Τοῦ κ. Παναγιώτου Δ. Παπαδημητρίου
2ον.-Τελευταῖον
Δυστυχῶς γιὰ τὴν ζῶσαν (Λειτουργικήν) Ἱεράν Παράδοσιν τῆς Ἐκκλησίας, ἕνας νεωτερισμός μεταδίδεται ἀστραπιαῖα μὲ τὸ μάτι ἢ μὲ τὸ αὐτί,14 χωρὶς κἂν ἐρώτησιν ἢ ἀνάγκην ἀποδείξεως, καὶ κατόπιν γίνεται πρᾶξις.15 Αὐτὸ συμβαίνει κυρίως ἐπειδὴ οἱ «ὑποδοχεῖς» τῶν μοντερνισμῶν δὲν εἶναι ἡ ταπείνωση, ἀλλὰ εἶναι ἡ ἀνθρώπινη ὑπερηφάνεια καὶ ἔπαρση.
Ἡ ζῶσα καὶ παραδοθεῖσα ὅμως Ἱερά Παράδοσις ἀπὸ τὴν ἄλλη μεριά, χρειάζεται χρόνια πολλὰ16 καὶ πολλές ἀποδείξεις, γιὰ νὰ ὑποστηριχθεῖ, καὶ ἀδιάκριτον ὑπακοήν γιὰ νὰ τηρηθεῖ!
Τελευταῖον, αὐτοὶ ποὺ περιφρονοῦν τό Τυπικόν καὶ τίς Διατάξεις ποὺ παρέλαβε διὰ ζώσης ἡ Ἐκκλησία, καὶ λένε ὅτι τὸ Τυπικὸν τῆς Ἐκκλησίας μας δὲν εἶναι ἐνοριακό ἀλλὰ μοναστικό, καὶ θέλουν νὰ γυρίσουν τάχα στὸ ἀσματικό τυπικό (ὅμως οὔτε οἱ ἴδιοι γνωρίζουν τὸ αὐθεντικό ἀσματικό τυπικό στό σύνολό του, οὔτε σὲ κάποια συγκεκριμένη χρονική στιγμή), μοιάζουν σὰν αὐτοὺς ποὺ λένε ὅτι ἡ θρησκεία τῆς Ἑλλάδος δὲν εἶναι ὁ Χριστιανισμός, ἀλλὰ ὁ Δωδεκαθεϊσμός. Μὰ οἱ ἴδιοι οἱ Ἕλληνες πρόγονοί μας δέχθηκαν ἀβίαστα καὶ ἐλεύθερα τὸν Χριστό, τόν Χριστιανισμό γιά 2000 χρόνια, καὶ μαρτύρησαν ἀπὸ τὴν ἀγάπη τους γιὰ Αὐτόν. Ἔτσι καὶ ὁ πιστός Λαός δέχθηκε ἀβίαστα καὶ ἐλεύθερα τὴν τάξη, τό Τυπικόν τῶν Μοναχῶν (ἐπὶ τὸ συντομώτερον καὶ ἐκκοσμικότερον), μετὰ τὴν δι’ ἀγώνων καὶ ἀνηλεῶν διωγμῶν ὁμολογητῶν Μοναχῶν Νίκη τῆς Ὀρθοδοξίας (στὴν Εἰκονομαχία), καὶ τὸ ἔκανε Τυπικὸν Ἐνοριῶν, ἀναγνωρίζοντας τὴν ἀνωτερότητά του.17 Καὶ γιὰ νὰ ποῦμε τὴν ἀλήθεια, τὸ ἐνοριακὸ τυπικό, εἶναι ἐκκοσμικευμένο καὶ συντετμημένο μοναχικὸ τυπικόν, καὶ ἀκόμη τὸ συντέμνουν. 1200+ χρόνια τὸ χρησιμοποιοῦμε στὶς Ἐνορίες μας, ἄρα εἶναι Ἐνοριακό, Τυπικόν Ἐνοριῶν (καὶ σύμφωνα μὲ μιὰ ἔρευνα ἤδη ἀπὸ τόν 7ον αἰῶνα τὸ χρησιμοποιοῦμε). Καὶ πιὸ πολλὰ χρόνια χρησιμοποιοῦμε αὐτὸ στὶς Ἐνορίες παρὰ τὸ Ἀσματικό.18
Ποῦ πῆγε τό τοῦ Συνοδικοῦ τῆς Ὀρθοδοξίας: «Ἡ Ἐκκλησία ὡς παρέλαβεν»;
Καὶ ἂν θέλετε νὰ δεχθεῖτε, κρίνοντες ἀπὸ τὸ σήμερα πρὸς τὰ πίσω, τὸ ἀσματικό Τυπικόν ἀπευθυνόταν σὲ πνευματικὰ νηπίους, γιὰ αὐτὸ ἀπορρίφθηκε ἀπὸ τὴν ἴδια τὴν Ἐκκλησία.17 Οἱ πιστοί ὅμως ἔχουν ἐνηλικιωθεῖ πλέον καὶ κατήργησαν νωρὶς τὰ τῶν νηπίων, καὶ τὰ δόγματα τῆς Ἐκκλησίας μας λάμπουν πλέον στὴν Ὑμνολογία καὶ στὸ Τυπικόν της.
Ἡ παραδοθεῖσα διὰ ζώσης Λειτουργικὴ Παράδοση εἶναι κι αὐτὴ Ἱερὰ Παράδοση, εἶναι μέρος τῆς Παρακαταθήκης ποὺ ἔλαβαν οἱ Ἐπίσκοποι, οἱ Κληρικοί στὴν χειροτονία τους, κι ἔχουν καὶ ἔχουμε χρέος νὰ τὴν διαφυλάξουμε καὶ μεταδώσουμε ἀνόθευτη. Αὐτὴ εἶναι ἡ ὅντως αὐθεντική (original) Λειτουργική Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας.
Τὸ νὰ θέλουμε νὰ «ἐπιστρέψουμε» σὲ παλαιὰ ὑπεραιώνια χρονολογία [ἀλήθεια, σὲ ποιὰ ἀκριβῶς χρονολογία, σὲ ποιὸ ἔτος;] (ἐπιλέγοντας, ἀπορρίπτοντας, κόβοντας καὶ ράβοντας, κατὰ τὸ δοκοῦν, κατά τό bias, κατὰ τὴν προκατάληψη δηλαδὴ καὶ προσωπικὴ ἑρμηνεία ἑκάστου,19 τὴν Λειτουργική μας Παράδοση, μηδενίζοντας καὶ ἀπορρίπτοντας τοὺς ἀγῶνες τῆς Ἐκκλησίας, καὶ τὴν Θεολογία τῶν Ἁγίων Πατέρων μας, αὐτὸ δὲν εἶναι ἴδιον γνώρισμα τῶν Ὀρθοδόξων.
Θὰ ἐρωτήσουν ῥητορικῶς μερικοί· στὴν παραδοθεῖσα Λειτουργικὴ Παράδοση δὲν ἔχουν ὑπεισέλθει νεωτερισμοί;
Ἔχουν θὰ ἀπαντήσουμε, ἀλλὰ ἡ Ὀρθόδοξη ἀντιμετώπιση, ἡ Ὀρθόδοξη Λειτουργιολογία, εἶναι πρῶτα νὰ δεχθοῦμε τὴν παραδοθεῖσα ζῶσα Ἱερὰ Παράδοση. Ἐφόσον κριθεῖ ἀναγκαῖο μὲ βάση τὸ ἀψευδὲς Πατερικὸ Ὀρθόδοξο πνεῦμα, καὶ ὄχι κατ’ ἐπάγγελμα, εἰκῆ καὶ ὡς ἔτυχε, τότε μὲ ταπεινὸ (κατὰ δύναμιν) φρόνημα καὶ πολλὴ προσευχὴ θὰ ἐρευνήσουμε πρῶτα τὴν σύνολη ζῶσα καὶ παραδοθεῖσα Ἱερὰ Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας στὸ Παρόν. Ἂν ἐντοπισθεῖ νεωτερισμὸς πάντα μὲ βάση τὸ Πατερικὸ Ὀρθόδοξο πνεῦμα, τότε: α). θὰ ἐρευνήσουμε ἀκόμη στὸ Παρόν, ἂν διασώζεται ἡ Παράδοση κατ’ ἀρχὴν σὲ Ἱερὲς Μονές20 β). Ἂν ὄχι, τότε θὰ ἐρευνήσουμε συνεχόμενα καὶ μὲ σεβασμὸ ἀπὸ τὸ Παρὸν πρὸς τὰ πίσω μέχρι νὰ βροῦμε πότε ξεκίνησε ὁ νεωτερισμός, καὶ πάλι θὰ ἐλέγξουμε μὲ βάση τὸ ἀψευδὲς Πατερικὸ Ὀρθόδοξο πνεῦμα. Ἐφόσον χρειαστεῖ καὶ ὑπάρχει ἡ δυνατότητα, καὶ μὲ πολλὴ προσοχὴ, θὰ ἐρευνήσουμε καὶ τὴν Σλαυικὴ Ὀρθόδοξη παράδοση.21, 22
Δὲν θὰ ἀκυρώσουμε ὅμως, προτεσταντικῷ τῷ τρόπῳ, τὴν ζῶσα Ἱερά μας Παράδοση, οὔτε θὰ ξεκινήσουμε τὴν ἔρευνα ἀπό τόν … Μυστικό Δεῖπνο πρὸς τὰ ἐμπρός (ἀκυρώνοντας στὴν οὐσία τὴν Ἐκκλησία) καὶ μὲ τὴν μέθοδο τῆς μοντερνιστικῆς ἐπιλογῆς, ἀπόρριψης, καὶ ἑρμηνείας ἀσύγχρονων στοιχείων ἀπὸ ὅλους τοὺς αἰῶνες νὰ δημιουργήσουμε δική μας ἀντικουαριανιστική διάταξη, σὰν τοὺς Αἱρετικούς.13, 10
Τέλος, καὶ τῷ Θεῷ, δόξα πάντων ἕνεκεν
Σημειώσεις:
14. Ἀκριβῶς ὅπως ἡ ἁμαρτία. 15. Γιὰ παράδειγμα τὰ 3 Ἀμήν (Ἀμήν, ἀμήν, ἀμήν) τῆς Ἀναφορᾶς, ποὺ τὰ Ἱερατικὰ λένε ὅτι εἶναι τοῦ Διακόνου (ποὺ ἔχει Ἱερωσύνη, τόν αʹ βαθμό). Παλαιότερα ἦσαν μόνον τοῦ Ἱερέως. Καὶ πιὸ παλαιὰ δὲν ὑπῆρχαν ἐκεῖ Ἀμήν. Ἀφοῦ τὰ Ἱερατικὰ γράφουν ὅτι εἶναι τοῦ Διακόνου, πῶς λοιπὸν Κληρικοὶ στὶς ἡμέρες μας κάνουν τὰ ἀντίθετα, καὶ δασκαλεύουν τοὺς Ψάλτες νὰ ἀλλάξουν τὴν Παράδοσιν καὶ νὰ σωπαίνουν, γιὰ νὰ λέει ὁ Ψάλτης ἢ ὁ Λαὸς (σὰν νὰ εἶναι Προτεστάντες) τὰ Ἀμήν τοῦ Διακόνου, καὶ ἐξαπλώνεται ταχύτατα αὐτὸς ὁ νεωτερισμός; Φεῦ, πόσο εὔκολα μεταδίδεται καὶ ἐγκολπώνεται ὁ νεωτερισμός, καὶ πόσο δύσκολη εἶναι ἡ διατήρησις τῆς Παραδόσεως! Βλ. Οἱ Λατινογενεῖς Νεωτερισμοί…, ὅ.π. σ. 11, ὑποσ. 57. 16. Βλ. τὴν Εἰκονομαχία, πόσα χρόνια (100+) πῆρε γιὰ νὰ στηριχθεῖ καὶ νὰ ἐπανέλθει ἡ Ἱερὰ Παράδοσις τῶν Εἰκόνων, καὶ ὄχι μόνο τῶν Εἰκόνων, βλ. ὑποσ. 1. 17. Οἱ πρῶτοι λειτουργικοὶ αἰῶνες μέχρι τὴν εἰκονομαχία, σαφέστατα δὲν μπόρεσαν (λειτουργικῶς, κατηχητικῶς στὴν Ἐκκλησία) νὰ ἀναχαιτήσουν τὶς αἱρέσεις. Γιὰ αὐτὸ γράφτηκαν τότε ἀπὸ τοὺς Μοναχούς, τόσα τροπάρια ἀντιαιρετικά, δογματικά, κυρίως, καὶ κατανυκτικά, τὰ ὁποῖα εἰσερχόμενα στὴν λατρεία μας, κατήχησαν καὶ τὸν κόσμο καλύτερα στὰ Δόγματα καὶ στὴν ἐν Χριστῷ ζωή, καὶ ἔτσι ἡ Ἐκκλησία (ἤδη ἀπὸ τὴν κατ’ εὐφημισμὸν Εἰκονομαχία) προχώρησε στὴν προσαρμογή τοῦ λειτουργικοῦ της τύπου σὲ αὐτὴν τοῦ μοναστικοῦ, κάτι τὸ ὁποῖο παραδέχεται καὶ ὁ Ἅγιος Συμεὼν Θεσσαλονίκης (ὁ ὁποῖος ἔζησε πρὸ τῶν τυπογραφείων τῆς Βενετίας, ὁ νοῶν νοείτω), λέγοντας ὅτι παντοῦ σὲ ὅλες τὶς ἐνορίες καὶ μονὲς ἡ τῆς Μονῆς τοῦ Ἁγίου Σάββα τηρεῖται τάξις [PG 155, 556]. Δὲν εἶναι ὀρθὸ νὰ παραβλέπουμε τοὺς ἀγῶνες τῆς Ἐκκλησίας, καὶ τὴν ἴδια τὴν Ἐκκλησία, ποὺ ὁδήγησαν στὴν τελικὴ μορφὴ τῆς Λειτουργίας καὶ τοῦ τυπικοῦ της. 18. βλ. Σταματεῖστε τούς Πειραματισμούς στήν Θεία Λατρεία, στήν Θεία Λειτουργία, στό Τυπικόν, αʹ ἔκδοσις, 29/5/2024. 19. Καὶ πολλάκις ἀποδεικνύεται ὅτι ἡ τάχα «ἐπιστροφή» εἶναι ἄκυρος, διότι ἦταν πλανεμένη ἡ ὑπόθεσις καὶ ἡ ἑρμηνεία ἐξ ἀρχῆς! 20. Καὶ οἱ Λαϊκοὶ καὶ οἱ Μοναχοί, καὶ οἱ Κληρικοί, τὸ ἴδιο Εὐαγγέλιον ἔχουμε καὶ ἀκολουθοῦμε, καὶ ὁ νοῶν νοείτω. 21. Δυστυχῶς καὶ αὐτοὶ ἐπηρεάσθηκαν ἀπὸ τὶς φωνὲς τῆς Δύσεως. Βλ. Μητρ. Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου, Πατερική καὶ Σχολαστική Θεολογία καί τό περιβάλλον τους – μέ βάση τίς προφορικές παραδόσεις τοῦ π. Ἰωάννου Ρωμανίδη, Ἱ.Μ. Γενεθλίου τῆς Θεοτόκου (Πελαγίας), βʹ ἔκδ. 2024 (αʹ 2021), σσ. 401-456. 22. Οἱ Σλαῦοι ἐκχριστιανίστηκαν σταδιακὰ ἀπὸ τὸν 7ο μέχρι τὸν 12ον αἰῶνα, κυρίως ὅμως ἀπὸ τὸ 864 (Βούλγαροι), 870 (Σέρβοι), 966 (Πολωνοί), 988 (Ρῶσσοι). 23. analogion.gr/typikon/liturgy-articles. 24. independent.academia.edu/ΠΔΠ/Liturgical.