Γράφει ὁ κ. Δημήτριος Λογοθέτης, θεολόγος
Μὲ μεγάλη χαρὰ καὶ εὐλάβεια ἐπιτελέστηκε ἡ χειροτονία τοῦ νέου Ἀρχιεπισκόπου Σινᾶ Συμεών, ὁ ὁποῖος ἀναλαμβάνει καθήκοντα σὲ μία περίοδο δύσκολη καὶ ταραγμένη γιὰ τὸ μοναστήρι. Πρῶτα καὶ πάνω ἀπὸ ὅλα πρέπει νὰ εὔχεται κάθε Χριστιανὸς γιὰ τὴν θετικὴ ἔκβαση ὅλων τῶν προβλημάτων, ποὺ δημιουργήθηκαν ἀπὸ τὸν πρώην Ἀρχιεπίσκοπο Δαμιανό, καὶ ἔπειτα γιὰ τὴν ἀποφυγὴ τέτοιων προβλημάτων στὸ μέλλον.
Κατὰ τὴν διάρκεια τῆς χειροτονίας του στοὺς Ἁγίους Τόπους, παρὼν καὶ μὲ κάθε εὐκαιρία κοντά του βρισκόταν καὶ ὁ ἐν ἐνεργείᾳ ὑπουργὸς ἐξωτερικῶν κ. Γεραπετρίτης, μεταξὺ βεβαίως καὶ ἄλλων ἐπισήμων προσώπων καὶ καλεσμένων. Πλέον τὸ παιχνίδι ποὺ ἔπαιξε καὶ παίζει ἡ Ἑλληνικὴ κυβέρνηση ἐναντίον τοῦ μοναστηριοῦ ἀποτελεῖ κοινὴ ὁμολογία, ἀλλὰ καὶ πάλι, ὡς θεσμικὸ πρόσωπο καὶ ἐκπρόσωπος τῆς πολιτείας, ὤφειλε νὰ βρίσκεται ἐκεῖ. Μάλιστα, μίλησε γιὰ μία προκαταρκτικὴ συμφωνία μὲ τὴν Αἴγυπτο, ὅσον ἀφορᾷ τὸ καθεστὼς τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τῆς Ἁγίας Αἰκατερίνης, τονίζοντας ὅτι «ὁ τελικὸς λόγος ἀνήκει στὴ Σιναϊτικὴ Ἀδελφότητα» καὶ ἐκφράζοντας ἐλπίδα γιὰ ὁριστικὴ διευθέτηση. Ξέχασε, ὅμως, κάτι πολὺ σημαντικό, τὸ ὁποῖο φαίνεται ὅτι ἔχουν ξεχάσει καὶ οἱ πολιτειακοὶ ἄρχοντες τῆς χώρας μας: ἡ Ἐκκλησία ἀνὰ τὴν Οἰκουμένη ἔχει προσφέρει περισσότερα στὴν ἐξωτερικὴ πολιτικὴ τῆς Ἑλλάδος, ἀπὸ ὅ,τι ὅλοι οἱ ὑπουργοὶ ἐξωτερικῶν καὶ οἱ πρέσβεις. Ἡ προσφορὰ τους φυσικὰ καὶ δὲν εἶναι ἀσήμαντη, πολλοὶ σοβαροὶ ἄνθρωποι ἔχουν περάσει ἀπὸ αὐτὲς τὶς θέσεις καὶ ἔχουν προσφέρει τὰ μέγιστα, ἀλλὰ ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἕνας ὀργανισμὸς μὲ ἡλικία μεγαλύτερη ἀπὸ τὸ ὁποιοδήποτε κράτος αὐτὴν τὴ στιγμή, κάτι ποὺ μετατρέπει τὴν Ἑλληνικὴ κυβέρνηση σὲ βρέφος καὶ τὴν Ἐκκλησία σὲ τροφό. Εἶναι ποτὲ δυνατὸν τὸ βρέφος νὰ δύναται νὰ κάνει κακὸ σὲ αὐτὴν ποὺ τὸ τρέφει καὶ νὰ μὴ πάθει τίποτα ἀπὸ μεριᾶς του; Ὄχι βέβαια.
Τὸ βαθύτερο πρόβλημα ποὺ διαφαίνεται ἐδῶ εἶναι ἡ ἀποξένωση μεταξὺ Πολιτείας καὶ Ἐκκλησίας, ποὺ προκύπτει ἀπὸ πολιτικὲς παρεμβάσεις σὲ ἐκκλησιαστικὰ ζητήματα, ἀφοῦ ἡ πολιτεία προσπαθεῖ διακαῶς νὰ ἐκμεταλλευτεῖ μικροπολιτικὰ τὴν ἐπιρροὴ καὶ τὴν περιουσία τῆς Ἐκκλησίας, χωρὶς νὰ βλέπει τὴν μεγαλύτερη εἰκόνα. Ἡ διαμάχη μὲ τὸν πρώην Δαμιανό, ποὺ ὁδήγησε σὲ διαμάχες καὶ διπλωματικὲς ἐντάσεις, ἀποκαλύπτει τὴν ἔλλειψη ἐμπιστοσύνης καὶ συνεργασίας μεταξὺ τῶν δύο θεσμῶν.
Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ἀπὸ τὴν ἵδρυσή της, ὑπῆρξε πυλώνας τῆς ἑλληνικῆς ταυτότητας, ὄχι μόνο πνευματικὰ ἀλλὰ καὶ ἐθνικά. Ἡ ὁμιλία τοῦ πρώην Προέδρου τῆς Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλου, μὲ τίτλο «Ἡ θεσμικὴ μαρτυρία τοῦ Συντάγματος γιὰ τὴ συμπόρευση Πολιτείας καὶ Ἐκκλησίας στοὺς Ἀγῶνες τοῦ Ἔθνους», ἀποτυπώνει αὐτὴν τὴ διαχρονικὴ σχέση. Στὴν ὁμιλία αὐτή, ὁ κ. Παυλόπουλος τονίζει τὴ μοναδικὴ ἰδιομορφία τῆς ἑλληνικῆς ἱστορίας ἀπὸ τὴν πτώση τῆς Ῥωμανίας τὸ 1453 ἕως τὴν Ἐθνεγερσία τοῦ 1821 καὶ πέρα: τὴ συμπόρευση τοῦ Ἔθνους μὲ τὸν Κλῆρο τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Ἀπὸ Ἀρχιεπισκόπους καὶ Μητροπολίτες ἕως ἁπλοὺς ἱερεῖς καὶ μοναχούς, ἡ Ἐκκλησία θυσιάστηκε γιὰ τὴν ἐλευθερία, ὅπως φαίνεται ἀπὸ τοὺς Νεομάρτυρες, ποὺ ἁγιοκατατάχθηκαν γιὰ τὴν ἀντίστασή τους στὸν ὀθωμανικὸ ζυγό.
Γιὰ παράδειγμα, μετὰ τὴν ἅλωση τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ὁ Κλῆρος ἡγήθηκε τοπικῶν ἐξεγέρσεων, ὅπως αὐτὲς μετὰ τὴ Ναυμαχία τῆς Ναυπάκτου τὸ 1571, ὅπου οἱ Μητροπολίτες Μονεμβασίας, Ῥόδου καὶ ἄλλοι ὀργάνωσαν κινήματα. Κατὰ τὸν Κρητικὸ Πόλεμο (1645-1669), ἑκατοντάδες ἱερεῖς καὶ μοναχοὶ πολέμησαν, ἐνῷ στὰ Ὀρλωφικὰ (1768-1770), Πατριάρχες καὶ Ἐπίσκοποι ἔπαιξαν καθοριστικὸ ρόλο. Ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, μὲ τὸ πατριωτικό του κήρυγμα, «ἔσπειρε» σπόρους ἐπανάστασης, μαρτυρῶντας τὸ 1779. Αὐτὴ ἡ συμμετοχὴ κορυφώθηκε στὴν Ἐπανάσταση τοῦ 1821, μὲ κληρικοὺς νὰ ἐντάσσονται στὴ Φιλικὴ Ἑταιρεία καὶ νὰ ἡγοῦνται μαχῶν, ὅπως ὁ Παπαφλέσσας καὶ ὁ Ἀθανάσιος Διάκος.
Αὐτὴ ἡ «θυσιαστικὴ» παρουσία ἀντανακλᾶται στὰ Ἑλληνικὰ Συντάγματα, ἀπὸ τὸ 1822 ἕως τὸ 1975, ὅπου ἡ Ὀρθοδοξία ἀναγνωρίζεται ὡς ἐπικρατοῦσα θρησκεία, ὄχι ἀπὸ τυπικὴ προτίμηση, ἀλλὰ ὡς ἀναγνώριση τοῦ ρόλου της στὴν ἐθνικὴ ἐπιβίωση. Καὶ ἀκόμα, πέρα ἀπὸ τὰ ἐδαφικὰ ὅρια, παντοῦ στὸν κόσμο τὴν Ὀρθοδοξία τὴν γνωρίζουν ὡς Greco-Orthodox ἢ Rum-Orthodox. Ἡ ἑλληνικὴ ταυτότητα εἶναι πλήρως συνυφασμένη ἀκόμα καὶ στὰ μάτια τῶν ξένων μὲ τὴ Χριστιανικὴ πίστη καὶ τὴ ῥωμαίικη παράδοση. Μάλιστα, ἡ Ἱεραποστολή, εἰδικὰ στὴν Ἀφρική, ἀποδίδει καλλίτερα στὸ νὰ μεταδώσῃ Χριστὸ καὶ Ἑλλάδα ἀπὸ ὅ,τι τὸ ἑλληνικὸ κράτος. Τὰ παιδιὰ ἑορτάζουν τὶς ἐθνικές μας ἑορτὲς σὲ πολλὰ ἀπὸ αὐτὰ τὰ μέρη καὶ ἐνδύονται τὶς παραδοσιακὲς μας ἐνδυμασίες. Πολλὲς φορὲς μάλιστα φαίνεται σὰν νὰ γνωρίζουν τὴν ἑλληνικὴ ἱστορία περισσότερο ἀπὸ ὅ,τι τὰ ἑλληνόπουλα.
Στὴν Ἀφρική, ἡ Ὀρθόδοξη Ἱεραποστολὴ ξεκίνησε τὸν 19ο αἰῶνα, ἀλλὰ ἄνθισε τὸν 20ό, μὲ ἱεραποστόλους ὅπως ὁ Χρυσόστομος Παπασαραντόπουλος καὶ ὁ Κοσμᾶς Γρηγοριάτης, ποὺ ἐβάπτισαν χιλιάδες καὶ ἵδρυσαν σχολεῖα, νοσοκομεῖα καὶ ἐκκλησίες. Σήμερα, τὸ Πατριαρχεῖο Ἀλεξανδρείας ἔχει πάνω ἀπὸ 430 κοινότητες στὴ Κένυα, ὅπου παιδιὰ μαθαίνουν ἑλληνικὰ καὶ γιορτάζουν τὴ 25η Μαρτίου μὲ παρελάσεις.
Ἀλλὰ καὶ σὲ ἄλλες περιοχὲς τοῦ κόσμου, ὅπως ἡ Κορέα, ἡ Ἑλληνικὴ παρουσία γίνεται αἰσθητὴ μέσῳ τῆς παρουσίας τῆς Ἐκκλησίας καὶ ὄχι μέσῳ πολιτειακῆς συνεργασίας. Οἱ πολίτες τῶν χωρῶν τῆς ἀνατολῆς ἀντιλαμβάνονται τὴν Ἑλληνικὴ ὕπαρξη καὶ τὴν Ὀρθοδοξία ὡς τὸ ἕνα καὶ τὸ αὐτό. Στὴ Κορέα, ἡ Ὀρθοδοξία εἰσήχθη ἀπὸ ἱεραποστόλους στὰ τέλη τοῦ 19ου αἰῶνος, καὶ σήμερα ἡ Μητρόπολη Κορέας ἔχει χιλιάδες πιστούς, μὲ ἐκκλησίες ποὺ λειτουργοῦν ὡς κέντρα ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ, διδάσκοντας γλῶσσα καὶ ἱστορία. Τὸ ἴδιο παρατηρεῖται καὶ στὴν Ἀμερική, ὅπου ὁ Ἀρχιεπίσκοπος ἐκεῖ ἔχει συχνότερη παρουσία ἀπὸ ὅ,τι ὁ πρέσβης, τὸν ὁποῖο εἶναι ἄγνωστο ἂν οἱ Ἕλληνες στὴν Ἑλλάδα γνωρίζουν ποιὸς εἶναι, σὲ ἀντίθεση μὲ τὸν Ἀρχιεπίσκοπο Ἐλπιδοφόρο. Σὲ ὅλες τὶς ἐπίσημες ἐκδηλώσεις ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀμερικῆς εἶναι προσκεκλημένος καὶ λειτουργεῖ ὡς ἐκπρόσωπος τῶν Ἑλλήνων, χωρὶς βέβαια νὰ ξεχνᾷ κανεὶς τὰ ἀτοπήματά του, τὰ ὁποῖα δὲν εἶναι τοῦ παρόντος. Στὴν Ἀμερική, ἡ Ἀρχιεπισκοπὴ, μὲ πάνω ἀπὸ 500 ἐνορίες, προωθεῖ τὴν ἑλληνικὴ παιδεία μέσα ἀπὸ τὰ σχολεῖα καὶ τὶς ἐκδηλώσεις τῆς ὁμογενείας.
Γιὰ αὐτό, λοιπόν, τὸν λόγο οἱ ἐξωτερικὲς πολιτικὲς τῆς σύγχρονης Ἑλλάδος μοιάζουν αὐτοκαταστροφικές. Κατὰ τὴ διάρκεια τῆς Χριστιανικῆς περιόδου τῆς Ῥωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας οἱ Αὐτοκράτορες χρησιμοποίησαν τὴν Ἐκκλησία καὶ τὴν Ἱεραποστολὴ σὰν ὅπλο γιὰ τὴν εἰρήνη καὶ τὴν ἐπίτευξη τῶν κρατικῶν συμφερόντων. Ὁ ἐκχριστιανισμὸς τῶν Σλάβων, τῶν Βουλγάρων καὶ τῶν Ῥώσων ἀποτέλεσε κομβικὸ κομμάτι στὴν ἱστορία ὅλων αὐτῶν τῶν λαῶν, γιὰ τὴ δημιουργία ἐθνικῆς αὐτοσυνειδησίας. Λόγῳ ἔλλειψης δυναμικῶν προσώπων σὲ θέσεις ἰσχύος, οἱ προσφορὲς αὐτὲς δὲν ἀξιοποιήθηκαν, ὅπως θὰ ἔπρεπε πάντοτε, ἀλλὰ οἱ βάσεις ὑπάρχουν ἀκόμα γιὰ ἀξιοποίηση, μία ἀξιοποίηση ἡ ὁποία ἀραχνιάζει, ὅπως φαίνεται, στὰ ράφια τῶν ὑπουργῶν ἐξωτερικῶν.
Οἱ Ἕλληνες ἐφοπλιστές καὶ ἐπιχειρηματίες προτιμοῦν νὰ ἀφήσουν τὴ χώρα τους, ἡ βιοτεχνία καὶ ἡ βιομηχανία κατεστράφηκαν δεκαετίες πρὶν καὶ τὰ «μυαλὰ» τῆς Ἑλλάδος δὲν φαίνεται νὰ ἐπιθυμοῦν νὰ γυρίσουν σὲ ἕνα ἐχθρικὸ περιβάλλον. Τὸ μόνο πρᾶγμα ποὺ μπορεῖ νὰ ἐγγυηθῇ σταθερότητα στὴν Ἑλλάδα εἶναι ἡ Ἐκκλησία, κάτι ποὺ καλὸ θὰ ἦταν νὰ καταλάβουν ἐπιτέλους καὶ οἱ πολιτικοί, ἀλλὰ καὶ οἱ ἐκκλησιαστικοί μας ἄρχοντες. Προπάντων οἱ ἐκκλησιαστικοὶ ἄρχοντες. Καὶ αὐτὸ γιατὶ ἡ σκλαβιὰ δὲν ἀπέχει πολὺ ἀπὸ τὸ μέλλον, ἂν συνεχίσουν καὶ οἱ δύο μὲ τὴν ἴδια πορεία. Τὸ μακεδονικὸ ζήτημα καθυστέρησε πάρα πολὺ νὰ ὁλοκληρωθῇ χάρη καὶ στὴ παρουσία τοῦ μακαριστοῦ Ἀνθίμου Θεσσαλονίκης, ὁ ὁποῖος κατανοοῦσε, ὅπως φαίνεται, τὴ σχέση αὐτὴ καὶ ἐνεργοῦσε καθὼς ἔπρεπε. Ἡ παρουσία καὶ ὁ ἀγώνας τῶν Μητροπολιτῶν στὰ ἑλληνικὰ σύνορα δὲν θὰ πρέπει νὰ ἐκμηδενίζεται ἀπὸ τὴ ἀπόφαση τῆς οἱασδήποτε κυβερνήσεως ἢ κόμματος. Ἡ Ἐκκλησία ὀφείλει νὰ ἔχῃ ζωντανὸ λόγο καὶ νὰ ἐκθέτῃ τὰ κακῶς κείμενα τῆς ἑκάστοτε κυβερνήσεως, διότι ἡ προσφορὰ της δὲν μπορεῖ κὰν νὰ συγκριθῇ μὲ τὰ διακόσια μόνο χρόνια τῆς παρουσίας τοῦ Ἑλληνικοῦ, ἢ καλλίτερα ἑλλαδικοῦ, κράτους. Γιατί, μὲ αὐτὰ ποὺ συμβαίνουν τώρα στὸ Αἰγαῖο, πάλι φαίνεται θὰ ἀνοίξουν τὰ κρυφὰ σχολειά. Δὲν ἔχει ρόλο ἡ Ἐκκλησία νὰ μπλέκεται μὲ τὰ πολιτικά, ἀλλὰ ἔχει εὐθύνη νὰ διατηρήσῃ τὰ κεκτημένα της καὶ νὰ ἀπαιτήσῃ ἀπὸ τὸ κράτος σωστὴ μεταχείριση, σύμφωνη μὲ τὴ παρουσία της καὶ τὴ προσφορά της.