4ον
7. Ὁ τρόπος τῆς διδασκαλίας
Ἡ διδασκαλία πρωτίστως πρέπει νὰ εἶναι σαφὴς καὶ κατανοητή, ἀλλὰ καὶ ἥσυχη, χωρὶς ὑπερβολικοὺς καὶ ἀνεξήγητους συναισθηματισμούς. Νὰ προσφέρεται μὲ πραότητα καὶ νὰ μὴ προκαλεῖ. Ὁ ἅγιός μας μὲ ἕνα παράδειγμα δείχνει πῶς πρέπει νὰ ἐμπεδώνει ὁ ὁμιλητὴς στὴ μνήμη τῶν ἀκροατῶν του τὴ διδασκαλία. «Ἡ βροχὴ ὅταν πέφτει ραγδαῖα, σκεπάζει τὴν ἐπιφάνεια τῆς γῆς καὶ δὲν ὠφελεῖ τὸ βάθος. Ὅταν ὅμως πέφτει πάνω στὴν ἐπιφάνεια τῆς γῆς ἤρεμα καὶ σιγά-σιγά σὰν λάδι, γλιστρώντας στὸ βάθος διὰ μέσου τῶν πόρων σὰν νὰ περνάει ἀπὸ φλέβες, ἀφοῦ γεμίσει τὰ σπλάγχνα τῆς γῆς μὲ ὑγρασία, τὴν κάνει πλουσιότατη σὲ παραγωγὴ καρπῶν… Εἶναι προτιμότερο, ἀφοῦ σκάψουμε ἕνα μικρὸ μέρος καὶ κατεβοῦμε στὸ βάθος του, νὰ βροῦμε ἐκεῖ μεγάλο θησαυρὸ ἀπὸ ἀναγκαῖα πράγματα, παρά, περνώντας πάνω ἀπὸ πολλὰ χωράφια, νὰ ταλαιπωρούμαστε χωρὶς λόγο, ἄσκοπα καὶ μάταια» [§2266].
Προσοχὴ χρειάζεται καὶ στὰ θέματα ποὺ ἐπιλέγει ὁ ὁμιλητής. Τὰ πολλὰ θέματα εἶναι κουραστικὰ γιὰ τοὺς ἀκροατὲς καὶ δὲν μένουν στὴ μνήμη τους. Τὸ ἕνα θέμα, ἴσως καὶ κάποιο συναφές, εἶναι ἡ καλύτερη ἐπιλογή. Ὄχι πολυθεματικὲς ὁμιλίες ποὺ ξεκινοῦν ἀπὸ τὴν ἐπιθυμία τοῦ ὁμιλητῆ νὰ δείξει ὅτι εἶναι πολὺ μορφωμένος καὶ δεινὸς ρήτορας.
Ὁ ἅγιός μας λέει ὅτι ἡ γλῶσσα, ἡ ἀκοὴ καὶ τὰ ὄργανα τῶν αἰσθήσεων τοῦ ἀνθρώπου γενικὰ ἔχουν ὅρια, κανόνες, χαλινάρια, γιατὶ εἶναι ἀδύνατο νὰ λειτουργοῦν ἐπὶ ὧρες. «Ἡ ἔλλειψη τοῦ μέτρου εἶναι βαριὰ καὶ κουραστική, ἐνῶ ἀντίθετα ἡ τήρηση τοῦ μέτρου εἶναι γλυκιά, χρήσιμη καὶ ἑλκυστικὴ» [§2270].
Ἡ πνευματικὴ καταπόνηση ἔχει ἀρνητικὰ ἀποτελέσματα. Οἱ ἄνθρωποι ἀπομακρύνονται ἀπὸ τὴ διδασκαλία καὶ τελικὰ ἀρνοῦνται κάθε ὠφέλεια ἀπὸ αὐτή.
* * *
8. Ἡ ποικιλία εἰς τὸν λόγον
Πολλοὶ ὁμιλητὲς ἔχουν σταθερὸ καὶ τυποποιημένο τρόπο διδασκαλίας, ποὺ δὲν προκαλεῖ ἰδιαίτερο ἐνδιαφέρον. Ἡ διδασκαλία πρέπει νὰ ἀφυπνίζει τοὺς ἀκροατές, οἱ ὁποῖοι εὔκολα ἀδιαφοροῦν, ὅταν τὰ ὅσα ἀκοῦν εἶναι ἁπλοϊκὰ καὶ πασίγνωστα.
Ὁ προφορικὸς λόγος πρέπει νὰ ἔχει ποικιλία. Ἄλλοτε νὰ εἶναι σκληρὸς καὶ ἐλεγκτικὸς καὶ ἄλλοτε «γλυκὸς καὶ εὐπρόσδεκτος». Ἐνδιαφέρον ἔχουν καὶ οἱ σύντομες διηγήσεις, ποὺ περιέχουν κάποιο περιεχόμενο καὶ διακρίνονται γιὰ τὴν ὡραία ἀφήγηση.
Ἡ ἀξιοποίηση πολλῶν στοιχείων στὴ διδασκαλία εἶναι ἀναγκαία. Τὸ παράδειγμα τῶν φιλόπονων γεωργῶν ποὺ ἀναφέρει ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος, εἶναι διαφωτιστικὸ καὶ πείθει: «Οἱ γεωργοί, ὅταν δοῦν ἀμπέλι νὰ ἔχει πυκνὸ φύλλωμα καὶ νὰ εἶναι κατάφορτο ἀπὸ καρπό, δὲν ἀποκόβουν μόνο τὰ σταφύλια ποὺ εἶναι πρὸς τὰ ἔξω, ἀλλὰ προχωροῦν καὶ στὸ ἐσωτερικό, σπάζοντας τὶς κληματόβεργες καὶ κόβοντας τὰ φύλλα, ὥστε νὰ μὴ διαφύγουν οὔτε μικρὰ τσαμπιὰ σταφυλιῶν κρυμμένα κάτω ἀπὸ τὰ φύλλα. Μὴ φανεῖτε λοιπὸν πιὸ ὀκνηροὶ ἀπὸ ἐκείνους, οὔτε νὰ ἀπομακρυνθεῖτε ἕως ὅτου ἀποκομίσετε κάθε καρπὸ καὶ ὠφέλεια· καὶ μάλιστα γιὰ τὸ λόγο, ὅτι ὁ μὲν κόπος εἶναι δικός μου, τὸ δὲ κέρδος δικό σας» [§2275].
Πρεσβ. Διονύσιος Τάτσης