Τοῦ κ. Πέτρου Κούλενδρου,
Φοιτητοῦ Παιδαγωγικοῦ ΑΠΘ
Συχνὰ ἀναρωτιόμαστε γιὰ τὸ τί φταίει γιὰ τὴν κατάντια τοῦ ἔθνους μας. Ἀναρωτιόμαστε γιὰ τὸ τί μπορεῖ νὰ γίνει, γιὰ νὰ ἀλλάξει αὐτὴ ἡ κατάσταση σήψης καὶ παρακμῆς, χωρὶς ὅμως νὰ εἴμαστε διατεθειμένοι νὰ ἀλλάξουμε τὸν ὑλιστικὸ καὶ ἄσωτο βίο ποὺ διάγουμε. Καὶ φτάσαμε ἀκόμα στὸ σημεῖο νὰ θεωροῦμε αὐτὴ τὴν κατάσταση φυσιολογική, προκειμένου νὰ μὴ χρειαστεῖ νὰ παλέψουμε, γιὰ νὰ τὴν μεταβάλλουμε πρὸς τὸ καλύτερο. Ἀρκεῖ μόνο νὰ ζήσει κανεὶς ἐλάχιστο χρονικὸ διάστημα στὸ ἑλληνικὸ ἀστικὸ κέντρο, γιὰ νὰ ἀντιληφθεῖ τὸ δυσθεώρητο ὕψος τῆς διαστροφῆς μας. Τὸ ἀξιοθρήνητο ὅμως εἶναι ὅτι ἡ λύση εἶναι ἁπλὴ καὶ μποροῦμε νὰ τὴν ἐκφράσουμε μὲ τρεῖς λέξεις. «Ἀναδιαμόρφωση τῆς Παιδείας».
Ἄκουσα ἀρκετὲς φορὲς γιὰ τὴν ἀνάγκη γιὰ αὐτὴ τὴν ἀναδιαμόρφωση, κυρίως ἀπὸ κύκλους ποὺ λόγῳ τοῦ «ἀνορθολογισμοῦ» τους εἶναι περιθωριακοί, ἀλλὰ μέσα ἀπὸ τὴν πορεία σπουδῶν μου στὸ Παιδαγωγικὸ Τμῆμα κατάλαβα ὅτι τὸ πρόβλημα δὲν εἶναι μόνο στὴν πρωτοβάθμια καὶ δευτεροβάθμια ἐκπαίδευση, ἀλλὰ βρίσκεται κυρίως στὴν τριτοβάθμια. Ἡ μάχη τῆς κοινωνίας ἐναντίον τῆς παρακμῆς ἀξιῶν καὶ ἠθῶν, ἔχει χαθεῖ ἀπὸ τὴ στιγμὴ ποὺ τὸ πανεπιστήμιο καὶ δὴ τὸ παιδαγωγικὸ τμῆμα ἔχει μεταβληθεῖ ἀπὸ κοιτίδα παιδαγωγῶν σὲ φυτώριο δῆθεν πολιτικῆς ὀρθότητας.
Δὲν θὰ ἀναλωθῶ νὰ ἀναλύσω σὲ αὐτὸ τὸ ἄρθρο τὴ μόλυνση τοῦ Π.Τ, ὅποια καὶ ἂν εἶναι αὐτά, ἀλλὰ θὰ προσπαθήσω νὰ θίξω τοὺς ἄξονες ποὺ ἀπαιτοῦν ἄμεση μεταρρύθμιση προκειμένου νὰ σταματήσει ἡ κατηφόρα τῆς κοινωνίας μας. Κατ’ ἀρχὰς εἶναι σημαντικὸ νὰ διευκρινιστεῖ ὅτι ἡ ἐκπαίδευση δὲν ἀποτελεῖ μία τεχνοκρατικὴ διαδικασία (ὅπως γίνεται σὲ ἀρκετὲς δυτικὲς χῶρες μὲ ἰδιωτικὸ ἐκπαιδευτικὸ σύστημα), ἀλλὰ προϋποθέτει μία πολυδιάστατη, σφαιρικὴ καὶ ἀνθρώπινη ζύμωση, μέσῳ τῆς ὁποίας ἡ ἐκπαίδευση θὰ μετατραπεῖ σὲ Παιδεία, μὲ τὴν εὐρεῖα ἔννοια τῆς λέξης.
Ἀρχικά, ἀποτελεῖ ἀδήριτη ἀνάγκη νὰ εἰσαχθεῖ στὴ διδακτέα ὕλη ὅλων τῶν τμημάτων τοῦ δημοτικοῦ σχολείου, ἡ διδασκαλία τῶν Ἀρχαίων Ἑλληνικῶν. Δὲν νοεῖται διδασκαλία τῆς Νέας Ἑλληνικῆς χωρὶς νὰ τίθενται πρῶτα οἱ βάσεις τῆς γλώσσας, οἱ ὁποῖες εἶναι τὰ Ἀρχαῖα. Εἶναι σὰν νὰ χτίζεις ἕνα τοῖχο μὲ τοῦβλα, ποὺ εἶναι ἡ Νέα Ἑλληνικὴ καὶ στὴ βάση ἀντὶ νὰ βάλεις γερὰ θεμέλια, ποὺ εἶναι τὰ Ἀρχαῖα, ἀντιθέτως τοποθετεῖς ἄχυρο. Ὅπως τὰ παιδιὰ ἔχουν τὴν ἱκανότητα νὰ μαθαίνουν ἐκ τοῦ μηδενὸς μία ξένη γλώσσα, ὅπως τὰ ἀγγλικὰ ἢ ἄγνωστες ἔννοιες, ὅπως εἶναι τὰ μαθηματικά, εὔκολα θὰ μάθουν καὶ βασικούς, ἁπλοῦς κανόνες τῆς γλώσσας ποὺ ὁμιλοῦν, ἤτοι τῆς Ἀρχαίας Ἑλληνικῆς. Μὲ ἐπιστολὴ του ὁ Ἀδαμάντιος Κοραῆς στὶς 11/1/1828, μεταξὺ ἄλλων ἐπισημαίνει στὸν Κυβερνήτη Ἰωάννη Καποδίστρια τὴν ἀνάγκη νὰ ἐφοδιαστοῦν «μὲ τελείαν ἐπιστήμην τῆς Ἑλληνικῆς γλώσσης μόνης καὶ μόλις ἱκανῆς νὰ φυλάξει τὰ ἤθη των ἀμόλυντα». Συνεπῶς, ἀντὶ νὰ μάχονται μερικοὶ νὰ περάσουν τὴν ἄποψή τους γιὰ μετάφραση καὶ τέλεση τῶν ἐκκλησιαστικῶν ἀκολουθιῶν στὴν Νέα Ἑλληνική, γιὰ νὰ τὰ καταλαβαίνει, δῆθεν, ὁ ἁπλὸς λαός, ἂς προσπαθήσουν νὰ μάθουν ἀρχαῖα τοῦ ἁπλοῦ λαοῦ ἀπὸ τὸ δημοτικό. Περισσότερο θὰ τὸν ὠφελήσουν.
Ἐν συνεχείᾳ, θὰ ἦταν εὐεργετικὸ νὰ ἀναθεωρηθεῖ ἡ ὕλη τῆς Ἱστορίας τῶν δύο πρώτων βαθμίδων τῆς ἐκπαίδευσης, ἀφοῦ αὐτὴ διδάσκεται ἀκροθιγῶς καὶ χωρὶς συνοχὴ καταλήγοντας νὰ μὴ ἐξυπηρετεῖ τὸν σκοπό της. Ἡ ὕλη τῆς ἱστορίας θὰ πρέπει νὰ δομηθεῖ μὲ τέτοιο τρόπο, οὕτως ὥστε τὸ βάρος νὰ μετατοπιστεῖ στὴν Ἑλληνικὴ ἱστορία, ἡ ὁποία ἀντιμετωπίζεται μὲ τὴν ἴδια ψυχρότητα ποὺ ἀντιμετωπίζεται καὶ ἡ ὑπόλοιπη παγκόσμια ἱστορία. Τὸ περιεχόμενο τῆς διδασκαλίας τῆς ἱστορίας, ἐπίσης πρέπει νὰ ἀναθεωρηθεῖ ἐπικεντρώνοντας τὸ ἐνδιαφέρον στὸ νὰ μάθουν οἱ μαθητὲς τὶς ρίζες αὐτοῦ τοῦ ἔθνους, τοὺς ἀγῶνες ποὺ ἐπιτέλεσε γιὰ τὴν ἐλευθερία του, καθὼς καὶ τὶς περιοχὲς τὶς ὁποῖες ἀπώλεσε (Βόρειος Ἤπειρος, Μικρὰ Ἀσία, Πόντος, Κύπρος, Ἀνατολικὴ Θρᾴκη, Μοναστήρι, Γευγελή). Ἂν οἱ αὐριανοὶ πολίτες τῶν δύο ἑλληνικῶν κρατῶν, Κύπρου καὶ Μητροπολιτικῆς Ἑλλάδας, δὲν γνωρίζουν τὴ σύνδεσή τους μὲ αὐτὸν τὸν τόπο καὶ τὶς θυσίες ποὺ τὸν κράτησαν ἑλληνικό, πῶς θὰ ἀγωνιστοῦν οἱ ἴδιοι, γιὰ νὰ τὸν διατηρήσουν; Ἡ ἀληθινὴ γνώση τῆς ἱστορίας ἀπελευθερώνει ἕνα λαὸ ἀπὸ τὰ δεσμὰ τῆς κομματοκρατίας καὶ ὅλων ὅσων τῶν ἐκμεταλλεύονται πρὸς ἴδιον ὄφελος.
Τελευταῖα ἀλλὰ καὶ πιὸ σημαντικὴ μεταρρύθμιση ποὺ πρέπει νὰ γίνει εἶναι νὰ μπεῖ ἡ θρησκεία στὴν ἐκπαιδευτικὴ καὶ καθημερινὴ ζωή τῶν ἑλληνόπουλων. Τὰ θρησκευτικὰ στὸ ἑλληνικὸ σχολεῖο ἔχουν παραμεληθεῖ ὅσο λίγα μαθήματα. Πλέον ἡ ὥρα τῶν θρησκευτικῶν ἀποτελεῖ ὥρα χαλάρωσης γιὰ τοὺς μαθητές, ἀφοῦ καὶ οἱ ἴδιοι οἱ καθηγητές τους τὴν ἀντιμετωπίζουν ὡς τέτοια. Δὲν μπορῶ νὰ ξεχάσω ὅτι στὴν Γ’ γυμνασίου, ἔπρεπε νὰ «μάθουμε» καὶ νὰ παπαγαλίσουμε ὡς διαγώνισμα τὸ Σύμβολο τῆς Πίστεως, σὰν νὰ ἦταν ἕνα ποίημα. Δὲν μᾶς ἐξήγησε ποτὲ κανεὶς τὴν ἱστορία πίσω ἀπὸ τὸ «Πιστεύω», δὲν μᾶς ἀνέλυσε ποτὲ κανεὶς τὸ τί λέμε, ὅταν τὸ διαβάζουμε καὶ πόσο μᾶλλον, τὸ τί δογματικὸ ἐκφράζει ἡ κάθε λέξη του. Ἡ ὕλη θὰ πρέπει νὰ ἐπικεντρωθεῖ στὴν ἐπεξήγηση τῆς Θείας Λειτουργίας καὶ τῶν Μυστηρίων τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας, οὕτως ὥστε τὰ παιδιὰ νὰ μποροῦν νὰ καταλαβαίνουν τὸν λόγο ποὺ ἐκκλησιάζονται. Παράλληλα, θὰ πρέπει νὰ ὁριστεῖ μηνιαῖος ἐκκλησιασμὸς γιὰ ὅλους τοὺς μαθητὲς κάθε ἀρχὴ τοῦ μήνα, ἀποσκοπώντας ἔτσι στὴν προσέλκυση τῆς Χάριτος τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ καὶ στὸ νὰ δοθεῖ ἡ εὐκαιρία γιὰ ἐκκλησιασμὸ στὰ παιδιὰ ποὺ δὲν τὴν ἔχουν ἀπὸ τὸ σπίτι τους. Ἐπίσης, εἶναι σημαντικὸ κάθε μήνα νὰ ὑπάρχει πνευματικὸς γιὰ κάθε σχολικὴ μονάδα προκειμένου νὰ δίνεται ἡ εὐκαιρία στὰ παιδιὰ νὰ ἐξομολογοῦνται, ἀλλὰ καὶ νὰ συζητοῦν τυχὸν προβλήματα ποὺ τὰ ταλαιπωροῦν. Πολλὰ παιδιὰ καταλήγουν σὲ ψυχιάτρους λόγῳ προβλημάτων ποὺ μπορεῖ νὰ ἀντιμετωπίζουν, ἐνῷ ἡ ἐπαφή τους μὲ ἕνα πνευματικὸ θὰ τὰ ὠφελοῦσε ἀληθινά. Τέλος, ἀκολουθώντας τὶς συμβουλὲς τοῦ Ἁγίου Ἰωάννη τοῦ Χρυσοστόμου, τοῦ ἱεροῦ Πατέρα τῶν ἑλληνικῶν γραμμάτων, εἶναι ἄκρως ὠφέλιμο γιὰ τὰ παιδιά, πέρα τῆς ἐκκλησιαστικῆς καὶ μυστηριακῆς ζωῆς, νὰ ἀκοῦν τὴν Ἁγία Γραφὴ( Ἡ Ἀγωγὴ τῶν Παιδιῶν). Αὐτὸ θὰ μποροῦσε νὰ γίνεται μὲ ἐπεξήγηση στὰ Νέα Ἑλληνικά, ἀφοῦ μὲ τὴν ἰσχύουσα διδακτέα ὕλη, λανθασμένα οἱ μαθητὲς δὲν διδάσκονται στὸ δημοτικὸ τὰ ἀρχαῖα, κάτι τὸ ὁποῖο προτείνεται νὰ γίνει, στὴν ἀρχὴ τοῦ κειμένου.
Ἐν τούτοις, τὸ σχολεῖο δὲν ἀποτελεῖ αὐτόνομη πηγὴ παιδείας, οὔτε ἡ παιδεία εἶναι ἀποκλειστικὸ προνόμιο τοῦ σχολείου, ἀλλὰ ἡ ἐκπαιδευτικὴ μονάδα εἶναι ἕνας ἀπὸ τοὺς κρίκους τῆς ἁλυσίδας, ἡ ὁποία, ὅταν εἶναι συμπληρωμένη, συνιστᾶ ἕνα ἄνθρωπο μὲ παιδεία. Σημαντικότατος κρίκος αὐτῆς τῆς ἁλυσίδας εἶναι ἐπίσης ἡ οἰκογένεια καὶ τὸ οἰκογενειακὸ περιβάλλον. Ἀπὸ τὸ σπίτι πρέπει νὰ ξεκινᾶ κάθε καλό, τὸ ὁποῖο ἐπιβάλλεται νὰ διδάσκεται διὰ τοῦ ἔμπρακτου παραδείγματος τῶν γονέων. Μέσα στὸ σπίτι πρέπει νὰ μάθει τὸ παιδὶ τὰ χριστιανικὰ ἤθη καὶ τρόπο ζωῆς, τὴ νηστεία, τὴν προσευχή, τὴν ἀγάπη καὶ τὴ διακονία, μὲ ἀπώτερο σκοπὸ νὰ καταστεῖ ἔφορο τὸ ἔδαφος, γιὰ νὰ καρποφορήσει ἡ σπορὰ τοῦ σχολείου. Ἐνδεχομένως νὰ μὴ γίνουν ποτὲ τὰ ἐκπαιδευτικὰ βήματα ποὺ χρειάζονται γιὰ νὰ βελτιωθεῖ αὐτὸς ὁ τόπος. Ὀφείλουμε ὅμως ὅλοι νὰ βελτιώσουμε πρῶτα τὸ σπίτι μας καὶ τὸ περιβάλλον γύρω μας μέσῳ τοῦ παραδείγματός μας. Μόνο ἔτσι θὰ ἐπέλθει ἡ σωτηρία αὐτοῦ τοῦ τόπου ποὺ γιὰ νὰ βγεῖ ἀπὸ τὰ δεινὰ ποὺ τὸν βασανίζουν πρέπει νὰ ἀποδείξει στὸν Θεὸ τὴ θέλησή του γιὰ ἐξιλέωση μέσῳ τῆς μετάνοιας.