Γράφει ὁ κ. Κωνσταντῖνος Παπαδόπουλος
Ἀναφέρθηκε στὸ προηγούμενο ἄρθρο μου στὸν Ὀρθόδοξο Τύπο πὼς “ἡ νέα παγκοσμιοποιητικὴ θρησκεία θὰ ἔχει ἀντίστοιχο προσανατολισμὸ μὲ τὴν αἵρεση τῶν Γνωστικῶν”. Τί ἦταν ὅμως ὁ Γνωστικισμὸς καὶ ποιὰ ἡ βασικὴ διδασκαλία του; Πρόκειται γιὰ μία θρησκευτικὴ κίνηση ποὺ ξεκίνησε πιθανότατα στὴ Σαμάρεια τοῦ 1ου μ.Χ. αἰώνα ἀπὸ τὸν Σίμωνα τὸν Μάγο καὶ ἐξαπλώθηκε ὥς τὸν 2ο αἰώνα σὲ ὅλη τὴν ρωμαϊκὴ αὐτοκρατορία μὲ βασικὸ ἐπίκεντρο τὴν Ἀλεξάνδρεια. Στὰ χρόνια τοῦ Βυζαντίου γνώρισε νέα ἄνθηση μέσῳ τῶν Παυλικιανῶν καὶ τῶν Βογομίλων καὶ ἐξαπλώθηκε ἀπὸ τὰ Βαλκάνια στὴν δυτικὴ Εὐρώπη μὲ ἐπίκεντρο κυρίως τοὺς Καθαροὺς στὴ Γαλλία.
Οἱ Γνωστικοὶ πίστευαν πὼς ὁ κόσμος ποὺ ζοῦμε εἶναι ἐντελῶς παραδομένος στὸ κακὸ καὶ γι’ αὐτὸ θεωροῦσαν πὼς εἶναι ἔργο ἑνὸς κακοῦ καὶ ζηλόφθονου πρὸς τὴν ἀνθρωπότητα κατώτερου θεοῦ, ὁ ὁποῖος δὲν ἔχει καμία σχέση μὲ τὸν πραγματικὸ θεὸ ποὺ κατοικεῖ στὴν πνευματικὴ σφαῖρα μὲ τοὺς Αἰῶνες τοῦ Πληρώματος. Ὁ κατώτερος αὐτὸς θεὸς εἶναι ὁ Θεὸς τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ποὺ εἶχε δημιουργήσει τὰ ὑλικὰ σώματα τῶν Πρωτοπλάστων στὸν Παράδεισο, οἱ ὁποῖοι ζοῦσαν ἐκεῖ σὲ καθεστὼς ἄγνοιας. Ἀπὸ αὐτὴ τὴν ἄγνοια τοὺς λύτρωσε ἡ γνώση ποὺ ὑποσχέθηκε ὁ Ὄφις στὴν Εὔα, προτείνοντας τὸν καρπὸ τῆς γνώσης τοῦ καλοῦ καὶ τοῦ κακοῦ καὶ δίνοντάς της τὴν ὑπόσχεση ὅτι δὲν θὰ πεθάνουν αὐτὴ καὶ ὁ Ἀδάμ, ἂν τὸν γευθοῦν, ἀλλὰ θὰ ἀνοίξουν οἱ ὀφθαλμοί τους καὶ θὰ γίνουν θεοί.
Ἐπιβραβεύεται λοιπὸν στὴν γνωστικὴ ἀφήγηση ἡ ἀνταρσία τῶν Πρωτοπλάστων, ποὺ ὁδήγησε στὴν πτώση καὶ ὁ Ὄφις ἐξυψώνεται σὰν ὁ πνευματικὸς ἐλευθερωτὴς τῆς ἀνθρωπότητας. Τὸν Ὄφι παρακίνησε νὰ σώσει τοὺς ἀνθρώπους ἀπὸ τὰ δεσμὰ τῆς ἄγνοιας, ἡ Σοφία, ἕνας Αἰώνας ποὺ εἶχε ἐκπέσει τοῦ Πληρώματος. Ὁ Χριστὸς σύμφωνα μὲ τοὺς Γνωστικοὺς ἦλθε στὴ συνέχεια ἐκ μέρους τοῦ πραγματικοῦ θεοῦ, γιὰ νὰ σώσει τοὺς ἀνθρώπους ἀπὸ τὴν τυραννία τοῦ ὑλικοῦ κόσμου καὶ τοῦ κατώτερου δημιουργοῦ του, ἀλλὰ δὲν ἔλαβε πραγματικὸ ὑλικὸ σῶμα παρὰ μόνο φαινομενικὰ καὶ οὔτε σταυρώθηκε (τὴ θέση του στὸ σταυρὸ θεωροῦσαν πὼς πῆρε ὁ Σίμων ὁ Κυρηναῖος).
Ἡ ἀπολύτρωση σύμφωνα μὲ τοὺς Γνωστικοὺς δὲν εἶχε νὰ κάνει μὲ τὴν δύσκολη ὁδὸ τῆς μετάνοιας, τῆς κάθαρσης, τῆς ἀρετῆς καὶ τῆς ἀγάπης ποὺ προτείνει ὁ Χριστιανισμός, δηλαδὴ μέσῳ τῆς σταύρωσης καὶ τῆς ἀνάστασης, ἀλλὰ ἔρχεται μέσῳ τῆς ἀπόκτησης μίας μυστικῆς “Γνώσης” μὲ τὴ μορφὴ ἑνὸς ξαφνικοῦ διαφωτισμοῦ. Αὐτὴ ἡ Γνώση μποροῦσε νὰ ἐπιτευχθεῖ μόνο ἀπὸ τοὺς πνευματικοὺς ἀνθρώπους ποὺ στὴν προκειμένη περίπτωση ἦταν βολικὰ οἱ Γνωστικοί. Οἱ Χριστιανοὶ θεωροῦσαν δικαιολογημένα τοὺς Γνωστικοὺς ὡς ἐλιτιστὲς ποὺ θεωροῦσαν πὼς ἡ σωτηρία ἀφορᾶ λίγους ἐκλεκτοὺς φιλοσοφοῦντες, ἐνῶ οἱ ἴδιοι ἀγωνίζονταν νὰ σώσουν κάθε ἄνθρωπο ἀδιαφορώντας ἂν εἶναι ταπεινὸς καὶ πτωχός.
Πολλοὶ Γνωστικοὶ τοῦ 1ου μ.Χ. αἰώνα, ὅπως γιὰ παράδειγμα ὁ Σίμων ὁ Μάγος καὶ ὁ Μένανδρος, ἦταν Ἑβραῖοι. Πῶς ἔφτασαν κάποιοι Ἑβραῖοι νὰ ἀπαρνηθοῦν τὴν καρδιὰ τῆς θρησκείας τους ποὺ εἶναι ἡ πίστη στὴν Τορά, δηλαδὴ στὴ διδασκαλία ποὺ παρέδωσε ὁ Μωυσῆς στὰ πρῶτα βιβλία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης καὶ μάλιστα νὰ ἀντιστρέψουν τὴ βασικὴ ἀφήγηση τῆς Γένεσης; Σύμφωνα μὲ ἀντικρουόμενες ἐκδοχὲς θρησκειολόγων οἱ Γνωστικοὶ ἐπηρεάστηκαν εἴτε ἀπὸ ἀρχαῖες ἑλληνικὲς δοξασίες, εἴτε ἀπὸ αἰγυπτιακές, εἴτε ἀπὸ ἰρανικές. Ὁ Ρουμάνος ἱστορικὸς θρησκειῶν Ιoan Petru Kulianu προτείνει κάτι πιὸ ριζοσπαστικό: πὼς ἡ μεταστροφὴ αὐτὴ ἔγινε ἐπειδὴ κάποιοι Ἑβραῖοι ραββῖνοι σοκαρίστηκαν τόσο ἀπὸ τὴν καταστροφὴ τῆς Ἱερουσαλὴμ καὶ τοῦ δευτέρου Ἑβραϊκοῦ Ναοῦ ἀπὸ τὶς ρωμαϊκὲς λεγεῶνες τὸ 70 μ.Χ., ὥστε κατέληξαν νὰ πιστεύουν πὼς οἱ ὑποσχέσεις τοῦ Θεοῦ τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης πρὸς τὸν ἐκλεκτὸ λαὸ δὲν ἐπαληθεύθηκαν καὶ κατὰ συνέπεια αὐτὸς δὲν ἦταν ὁ ἀληθινὸς Θεὸς τοῦ Ἰσραήλ, ἀλλὰ ἕνας κατώτερος δυνάστης θεὸς ποὺ ψευδόταν.
Ὁ Γνωστικισμὸς παρότι ἱστορικὰ ἡττήθηκε, ἀπὸ τὶς διώξεις κατὰ τῶν Βογομίλων στὸ Βυζάντιο καὶ ἀπὸ τὴν Σταυροφορία κατὰ τῶν Ἀλβιγηνῶν Καθαρῶν τὸ 1209 στὴ Γαλλία, φαίνεται ὅτι κατάφερε νὰ διασώσει κάποια σημεῖα τῆς διδασκαλίας του τὴν ἐποχὴ τῆς Ἀναγέννησης μέσῳ τοῦ Ἑρμητισμοῦ, τῆς ἑβραϊκῆς Καββάλας, τοῦ Σαμπαταϊσμοῦ (μεσσιανικὸ κίνημα τῶν Ἑβραίων τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας) καὶ τοῦ Ροδοσταυρισμοῦ. Φτάνοντας στοὺς νεότερους χρόνους ἀνασυντάχθηκε καὶ ἡ ἀνασύνταξη αὐτή, ποὺ ξεκίνησε ἀπὸ τὸν 18ο αἰώνα καὶ κατέληξε σὰν Νεογνωστικισμὸς στὸν 19ο, φαίνεται ὅτι συντελέστηκε κρυπτικὰ μέσῳ κύκλων τῆς Μασωνίας, πιὸ φανερὰ μέσω μεγάλων ρομαντικῶν συγγραφέων, ὅπως ὁ Γκαῖτε, ὁ Σέλλεϋ, ὁ Οὐγκώ καὶ ὁ Μπάιρον καὶ ἐντελῶς ἀπροκάλυπτα καὶ ἐπιθετικὰ μέσῳ τῆς Θεοσοφικῆς Ἑταιρείας, ποὺ ὑπῆρξε δημιούργημα τῆς Μασωνίας.
Ὁ Νεογνωστικισμὸς θεωρεῖ πλέον ὅτι ὁ Ὄφις τῆς Γένεσης ταυτίζεται μὲ τὸν Ἑωσφόρο ἀλλὰ καὶ τὸν Προμηθέα, ἐνῶ κρυπτογραφεῖ καὶ τὴ Σοφία τῶν Γνωστικῶν. Ὡς Ἑωσφόρος εἶναι ὁ θεὸς τοῦ φωτός, τὸ ὁποῖο συχνότατα ταυτίζεται μὲ τὴ Λογική τοῦ Διαφωτισμοῦ, καὶ ἀντιτίθεται στὸν βιβλικὸ Θεὸ ποὺ εἶναι ἕνας κατώτερος Δημιουργὸς καὶ ἐκπροσωπεῖ τὸ σκότος καὶ τὴν δεισιδαιμονία τῶν θρησκειῶν καὶ εἰδικότερα τῶν μονοθεϊστικῶν θρησκειῶν καὶ τοῦ Χριστιανισμοῦ.
Θὰ ἰσχυριστῶ ὅτι ὁ Γνωστικισμὸς ἔγινε δημοφιλὴς τὰ νεότερα χρόνια στὶς δυτικὲς κοινωνίες, ἐπειδὴ ἡ Μασωνία διέσωσε πολλὰ στοιχεῖα του καὶ τὰ ἐνσωμάτωσε στὸ σύστημά της καὶ ἐπιπλέον πὼς οἱ κλασσικοὶ ρομαντικοὶ συγγραφεῖς ποὺ πρῶτοι ἀνέπτυξαν τὸ ρεῦμα τοῦ Νεογνωστικισμοῦ ἦταν ταυτόχρονα Μασῶνοι.
“σύμφωνα μὲ τὴν τρέχουσα ὁμολογία μας περὶ Μασωνίας, ἰσχυριζόμαστε ὅτι ἡ ἠθική μας προέκυψε ἀρχικὰ ἀπὸ τὴ σχολὴ τοῦ Πυθαγόρα καὶ ὅτι τὸ θρησκευτικὸ σύστημα τοῦ Βασιλείδη μᾶς παρεῖχε ὁρισμένα δόγματα, ἀρχὲς καὶ ἱερογλυφικά”.
Μὲ δεδομένο ὅτι ὁ Βασιλείδης ὑπῆρξε ἀπὸ τοὺς κορυφαίους Γνωστικοὺς τοῦ 2ου μ.Χ. αἰώνα, αὐτὴ ἡ παραδοχὴ ὅτι τὸ θρησκευτικὸ σύστημά του ἐπηρέασε τὴ Μασωνία (τὸ ἱερογλυφικὰ τοῦ ἀποσπάσματος σημαίνει σύμβολα) ἀποκτάει ἰδιαίτερη σημασία, γιατί προέρχεται ἀπὸ τὸ βιβλίο “Τὸ Πνεῦμα τῆς Μασωνίας” (σελ. 106), ποὺ ἔγραψε ὁ Γουίλιαμ Χάτσινσον τὸ 1775. Σύμφωνα μὲ τὴν Μασωνικὴ Ἐγκυκλοπαίδεια: “Ἀπὸ ὅλους τοὺς Μασώνους συγγραφεῖς τοῦ 18ου αἰώνα, κανεὶς δὲν ἔκανε περισσότερα, γιὰ νὰ ἀνυψώσει τὸ πνεῦμα καὶ τὸν χαρακτήρα τοῦ Ἱδρύματος ἀπὸ τὸν Γουίλιαμ Χάτσινσον τοῦ Barnard Castle, στὴν κομητεία τοῦ Durham, στὴν Ἀγγλία. Σὲ αὐτὸν εἴμαστε εὐγνώμονες γιὰ τὴν πρώτη φιλοσοφικὴ ἐξήγηση τοῦ συμβολισμοῦ τοῦ Τάγματος, καὶ τὸ ἔργο του “Τὸ Πνεῦμα τῆς Μασωνίας” παραμένει ἀνεκτίμητο δῶρο γιὰ τὸν Μασῶνο μελετητή”.
Στὸ βιβλίο του “Τὰ μυστικὰ τῆς Μαγείας”, ὁ Ἐλιφὰς Λεβί, ὁ μεγαλύτερος ἀποκρυφιστὴς συγγραφέας τοῦ 19ου αἰώνα, ἀποκαλύπτει τί σημαίνει τὸ γράμμα G, τὸ κορυφαῖο μασωνικὸ σύμβολο στὶς στοὲς τοῦ Σκωτικοῦ Τύπου, ποὺ τοποθετεῖται εἴτε στὸ κέντρο τῆς ἀπεικόνισης τοῦ διαβήτη μὲ τὸ γνώμονα, εἴτε στὸ κέντρο τοῦ πεντάκτινου ἀκτινοβόλου ἀστέρος. “Τὸ G ποὺ οἱ Μασῶνοι τοποθετοῦν στὸ κέντρο τοῦ Φλεγομένου Ἀστέρος ὑποδηλώνει τὴν Γνώση καὶ τὴν Δημιουργία, τὶς δύο ἱερὲς λέξεις τῆς ἀρχαίας Καββάλας. Ἐπίσης ὑποδηλώνει τὸν Μεγάλο Ἀρχιτέκτονα (σσ. τοῦ Σύμπαντος, ἡ ὀνομασία ποὺ χρησιμοποιοῦν οἱ Μασῶνοι γιὰ τὸ θεό)”. Μὲ τὴν ἐκτίμηση αὐτὴ τοῦ Λεβὶ συμφωνεῖ καὶ ὁ Ἄλμπερτ Πάικ, Μασῶνος 33ου βαθμοῦ καὶ ἴσως ὁ πιὸ δημοφιλὴς Ἀμερικανὸς Μασῶνος τοῦ 19ου αἰώνα, στὸ βιβλίο του “Λειτουργία τοῦ Ἀρχαίου καὶ Ἀποδεδεγμένου Σκωτικοῦ Τάγματος τῆς Μασωνίας”. Συνεπῶς δύο ἀπὸ τοὺς κορυφαίους Μασώνους τοῦ 19ου αἰώνα συμφωνοῦν ὅτι τὸ γράμμα G συνδέεται μὲ τὴ Γνώση τῶν Γνωστικῶν. Ἐνδιαφέρον ἔχει ἐπίσης ὅτι συνδέουν τὴν Γνώση καὶ μὲ τὴν ἑβραϊκὴ Καββάλα.
Πολλοὶ ἐπίσης ἐρευνητὲς τῶν μασωνικῶν συμβολισμῶν ὑποστηρίζουν πὼς ἡ διακόσμηση τῶν δαπέδων τῶν μασωνικῶν στοῶν μὲ πλακάκια λευκὰ καὶ μαῦρα παραπέμπει στὴ δυϊστικὴ πάλη μεταξὺ τοῦ φωτὸς καὶ τοῦ σκότους, ποὺ ἦταν κεντρικὸ μοτίβο τῶν Γνωστικῶν.
Ὁ πλέον χαρακτηριστικὸς συμβολισμὸς τῆς Μασωνίας ποὺ βοήθησε στὴν προώθηση τοῦ Νεογνωστικισμοῦ-Ἑωσφορισμοῦ ἦταν αὐτὸς τῆς υἱοθέτησης τοῦ συμβόλου τοῦ Προμηθέα-Ἑωσφόρου ὡς φορέα τοῦ φωτός, τῆς Γνώσης, τῆς Λογικῆς καὶ τῆς ἐπιστήμης. Γι’ αὐτὸν τὸν συμβολισμὸ θὰ μιλήσουμε ὅμως σὲ προσεχὲς ἄρθρο.