Κρις Μιχαήλ
Πρόεδρε, η ώρα της αποφασιστικότητας έφτασε. Δεν υπάρχουν άλλα περιθώρια για ανοχή ούτε για αυταπάτες. Η συνεχιζόμενη υπονομευτική στάση της Μεγάλης Βρετανίας απέναντι στην Κυπριακή Δημοκρατία δεν αφήνει πλέον αμφιβολία για το ποια συμφέροντα προωθούνται και ποιοι ωφελούνται. Οι ενέργειες και οι τοποθετήσεις βρετανικών κύκλων, τόσο στο παρασκήνιο όσο και δημόσια, δημιουργούν την εικόνα μιας χώρας που, αντί να λειτουργεί ως ουδέτερος εγγυητής, συχνά συμπλέει με επιλογές που επιβαρύνουν τη θέση της Κύπρου.
Η ιστορική διαδρομή είναι χαρακτηριστική: από την αποικιοκρατική περίοδο και την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας, μέχρι το Σχέδιο Ανάν και τις μεταγενέστερες διεθνείς παρεμβάσεις, το Λονδίνο έχει επανειλημμένα επιδείξει συμπεριφορές που υπαγορεύονται από γεωστρατηγικά και διπλωματικά συμφέροντα, όχι από μια αδιάβλητη υποστήριξη των κυπριακών δικαίων. Το 2004, η σαφής και συντριπτική απόρριψη του Σχεδίου Ανάν από τον κυπριακό λαό απέδειξε την αποφασιστικότητα και την αξιοπρέπεια της κοινωνίας μας. Η απόρριψη εκείνη, ωστόσο, δεν ανέστειλε την επιμονή κάποιων ξένων κύκλων να διαμορφώνουν πολιτικές και επιλογές που υπαινίσσονται λύσεις εις βάρος των εθνικών μας συμφερόντων.
Η έως τώρα ήπια και υποχωρητική στάση της Κυπριακής Δημοκρατίας έχει παρεξηγηθεί. Αντί να ερμηνευθεί ως διάθεση συνεργασίας, εκλαμβάνεται –από όσους επιδιώκουν να υπονομεύσουν την κυπριακή υπόθεση– ως αδυναμία. Αυτό αποθρασύνει και ενθαρρύνει συμπεριφορές που πλήττουν την εθνική μας αυτοτέλεια. Πρόσφατα, οι δημόσιες εμφανίσεις και δηλώσεις ανώτερων βρετανικών αξιωματούχων δημιούργησαν νέα ερωτήματα για τη στάση του Λονδίνου.
Η επιλογή του αρχηγού της MI6, Richard Moore να κάνει ομιλία στην Τουρκία, χωρίς αναφορές στην κατοχή μέρους του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας, και η περιγραφή της Άγκυρας ως «παίχτη-κλειδί», ήταν τουλάχιστον προβληματική. Όταν εκπρόσωποι μιας χώρας που διατηρεί ειδικές σχέσεις και υποχρεώσεις απέναντί μας εκφέρουν δημόσια λόγο που φαίνεται να ευνοεί τη μία πλευρά, η Λευκωσία οφείλει να ζητεί ξεκάθαρες εξηγήσεις.
Παράλληλα, δημοσιογραφικές αποκαλύψεις και αναλύσεις που αναδεικνύουν φίλιες προς την Τουρκία θέσεις βρετανικών κύκλων πρέπει να αντιμετωπίζονται με σοβαρότητα. Όχι για να τροφοδοτήσουν θεωρίες συνωμοσίας, αλλά για να προφυλάξουν το κράτος και την κοινωνία από πολιτικές που μπορεί να βλάψουν τα εθνικά μας συμφέροντα. Η συνεργασία των κυπριακών υπηρεσιών με ξένες υπηρεσίες πληροφοριών είναι αναγκαία σε ορισμένα πεδία, αλλά αυτή η συνεργασία πρέπει να βασίζεται σε ξεκάθαρη αμοιβαιότητα, διαφάνεια και σεβασμό των κυριαρχικών δικαιωμάτων. Όταν υπάρχει μια επαναλαμβανόμενη μονομέρεια στις δηλώσεις ή στις ενέργειες τρίτων που επηρεάζουν την ασφάλεια και την πολιτική μας, η Λευκωσία πρέπει να επανατοποθετείται και να απαιτεί διευκρινίσεις.
Η περίπτωση βρετανικών πολιτικών και αξιωματούχων που διατύπωσαν στο παρελθόν απόψεις ευνοϊκές προς μονομερείς λύσεις ή αναγνωρίσεις σε βάρος των κυπριακών θέσεων αποτελεί υπενθύμιση ότι το πρόβλημα δεν είναι πάντα μεμονωμένο. Είναι αποτέλεσμα ευρύτερων επιλογών στο βρετανικό πολιτικό κατεστημένο, που συχνά συνδέονται με γεωστρατηγικούς υπολογισμούς στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Η ανακάλυψη και αξιοποίηση των ενεργειακών πόρων στην ΑΟΖ μας αύξησε την αξία της περιοχής στο διεθνές παίγνιο και ενίσχυσε το ενδιαφέρον τρίτων κρατών. Η Κύπρος πρέπει να ενεργήσει αναλόγως: όχι παθητικά, αλλά με στρατηγική, νομική και διπλωματική αποφασιστικότητα.
Μια συγκροτημένη στρατηγική πίεσης και διεκδίκησης πρέπει να κινηθεί σε τρεις συμπληρωματικούς άξονες: νομικό, διπλωματικό και συμμαχικό. Σε νομικό επίπεδο, η Κυπριακή Δημοκρατία οφείλει να διερευνήσει και να αξιοποιήσει όλες τις δυνατότητες που παρέχει το διεθνές δίκαιο και οι διεθνείς συνθήκες για την προάσπιση της κυριαρχίας της και των δικαιωμάτων της στην ΑΟΖ. Η διεξαγωγή τεκμηριωμένων νομικών κινήσεων δεν αποτελεί εχθρική πρόκληση, αλλά μέσο επανατοποθέτησης των ζητημάτων στην παγκόσμια ατζέντα και μέσο πίεσης προς όσους επιδιώκουν ετεροβαρείς λύσεις.
Σε διπλωματικό επίπεδο, απαιτείται ενίσχυση και ποιοτικοποίηση των σχέσεών μας με κράτη που έχουν κοινά συμφέροντα για τη σταθερότητα της περιοχής. Η συνεργασία με τη Γαλλία, που ήδη έχει εκδηλώσει ενδιαφέρον για στρατιωτικές και ναυτικές διευκολύνσεις, αποτελεί μια ευκαιρία. Η παρουσία αξιόπιστων εταίρων που μπορούν να λειτουργήσουν ως αντίβαρο σε μονομερείς εξωτερικές επιρροές θα ενισχύσει τη θέση μας και θα στείλει ξεκάθαρο μήνυμα ότι η Κύπρος έχει επιλογές και συμμάχους.
Σε συμμαχικό επίπεδο, η Λευκωσία πρέπει να αξιοποιήσει την παρουσία της στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τις περιφερειακές συνεργασίες της για να φέρει τα ζητήματα της στο κέντρο της ευρωπαϊκής και διεθνούς ατζέντας. Η ενεργειακή διπλωματία, οι διμερείς αμυντικές συνεργασίες και η ενίσχυση των οικονομικών δεσμών με κράτη της περιοχής μπορούν να δημιουργήσουν ένα πλαίσιο που θα αποθαρρύνει βιαστικές και μονομερείς παρεμβάσεις.
Εσωτερικά, απαιτείται συναίνεση και ενημέρωση του λαού. Οι πολίτες πρέπει να γνωρίζουν τους στόχους, τα μέσα και τους κινδύνους. Η ενότητα και η σαφής επικοινωνία καθιστούν την κοινωνία ισχυρό μοχλό πίεσης στη διεθνή σκηνή. Η διεκδίκηση δεν γίνεται μόνο από τα γραφεία της διπλωματίας· γίνεται και από την κοινωνία που απαιτεί σεβασμό στην ιστορία και στα δικαιώματά της.
Η κριτική απέναντι στο Λονδίνο δεν είναι αυτοσκοπός ούτε κάλεσμα σε περιττή όξυνση. Είναι όμως απαίτηση για ίση μεταχείριση, σεβασμό των συμφωνιών και ασφάλεια για το κράτος μας. Η Κυπριακή Δημοκρατία πρέπει να επανακτήσει την πρωτοβουλία, να χρησιμοποιήσει όλα τα νόμιμα μέσα για την προστασία των εγχώριων πόρων και της εθνικής της ασφάλειας και να επιβάλει κόστος όταν εξωτερικές πολιτικές υπονομεύουν την κυριαρχία της.
Πρόεδρε, το μήνυμα προς το Λονδίνο πρέπει να είναι σαφές, τεκμηριωμένο και αποφασιστικό: η Κύπρος δεν θα δεχθεί πολιτικές που υπονομεύουν την ανεξαρτησία της. Η διπλωματία μας πρέπει να γίνει ταυτόχρονα σπαθί και ασπίδα — με στόχο την αποκατάσταση της ισορροπίας και την προστασία του εθνικού συμφέροντος. Η εποχή της παθητικότητας έχει περάσει· η εποχή της διεκδίκησης και της αξιοπρέπειας πρέπει να ξεκινήσει τώρα.