Γράφει ὁ κ. Ἀναστάσιος Καραφύλλης,
πολιτικὸς ἐπιστήμονας καὶ συνταγματολόγος
Στὶς 10 Μαρτίου 2025, ὁ Ἕλληνας βουλευτὴς Νίκος Παπαδόπουλος εἰσῆλθε στὴν Ἐθνικὴ Πινακοθήκη τῆς Ἀθήνας καὶ κατέβασε τέσσερα ἀπὸ τὰ ἔργα τοῦ γλύπτη Χριστόφορου Κατσαδιώτη, τὰ ὁποῖα ἀπεικόνιζαν, μεταξὺ ἄλλων, τὴν Παναγία μὲ τσιγάρο στὸ στόμα, τὸ Χριστὸ ὡς σκελετὸ ἢ τὸν Ἅγιο Γεώργιο ὡς βρικόλακα, μὲ τὴν αἰτιολογία ὅτι τὰ ἔργα αὐτὰ ἦταν βλάσφημα καὶ ὅτι ἤθελε νὰ προστατεύσει τὰ παιδιὰ ἀπὸ αὐτὴ τὴν ἀποτρόπαιη θέα.
Ὁ βουλευτὴς κρατήθηκε ἀρχικὰ ἐπὶ τόπου ἀπὸ τὴν ἀστυνομία γιὰ 6 ὧρες, πρὶν ἀφεθεῖ ἐλεύθερος καὶ τιμωρηθεῖ μὲ πρόστιμο ἴσο μὲ τὸ ἥμισυ τῆς μηνιαίας ἀποζημίωσής του, βάσει ἀπόφασης τῆς Βουλῆς. Λαμβάνοντας ὑπόψη τὴν ἰδιότητά του ὡς βουλευτῆ, δὲν ἀσκήθηκε περαιτέρω ποινικὴ δίωξη, πρᾶγμα ποὺ σημαίνει ὅτι σέ πολίτες ποὺ δὲν εἶναι βουλευτὲς θὰ εἶχε ἐπιβληθεῖ σημαντικὰ ὑψηλότερη ποινὴ γιὰ τὴν ἴδια πράξη.
Ἀκολούθησε μία ἐθνικὴ συζήτηση σχετικὰ μὲ τὸ συμβὰν καὶ τὸ ἐρώτημα ἂν ὁ βουλευτὴς ἔπρεπε νὰ τιμωρηθεῖ, ἂν τέτοια ἔργα πρέπει νὰ προστατεύονται ὡς ἔργα τέχνης ἢ ἂν ὁ βουλευτὴς ἔπρεπε νὰ τιμωρηθεῖ ἀκόμα πιὸ αὐστηρὰ γιὰ τὸ ὅτι δὲν σεβάστηκε τὴν ἐλευθερία τῆς τέχνης.
Ἡ ἀπάντηση εἶναι ὅτι, ἀκόμα καὶ ἂν κατατάξουμε αὐτὰ τὰ ἔργα στὴν τέχνη καὶ τὰ προστατεύσουμε μὲ τὸν τρόπο αὐτό, δὲν ἔχουν φυσικὰ θέση στὴ Ἐθνικὴ Πινακοθήκη. Ἡ Ἐθνικὴ Πινακοθήκη εἶναι ἡ μεγαλύτερη καὶ πιὸ πολυσύχναστη ἔκθεση τέχνης στὴ χώρα, τὴν ὁποία ἐπισκέπτονται ὄχι μόνο ντόπιοι, ἀλλὰ συχνὰ καὶ σχολικὲς τάξεις καὶ ξένοι τουρίστες, γιὰ νὰ πάρουν μία ἰδέα γιὰ τὸν ἐθνικὸ πολιτισμὸ καὶ τὴν ἱστορία τῆς τέχνης τῆς Ἑλλάδας.
Ἔτσι, ἡ Ἐθνικὴ Πινακοθήκη δὲν εἶναι στὴν πραγματικότητα ἕνας χῶρος γιὰ πειραματικὴ τέχνη καὶ βλάσφημη κριτικὴ τῆς μακρᾶς καθιερωμένης ἐθνικῆς πολιτιστικῆς καὶ θρησκευτικῆς ἱστορίας, ἀλλὰ χῶρος τιμῆς καὶ ἀναγνώρισης αὐτῆς. Μία ἔκθεση στὴ Ἐθνικὴ Πινακοθήκη ἀποτελεῖ μία ἀπὸ τὶς μεγαλύτερες τιμὲς ποὺ μπορεῖ νὰ ἀπονεμηθεῖ σὲ ἕναν καλλιτέχνη, ὅπως καὶ τὸ χρυσὸ μετάλλιο γιὰ ἕνα ἀθλητή. Αὐτὸ ὅμως δὲν εἶναι δικαίωμα ποὺ κατοχυρώνεται στὸ Σύνταγμα, ἀλλὰ τιμὴ ποὺ ἀποδίδεται μόνο σὲ ὅσους μὲ τὴν ποιότητα τῆς δουλειᾶς τους ἔχουν ἐπικρατήσει μακροπρόθεσμα στὸν δίκαιο καὶ ἀνοικτὸ ἀνταγωνισμό.
Ἀπὸ τὰ παραπάνω ἔργα, ὡστόσο, δὲν μπορεῖ νὰ ὑποστηριχθεῖ ὅτι ἔχουν καθιερωθεῖ μακροπρόθεσμα στὴ δημοφιλῆ, πολιτιστικὴ συνείδηση τοῦ ἑλληνικοῦ πληθυσμοῦ, καὶ ὡς ἐκ τούτου δὲν ἔχουν, ἀνεξάρτητα ἀπὸ τὸ βλάσφημο περιεχόμενό τους, τὸ δικαίωμα νὰ παρουσιάζονται σὲ ἕνα τόσο σημαντικὸ χῶρο. Ἑπομένως, δὲν ἔπρεπε νὰ τιμωρηθεῖ ὁ βουλευτὴς, ἐπειδὴ ἔκανε τὸ καθῆκον του ὡς πολίτης καὶ κατέβασε τὶς εἰκόνες, ἀλλὰ ἡ διεύθυνση τῆς Ἐθνικῆς Πινακοθήκης, ἡ ὁποία ἀπέτυχε παταγωδῶς στὴν ἀποστολή της νὰ διατηρήσει τὸ ἑλληνικὸ πολιτιστικὸ καὶ καλλιτεχνικὸ ἀπόθεμα.
Ἐξάλλου, ἀπαγορεύεται νὰ δείξουμε τέτοια αἰσχρὰ ἔργα, μὲ βρικόλακες, σκελετοὺς καὶ γκροτέσκες μάσκες, σὲ παιδιά, ἀνεξάρτητα ἀπὸ τὸ ἂν μὲ αὐτὸ περιφρονοῦνται ἅγιοι τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας. Οἱ ὑπεύθυνοι τῆς Ἐθνικῆς Πινακοθήκης θὰ ἔπρεπε νὰ λάβουν ἀντίστοιχη ποινὴ φυλάκισης μόνο καὶ μόνο γιὰ αὐτό, καθὼς ἕνα ἁπλὸ πρόστιμο δὲν θὰ ἦταν ἀρκετὴ τιμωρία γιὰ τὴν ἀποδοχὴ τοῦ κινδύνου νὰ διαταράσσουν τὰ παιδιὰ μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο.