ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΟΥ ΙΩΗΛ ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΥ (†)
42ον
Θέμα 12ον
«Ἡ προσκύνησις τῶν Ἁγίων»
Μέρος Γ΄
Εὐαγγελικός: Ἄς ἔλθωμεν εἰς τήν Νέαν Οἰκονομίαν, εἰς τήν Καινήν Διαθήκην νά ἐξετάσωμεν τό πρᾶγμα καλλίτερον.
Εἰς τάς Πράξεις τῶν Ἀποστόλων 10, 25 ἀναφέρεται τό ἑξῆς: «Ὡς δέ ἐγένετο εἰσελθεῖν τόν Πέτρον συναντήσας αὐτῷ ὁ Κορνήλιος πεσών ἐπί τούς πόδας προσεκύνησεν. Ὁ δέ Πέτρος ἤγειρεν αὐτόν λέγων· ἀνάστηθι κἀγώ αὐτός ἄθρωπός εἰμι». Δέν νομίζετε ὅτι ἡ Καινή Διαθήκη ἀπαγορεύει τήν προσκύνησιν δι’ ὑποκλίσεως, τήν ὁποίαν θεωρεῖ λατρείαν καί ἡ ὁποία ἀνήκει εἰς τόν Θεόν;
Ὀρθόδοξος: Εἰς τήν Παλαιάν Διαθήκην εἴδομεν ὅτι ἡ προσκύνησις, ἡ κάμψις τῶν γονάτων, δύναται νά γίνῃ ἐνώπιον βασιλέως καί Θεοῦ Α΄ Παραλ. 29,20. Κατά τήν ἀνάλυσιν τῆς προσκυνήσεως διά ὑποκλίσεων εἴδομεν ὅτι τό ἐσωτερικόν ἐλατήριον καί ἡ πρός ὅν ἀπευθύνεται ἡ προσκύνησις καθορίζουσι τήν προσκύνησιν ὡς ἁπλῆν προσκύνησιν ἤ ὡς λατρείαν. Ἑπομένως, λέγων ὁ Ἀπόστολος Πέτρος εἰς τόν Κορνήλιον «τῷ Θεῷ προσκύνησον» διέγνωσε ὅτι εἰς τήν ψυχήν τοῦ Κορνηλίου ὑπῆρχε λατρευτική προσκύνησις καί διά τοῦτο ἀπαγορεύει εἰς αὐτόν τήν προσκύνησιν ταύτην.
Εὐαγγελικός: Αὐτή εἶναι σοφιστεία.
Ὀρθόδοξος: Ὄχι κ. Εὐαγγελικέ, εἶναι σοφία τοῦ Θεοῦ.
Εὐαγγελικός: Ἐν πάσῃ περιπτώσει, ἄς ἔλθωμεν εἰς δεύτερον παράδειγμα ὅπου ἀπαγορεύεται ἡ προσκύνησις ἐν τῇ Καινῇ Διαθήκῃ. Ἐν Ἀποκ. 19,10 ἀναφέρεται: «καί ἔπεσον» λέγει ὁ Ἰωάννης «ἔμπροσθεν τῶν ποδῶν αὐτοῦ (τοῦ ἀγγέλου) προσκυνῆσαι αὐτῷ καί λέγει μοι· ὅρα μή· σύνδουλός σού εἰμι καί τῶν ἀδελφῶν σου τῶν ἐχόντων τήν μαρτυρίαν τοῦ Ἰησοῦ, τῷ Θεῷ προσκύνησον». Ἰδού οὐδέ εἰς ἄγγελον ἐπιτρέπεται προσκύνησις.
Ὀρθόδοξος: Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Θεολόγος, κ. Εὐαγγελικέ, ὁ Εὐαγγελιστής ὁ Θεόπνευστος συγραφεύς τῆς ἀποκαλύψεως δέν ἐγνώριζεν ὅτι ἀπαγορεύεται ἡ προσκύνησις εἰς ἄλλον ἐκτός τοῦ Θεοῦ; Πῶς προσκυνεῖ;
Εὐαγγελικός: Αὐτό τό ἐγνώριζεν ὁ ἅγιος Ἰωάννης. Δέν ἐγνώριζεν ὅμως ὅτι ὁ ἄγγελος ἦτο ἄγγελος, ἀλλά ὁ Κύριος.
Ὀρθόδοξος: Τό «κείμενον ὅμως τῆς ἀποκαλύψεως λέγει: «ἔπεσον ἔμπροσθεν τῶν ποδῶν αὐτοῦ». Ὅτι πρόκειται περί ποδῶν ἀγγέλου καί οὐχί τοῦ Κυρίου τοῦ Χριστοῦ ἐξάγεται ἐκ τῶν προηγουμένων καί ἰδίως ἐκ τοῦ στιχ. 18,21 ὅπου ἀναφέρεται «εἷς ἄγγελος ἰσχυρός κ.λπ.», τοῦ ὁποίου συνέχεια ἀποτελεῖ τό 19,9-10.
Ἀλλά ἄς ὑποθέσωμεν ὅτι ὁ ἅγιος Ἰωάννης δέν ἐγνώριζεν αὐτόν ὡς ἄγγελον, ἀλλά ἐνόμισεν αὐτόν ὡς τόν Χριστόν. Ἐπαναλαμβάνεται ὅμως τό ἴδιον φαινόμενον καί κατωτέρω 22,8-10, ὅπου ἀναφέρεται: «ἔπεσον προσκυνῆσαι ἔμπροσθεν τῶν ποδῶν τοῦ ἀγγέλου τοῦ δεικνύοντός μοι ταῦτα καί λέγει μοι· ὅρα μή σύνδουλός σού εἰμι…τῷ Θεῷ προσκύνησον».
Ἐνταῦθα εἶναι σαφής ἡ δήλωσις ὅτι πρόκειται περί ἀγγέλου καί ἡ προσκύνησις καί ἡ ἀπαγόρευσις γίνονται διά δευτέραν φοράν. Σᾶς ἐρωτῶ· ἄς ὑποθέσωμεν ὅτι δέν ἐγνώριζεν ὁ Ἅγιος Ἰωάννης τήν πρώτην φοράν (ἐν Ἀποκαλ. 19,10) ὅτι εἶναι ἄγγελος ἐκεῖνον τόν ὁποῖον προσεκύνει. Πῶς καί διά δευτέραν φοράν πίπτει καί εἰς τό ἴδιον σφάλμα;
Εὐαγγελικός: Αὐτό κάμνει καί εἰς ἐμέ ἐντύπωσιν! ἀναγκάζομαι νά εἴπω ὅτι καί διά δευτέραν φοράν ὁ ἅγιος Ἰωάννης παρεπλανήθη, διότι δέν δύναμαι νά ἐξηγήσω ἐκεῖνο τό καί διά δευτέραν φοράν «τῷ Θεῷ προσκύνησον».
Ὀρθόδοξος: Θά σᾶς τό ἐξηγήσω ἐγώ. Προηγουμένως ἐδώσαμεν τήν ἐξήγησιν τοῦ Προσκυνῶ. Εἴπομεν δηλ. ὅτι προσκύνησις εἶναι ἡ δι’ ἐξωτερικῶν ὑποκλίσεων ἔκφρασις τῆς κατωτερότητος ἡμῶν ἐνώπιον ἄλλου ἀνωτέρου ὄντος ἀνθρώπου ἤ Θεοῦ.
Μεταξύ ὅμως ἀνθρώπου καί Θεοῦ εἶναι καί οἱ ἄγγελοι. Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ἐγνώριζε ὅτι οἱ ἄγγελοι ἦσαν ἀνώτεροι τῶν ἀνθρώπων καί διά τοῦτο προσκυνεῖ τόν ἄγγελον. Κατά συνέπειαν τό νόημα τῆς προσκυνήσεως τοῦ Ἰωάννου εἶναι ἔνδειξις ὅτι ἡ ἀνθρωπίνη φύσις εἶναι κατωτέρα τῆς ἀγγελικῆς. Ἔρχεται ὅμως τώρα ἡ σύστασις τοῦ ἀγγέλου «σύνδουλός σού εἰμι».
Διά τοῦτο δηλοῦται ἡ ἰσότης ἀγγέλων καί ἀνθρώπων. Διά τήν ἀνύψωσιν ταύτην τῶν ἀνθρώπων εἰς τήν θέσιν τῶν ἀγγέλων συνιστᾷ ὁ ἄγγελος εἰς τόν Ἰωάννην νά εὐχαριστήσῃ, προσκυνῶν τόν Θεόν.
Εὐαγγελικός: Ἑπομένως σεῖς χωρίζετε τό προσκυνῶ ἀπό τό λατρεύω καί τό μέν προσκυνῶ ἀποδίδετε εἰς πάντα ἀνώτερον ἡμῶν ἄνθρωπον, ἄγγελον καί Θεόν, τό δέ λατρεύω ἀποδίδετε μόνον εἰς τόν Θεόν.
Ὀρθόδοξος: Αὐτό κάμνομεν ὄχι ἡμεῖς, ἀλλά ἡ Γραφή. Αὕτη διά τῶν χωρίων τά ὁποῖα εἴδομεν προηγουμένως Ρούθ 2,10 Α΄ Βασιλ. 24, 9, Γ΄ Βασιλ. 1, 23, Α΄ Παραλ. 29, 20 ἀποδίδει τήν προσκύνησιν εἰς πάντα ἀνώτερον ἡμῶν ἀπό ἀνθρώπου μέχρι Θεοῦ, εἰς δέ τόν Θεόν ἀποδίδει τήν λατρείαν διά τοῦ «αὐτῷ μόνῳ λατρεύσεις» Δευτερ. 6,13 καί Ματθ. 4,10.