Τελικὰ ἡ Ἑλλάς εἶναι καταδικασμένη
νὰ ἀποδεχθῆ ὅ,τι ζητήση ἡ «ἰσχυροτέρα» Τουρκία;
Γράφει ὁ κ. Μᾶρκος Τρούλης, Δρ. Διεθνολογίας, διδάσκων
εἰς τὸ Τμῆμα Τουρκικῶν Σπουδῶν καὶ Συγχρόνων Ἀσιατικῶν Σπουδῶν τοῦ ΕΚΠΑ, καθὼς καὶ εἰς τὴν Σχολὴν Ἐθνικῆς Ἀσφάλειας
Εἶναι νόμιμο σύμφωνα μὲ τὸ διεθνὲς δίκαιο νὰ γίνει τουρκικὸ ἔδαφος ἡ Λευκάδα, ἡ Καλαμάτα ἢ ἡ Ἀθήνα; Ἂν συναινέσει ἡ Ἑλληνικὴ Δημοκρατία, ναὶ εἶναι. Ὅπως νόμιμο θὰ ἦταν ἀντιστρόφως, ἂν συναινοῦσε ἡ Τουρκία, νὰ γίνει ἑλληνικὸ ἔδαφος ἡ Πέργαμος, ἡ Ἀττάλεια ἢ ἡ Θεοδοσιούπολη. Τί σημαίνει αὐτό; Ὅτι στὶς διεθνεῖς σχέσεις ἅπαξ καὶ τὰ συμβαλλόμενα μέρη συμφωνοῦν, μποροῦν νὰ ἐπιτύχουν ὁποιαδήποτε συμφωνία ἐπιθυμοῦν.
Ἀντιστοίχως, στὴν ἐσωτερικὴ ἔννομη τάξη, ἂν πάω σὲ ἕνα συμβολαιογράφο μὲ ἕνα φίλο μου καὶ ὑπογράψουμε ὅτι ἔχει τὴ συναίνεσή μου νὰ μὲ σκοτώσει, τότε θὰ διωχθεῖ κανονικὰ καὶ ἡ συμβολαιογραφικὴ πράξη εἶναι ἄκυρη. Τί σημαίνει πάλι αὐτό; Ὅτι ἡ ἄναρχη διάρθρωση τοῦ διεθνοῦς συστήματος εἶναι κάτι τὸ τελείως διαφορετικὸ σὲ σχέση μὲ τὴν ἱεραρχία, τὴ λογοδοσία καὶ τὸ καθετοποιημένο σύστημα στὸ ἐσωτερικό τοῦ κράτους.
Οἱ διατάξεις τοῦ διεθνοῦς δικαίου συνιστοῦν τὸ ὑπόβαθρο συζήτησης, ἀλλὰ τίθενται ὑπὸ τὴν αἵρεση τῆς ἰσορροπίας ἰσχύος, τῆς πολιτικῆς βούλησης τῶν ἐμπλεκομένων μερῶν καὶ προφανῶς δὲν εἶναι δεσμευτικὲς ὅσο διαθέτει κανεὶς τὴν ἰσχὺ νὰ τὶς ἀνατρέπει. Ὡς Ἑλληνισμός, αὐτὸ τὸ ἔχουμε βιώσει στήν περίπτωση τῆς παράνομης εἰσβολῆς καὶ κατοχῆς ἐδάφους τῆς Κυπριακῆς Δημοκρατίας, πράξη γιὰ τὴν ὁποία ὑπάρχουν καταδικαστικὲς ἀποφάσεις τοῦ Συμβουλίου Ἀσφαλείας τοῦ ΟΗΕ, ἀλλὰ δὲν ὑπάρχει ὁ «πλανητικὸς ἀστυνόμος», γιὰ νὰ ἐπιβάλλει τὴν ἐφαρμογή τους.
Κατὰ συνέπεια, ὁ δημόσιος διάλογος περὶ τῆς ὕπαρξης νομικοῦ προηγούμενου ἐκπορευόμενου ἀπὸ τὴ σύναψη τῆς ἑλληνοϊταλικῆς συμφωνίας γιὰ τὴν ΑΟΖ, τὸ ποσοστὸ τῆς ἐπήρειας τοῦ Καστελλορίζου, τῆς Στρογγύλης ἢ καὶ τῆς Κρήτης καὶ ὅλα τὰ ὑπόλοιπα τίθενται στὸ φάσμα τῆς πολιτικῆς καὶ τῆς στρατηγικῆς βούλησης καὶ ἰσχύος.
Ὅπως ἔλεγε ὁ Ἀχμὲτ Νταβούτογλου – σὲ «γραμμὴ Θουκυδίδη» – ἐντός τοῦ βιβλίου του «Τὸ Στρατηγικὸ Βάθος»: «Ἐπικρατοῦν σταθερὲς πολιτικὲς σχέσεις σὲ περιοχὲς καὶ σὲ περιόδους, στὶς ὁποῖες τὰ πολιτικὰ σύνορα καθορίζονται σὲ συμφωνία μὲ τὰ γεωπολιτικὰ καὶ γεωπολιτισμικὰ προωθημένα ὅρια (π.χ. σύνορα Τουρκίας-Ἰράν, ἴδια ἀπὸ τὸ 1639)». Ἡ σταθερότητα τῶν συνοριακῶν διευθετήσεων ἐξαρτᾶται, δηλαδή, ἀπὸ τὴν ἰσορροπία ἰσχύος.
Ἄρα, ἡ Ἑλλάδα εἶναι καταδικασμένη νὰ ἀποδεχθεῖ ὅ,τι ζητήσει ἡ «ἰσχυρότερη» Τουρκία; Ἡ ἀποκωδικοποίηση τῆς κατανομῆς ἰσχύος δὲν εἶναι εὐθύγραμμη ὑπόθεση. Ἡ ἰσχὺς προκύπτει ἀπὸ τὴν καταγραφὴ τῶν συντελεστῶν της, δηλαδὴ τῶν μέσων, ἀλλὰ εἶναι ἀποτέλεσμα καὶ τοῦ στρατηγικοῦ σχεδιασμοῦ, τῆς βούλησης καὶ τῶν καλλιεργούμενων – διὰ τῆς διπλωματίας – προϋποθέσεων στρατηγικῆς εὐθυγράμμισης μὲ κρίσιμους δρῶντες τοῦ περιφερειακοῦ ἢ τοῦ διεθνοῦς γίγνεσθαι. Ἐμεῖς λειτουργοῦμε πρὸς αὐτὴ τὴν κατεύθυνση;
Ἡ μία μεγάλη ὁμάδα τῆς πολιτικῆς καὶ ἀκαδημαϊκῆς ἐλὶτ προσεγγίζει τὸ θέμα μὲ μεμψιμοιρία. Δὲν εἴμαστε σὲ θέση νὰ τὰ βάλουμε μέ τὴν Τουρκία καὶ πρέπει νὰ ἀποδεχθοῦμε ὅ,τι ζητᾶ, χάριν τῆς εὐημερίας μας! Βέβαια, εἶναι ἡ ἴδια ὁμάδα, ποὺ ἐκφράζει κατευναστικὲς καὶ ὑποχωρητικὲς θέσεις καὶ ἔναντι ἀδύναμων γειτόνων μας προβάλλοντας ἄλλες αἰτιολογήσεις. Ὡστόσο, αὐτὸ εἶναι ἕνα ἄλλο θέμα… Ἀλὰ κὰρτ ἐπίκληση στὴν ἰσχύ.
Ἡ ἄλλη μεγάλη ὁμάδα ἐπιμένει σὲ μία νομικίζουσα προσέγγιση τῆς ἀλήθειας. Ἔχει τὸ τάδε δικαίωμα ἡ Τουρκία; Εἶναι νόμιμο τὸ σύμφωνο Ἄγκυρας-Τρίπολης; Μην ἀνησυχεῖτε… Δὲ θὰ μᾶς πειράξουν… Εἶναι παράνομο αὐτὸ ποὺ κάνουν! «Μὰ θὰ τὸ κάνουν» ἀντιτείνει κάποιος. «Ναί, ἀλλὰ εἶναι παράνομο» ἡ ἀπάντηση. Κάπου ἐκεῖ ἡ συζήτηση καταλήγει σὲ ἀδιέξοδο…
Ἀνεξαρτήτως τῆς νομιμότητάς του, εἶναι ἕνα ἔγγραφο ρητορικῆς νομιμοποίησης στρατηγικῶν ἀξιώσεων. Θά εἰσέλθουν στὴν ἑλληνικὴ ὑφαλοκρηπίδα, θὰ προχωρήσουν σὲ γεωτρήσεις καὶ θὰ ἐπικαλοῦνται αὐτὸ τὸ χαρτί. Ἐμεῖς, ὡστόσο, θὰ ἐπιμένουμε ὅτι παρανομοῦν, ἀκόμη καὶ ὅταν φθάσει τὸ «τουρκικὸ ἀέριο παραγόμενο ἀνοιχτά τῆς Ἱεράπετρας» νὰ πωλεῖται στὶς εὐρωπαϊκὲς ἀγορές.
Ἂν στὸ ἐγχώριο ἐπίπεδο ἀναφερόμαστε σὲ «νομικὸ πολιτισμό», στὸ διεθνὲς ὑπάρχει «φαρέτρα μέσων ρητορικῆς νομιμοποίησης». Ἐκεῖ δὲν ὑπάρχει «πολιτισμὸς» καὶ αὐτὸ ὀφείλουμε νὰ τὸ ἀντιληφθοῦμε τάχιστα. Τά νομικὰ ἐργαλεῖα εἶναι πολύτιμα, ἀλλὰ δὲ λειτουργοῦν ἀνεξάρτητα τῆς πολιτικῆς, ὅπως ὀφείλεται νὰ γίνεται ἐντὸς ἑνὸς κράτους δικαίου. Στὸ διεθνὲς ἐπίπεδο, ἐντάσσονται σὲ μία συντεταγμένη ὁλιστικὴ στρατηγικὴ καὶ ὑπ’ αὐτὸ τὸ πρῖσμα, χρησιμοποιοῦνται καὶ ἐνεργοποιοῦνται.