εξόντωση των Ρωμιών του Πόντου.
Φοιτητές κολεγίων, θεατρικοί ηθοποιοί, λογοτέχνες, παίκτες ποδοσφαιρικών ομάδων κρεμάστηκαν στην αγχόνη…
Στα χωριά που άφησαν πίσω τους οι αντάρτες που κατέφυγαν στα βουνά, δεν έμεινε ούτε ένα ζωντανό πλάσμα…
Οι αντιστασιακοί κάηκαν ζωντανοί σε σπηλιές, εκκλησίες, στα καζάνια πλοίων…
Δάσκαλοι, δημοσιογράφοι, έμποροι κρεμάστηκαν με αποφάσεις των Δικαστηρίων Ανεξαρτησίας…
Δεν έμεινε ούτε ένα χωριό στον Πόντο που να μην ποτίστηκε με το αίμα των Ρωμιών, όλα τα ποτάμια της Μαύρης Θάλασσας έτρεχαν κόκκινα για χρόνια…
Μέχρι τον Οκτώβριο του 1921, τα στοιχεία για τους Ρωμιούς του Πόντου που υπέστησαν σφαγές είναι τα εξής:
Αμάσεια, Σαμψούντα, Γκιρεσούν: 134.078
Νίξαρ (Νεοκαισάρεια): 27.216
Τραπεζούντα: 38.434
Τοκάτ: 64.582
Μάτσκα: 17.479
Σεμπινκαραχισάρ: 21.448
Σύνολο: 303.238
[7: Resmi Belgelerle Avrupa Savaşından Önce Türkiyeli Rumlar Üzerindeki Zulüm–Pontos Trajedisi 1914-1922 Kara Kitap, Alexander Papadopoulus, Pencere Yayınları, Ιανουάριος 2013, Σελίδα 194]
3. ΟΙ ΕΠΙΖΩΝΤΕΣ
Η Συνθήκη Ανταλλαγής Πληθυσμών έβαλε τέλος στην παρουσία των Χριστιανών Ρωμιών στον Πόντο, αλλά η καταστροφή των παραδόσεων και του πολιτισμού δεν ήταν τόσο εύκολη (σ.σ. ανθεί και φέρει και άλλο). Οι Ρωμιοί που εξισλαμίστηκαν και παρέμειναν διατήρησαν τη γλώσσα τους μέχρι σήμερα, αλλά η διαδικασία αφομοίωσης οδήγησε σε πλήρη παρακμή. Οι σύγχρονες πόλεις της Μαύρης Θάλασσας, όπου κάποτε ακούγονταν ήχοι πιάνου από κάθε δρόμο, υπήρχαν όπερες, θέατρα, λογοτεχνικά και πολιτιστικά περιοδικά με υψηλή κυκλοφορία, σύγχρονα σχολεία και νοσοκομεία, βυθίστηκαν στο σκοτάδι.
Τα παιδιά με μητρική γλώσσα τη Ρωμαίικα/Ποντιακά/Ποντιακή Ελληνική υπέφεραν στα σχολεία επειδή δεν ήξεραν Τουρκικά, με αποτέλεσμα οι γονείς να σταματήσουν να μιλούν τη γλώσσα τους μπροστά στα παιδιά τους.
Για 100 χρόνια, οι Πόντιοι προσπάθησαν να αποδείξουν την πίστη τους στο Τουρκικό Κράτος για να επιβιώσουν. Το να είναι οι καλύτεροι Μουσουλμάνοι και οι καλύτεροι Τούρκοι έγινε σχεδόν κοινωνική συμπεριφορά για τους Ποντίους. Οι πόλεις του Πόντου έγιναν κέντρα του τουρκικού εθνικισμού και χρησιμοποιήθηκαν ως κέντρα αντικατασκοπείας για την καταστολή των αντιφρονούντων της Δημοκρατίας.
Παρά όλα αυτά, το Τουρκικό Κράτος τους θεωρούσε πάντα «ξένους». Προς το τέλος της Οθωμανικής περιόδου, η οικονομική και κοινωνική ζωή στον Πόντο υποχώρησε πλήρως με τη Δημοκρατία. Δεν έγιναν επενδύσεις. Τα λιμάνια της Σαμψούντας και της Τραπεζούντας, που κάποτε ήταν από τα σημαντικότερα εμπορικά λιμάνια του κόσμου, έπαψαν να δέχονται πλοία.
Οι Πόντιοι καταδικάστηκαν σε πείνα και φτώχεια. Εξαιτίας αυτού, δεκάδες χιλιάδες αναγκάστηκαν τη δεκαετία του 1960 να μεταναστεύσουν στις μεγάλες πόλεις και την Ευρώπη για δουλειά.
Κατά τη διαδικασία αφομοίωσης, δεν άλλαξαν μόνο η θρησκεία, η γλώσσα και τα ονόματά τους, αλλά και τα τραγούδια και οι θρήνοι τους, που Τουρκοποιήθηκαν με νέους στίχους. Το 1928 ξεκίνησαν καμπάνιες με το σύνθημα «Πολίτη, μίλα Τουρκικά» (Vatandas turkrce konus). Όσοι μιλούσαν Ελληνικά στους δρόμους ξυλοκοπήθηκαν, υπέστησαν βασανιστήρια και σε ορισμένες περιοχές τιμωρήθηκαν με πρόστιμα.
Συχνά τους υπενθύμιζαν την Ελληνική/Ρωμαίικη καταγωγή τους. Βρισιές όπως «Ρωμιός μπάσταρδος» ή «Ρωμιός που έγινε Τούρκος» ήταν συνηθισμένες. Στα μυθιστορήματα και τα ποιήματα, οι Ρωμιές γυναίκες παρουσιάζονταν ως «πόρνες».
Η προφορά των Ποντίων που μιλούσαν Ελληνικά/Ρωμαίικα έγινε αντικείμενο χλευασμού στις γνωστές τουρκικές ταινίες, όπου παρουσιάζονταν ως «κωμικές» και «γελοίες» σκηνές. Δημιουργήθηκαν ανέκδοτα που ονομάστηκαν «ανέκδοτα της Μαύρης Θάλασσας/Πόντου», στα οποία οι Πόντιοι πάντα γελοιοποιούνταν.
Η ερώτηση «Είσαι Ρωμιός;» ήταν συχνή όταν επισκέπτονταν άλλες πόλεις.
Πριν από μερικά χρόνια, αποκαλύφθηκε ότι το κράτος κατέγραφε τις εθνοτικές ταυτότητες, με τους Ρωμιούς/Έλληνες να καταγράφονται με τον αριθμό 1, τους Αρμένιους με τον αριθμό 2 και τους Εβραίους με τον αριθμό 3.
Είναι προφανές ότι το κράτος κρατάει κρυφά αρχεία στην Άγκυρα εδώ και 100 χρόνια, παρακολουθώντας τις οικογένειες που εξισλαμίστηκαν και τα παιδιά τους. Το Τουρκικό Κράτος δεν εμπιστεύεται ακόμα τους εξισλαμισμένους Ποντίους που υιοθέτησαν τον τουρκικό εθνικισμό, φοβούμενο ότι μια μέρα θα μάθουν την αλήθεια και θα αναγκαστεί να αντιμετωπίσει το παρελθόν.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1 T.B.M.M. Gizli Celse Zabıtları, Kültür Yayınları Türkiye İş Bankası, s. 720-721.
2 T.B.M.M. Gizli Celse Zabıtları, Kültür Yayınları Türkiye İş Bankası, s. 731-732
3 T.B.M.M. Gizli Celse Zabıtları, Kültür Yayınları Türkiye İş Bankası, s. 731
4 T.B.M.M. Gizli Celse Zabıtları, Kültür Yayınları Türkiye İş Bankası, s. 732
5 T.B.M.M. Gizli Celse Zabıtları, Kültür Yayınları Türkiye İş Bankası, s. 732
6 Devlet İstatistik Enstitüsü Yıllığı 1929-1939.
7 Resmi Belgelerle Avrupa Savaşından Önce Türkiyeli Rumlar Üzerindeki Zulüm-Pontos Trajedisi 1914-1922 Kara Kitap, Alexander Papadopoulus, Pencere Yayınları, Ocak 2013, Sayfa 194