Γράφει ὁ κ. Δημήτριος Λογοθέτης, θεολόγος
Ἡ δήλωση τοῦ Πρωθυπουργοῦ Κυριάκου Μητσοτάκη κατὰ τὴν διάρκεια τῆς συζητήσεως στὸ πλαίσιο τοῦ συνεδρίου «Greece Talks 2025» στὶς 14 Νοεμβρίου 2025, μὲ συνομιλητὲς τὸν ἠθοποιὸ Γιάννη Μπέζο καὶ συντονιστὴ τὸν δημοσιογράφο Ἀντώνη Σρόιτερ, δὲν πέρασε ἀπαρατήρητη, τοὐλάχιστον ὄχι ἀπὸ ἐκείνους ποὺ διατηροῦν ἀκόμη εὐαισθησία γιὰ τὴν ἱστορικὴ συνέχεια τοῦ ἑλληνικοῦ ἔθνους καὶ τὸν ῥόλο τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας σὲ αὐτήν. Ἐνῶ ἡ συζήτηση ἑστίαζε σὲ θέματα, ὅπως ἡ ψηφιακὴ ἐποχή, ἡ ἐκπαίδευση καὶ ἡ ταυτότητα τοῦ συγχρόνου Ἕλληνος, ὁ Πρωθυπουργὸς ἀνεφέρθηκε στὸ «νεοελληνικὸ ἔθνος» ὡς ἔχον ἱστορία μόλις διακοσίων ἐτῶν, καὶ τὸ διέκρινε ἀπὸ τὸν εὐρύτερο ἑλληνισμὸ καὶ τὴν γλῶσσα μας, ποὺ, ὅπως παρεδέχθηκε, ἔχουν πορεία χιλιάδων ἐτῶν. Αὐτὴ ἡ διατύπωση, ποὺ δὲν διωρθώθηκε ἀπὸ τοὺς παρευρισκομένους οὔτε προεκάλεσε ἄμεση ἀντίδραση, δὲν μπορεῖ νὰ θεωρηθῇ τυχαία σὲ ἕνα ἐλεγχόμενο περιβάλλον συζητήσεως. Εἰδικὰ ὅταν προέρχεται ἀπὸ τὸν ἀνώτατο πολιτειακὸ ἄρχοντα, τὰ λόγια τοῦ ὁποίου φέρουν βαρύτητα ὄχι μόνον ἐντὸς συνόρων, ἀλλὰ καὶ διεθνῶς, σὲ μιὰ ἐποχὴ γεωπολιτικῆς ἀσταθείας, ὅπου ἐχθρικὲς δυνάμεις, ἀπὸ τὴν Τουρκία μέχρι ἄλλους γείτονες, ἐπιβουλεύονται τὴν ἐθνική μας ἀκεραιότητα καὶ χρησιμοποιοῦν τέτοιες δηλώσεις, γιὰ νὰ ὑπονομεύσουν τὴν ἱστορική μας συνέχεια. Ἡ δήλωση αὐτή, ὅμως, ἀποτελεῖ ταυτοχρόνως καὶ κτύπημα στὴν Ἐκκλησία, τὴν τροφὸ τοῦ Ἔθνους.
Σὲ μιὰ χώρα ὅπου ἡ ἀντιπολίτευση φαίνεται νὰ ἀπουσιάζῃ ἀπὸ τὰ οὐσιαστικὰ ζητήματα καὶ τὸ πατριωτικὸ πνεῦμα δὲν διακρίνεται στὶς κυβερνητικὲς πολιτικές, τέτοιες δηλώσεις περνοῦν συχνὰ στὰ «ψιλὰ» τῶν εἰδήσεων. Ἡ Ὀρθοδοξία, ὅμως, δὲν εἶναι οὔτε μπορεῖ νὰ εἶναι ἀποκομμένη ἀπὸ τὸ ἑλληνικὸ ἔθνος. Τὸ ἔθνος μας δὲν ξεκινᾷ ἀπὸ τὸ 1821, ἀλλὰ βυθίζει τὶς ῥίζες του στὴν ἀρχαιότητα, κατακτᾷ πολιτιστικὰ τὴν Ῥωμαϊκὴ Αὐτοκρατορία καὶ μαζὶ μὲ τὸν Χριστιανισμὸ δίνει στὴν ἱστορία τοῦ κόσμου μία χιλιόχρονη φωτεινὴ πορεία. Κατὰ τὴν περίοδο τῆς Ὀθωμανοκρατορίας οἱ Σουλτᾶνοι (ἡ τότε κρατικὴ ὀντότητα) ἀνεγνώριζαν τὸν Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως ὄχι μόνον ὡς θρησκευτικό, ἀλλὰ καὶ ὡς ἐθνικὸ ἡγέτη τῶν Ῥωμιῶν, δίνοντάς του δικαιώματα ὄχι μόνον θρησκευτικὰ ἀλλὰ καὶ παραχωρώντας του πολιτικὲς δικαιοδοσίες, ὅπως ἡ εἴσπραξη φόρων καθὼς καὶ ἄλλα ζητήματα. Αὐτὴ ἡ σχέση δὲν ἦταν τυχαία, διότι ἡ Ἐκκλησία διετήρησε τὴν γλῶσσα, τὰ ἔθιμα καὶ τὴν πίστη τοῦ σκλαβωμένου λαοῦ καὶ ἀπετέλεσε παραλλήλως τὸν κεντρικὸ πυρῆνα τῆς ἐπαναστάσεως. Ἡ μυστικὴ σχολὴ τοῦ Πατριάρχου Γενναδίου Σχολαρίου ἢ ἡ δράση τῶν Φιλικῶν μὲ τὴν εὐλογία τῆς Ἐκκλησίας, ὑπογραμμίζουν αὐτὴν τὴν ἀδιάρρηκτη σύνδεση. Πῶς, λοιπόν, μία τέτοια δήλωση περνάει ἀσχολίαστη;
Ἡ περίοδος διακυβερνήσεως Μητσοτάκη ἔχει δώσει πολλὰ παραδείγματα ποὺ ἐνισχύουν αὐτὴν τὴν ἀνησυχία. Κατὰ τὴν περίοδο τῆς ὀνομαζομένης πανδημίας τὸ κλείσιμο τῶν ναῶν, ἡ ἀπαγόρευση τῶν ἱερῶν μυστηρίων καὶ ἡ βίαιη ἐπιβολὴ μέτρων χωρὶς διάλογο μὲ τὴν Ἐκκλησία, ἀπεκάλυψαν μιὰ ἰδεολογικὴ κατεύθυνση ποὺ προτάσσει τὴν ἱκανοποίηση τοῦ πολιτικῶς ὀρθοῦ ἐνάντι τῶν ἐθνικῶν συμφερόντων καὶ τῆς ἐκκλησιαστικῆς συνειδήσεως. Πολιτικές, ὅπως ἡ προώθηση τῆς νομιμοποιήσεως τῶν γάμων ὁμοφυλοφίλων καὶ ἡ χαλαρὴ στάση ἀπέναντι στὴν λαθρομετανάστευση φαίνεται ὅτι ὑπονομεύουν τὴν ἐθνική μας ταυτότητα, καὶ, ἐπιπλέον, ἡ ἐπιθυμία γιὰ ἐπίλυση τοῦ δημογραφικοῦ προβλήματος μὲ τὴν ἐγκαθίδρυση στὴν χώραν μας μουσουλμάνων, πολεμίων τῆς χριστιανικῆς πίστεως καὶ τῆς ἑλληνικῆς παραδόσεως, εἶναι θέση ποὺ ἔχει πολλὲς φορὲς ἐκφρασθῆ ἀπὸ κυβερνητικὰ χείλη. Ἡ δήλωση περὶ «νεοελληνικοῦ ἔθνους» ἔρχεται ὡς κορωνὶς αὐτῶν τῶν ἐνεργειῶν, ὑποδηλοῦσα μιὰ ἀντίληψη ποὺ βλέπει τὸ ἔθνος ὡς «τεχνητὸ κατασκεύασμα» τοῦ 19ου αἰῶνος, μιὰ ἄποψη ποὺ θυμίζει τὶς θεωρίες ἀποδομητῶν ἱστορικῶν, ὅπως αὐτὲς ποὺ ἐκφράστηκαν ἀπὸ στελέχη τῆς κυβερνήσεως, π.χ. τὸν Δημήτρη Καιρίδη, ὁ ὁποῖος ἔχει χαρακτηρίσει τοὺς Ἕλληνες ὡς «παιδιὰ τῶν Ὀθωμανῶν» καὶ τὴν Ποντιακὴ Γενοκτονία ὡς «μῦθο». Ἡ ἀδυναμία νὰ διακριθῇ τὸ ἔθνος ἀπὸ τὸ κράτος ἀποτελεῖ κερκόπορτα, γιὰ νὰ ἀλλοιωθῇ ἡ συνέχεια τοῦ ἑλληνικοῦ ἔθνους ἀπὸ τὴν ἀβόλητη ἱστορική του ἀρχὴ μέχρι σήμερα, ἀκολουθῶντας τὰ πατήματα τοῦ ἀνθέλληνος Φαλμεράυερ. Τέτοιες ἀπόψεις δὲν εἶναι ἀθῶες, ἀλλὰ ἀνοίγουν τὸν δρόμο γιὰ τὴν ἀμφισβήτηση τῆς ἱστορικῆς μας συνεχείας, κάτι ποὺ οἱ ἐχθροὶ μας ἐκμεταλλεύονται, γιὰ νὰ προβάλουν δικές τους ἀφηγήσεις.
Τὸ πιὸ ἀνησυχητικὸ ἀπὸ ὅλα, ὅμως, εἶναι ἡ ἀπουσία τῆς διοικούσης Ἐκκλησίας ἀπὸ τὴν δημόσια σκηνή, λὲς καὶ ὅλα αὐτὰ δὲν τὴν ἀφοροῦν. Σὲ μιὰ ἑξαετία γεμάτη προκλήσεις ἀπὸ τὴν μεριὰ τῆς κυβερνήσεως, ἡ μόνη ἀξιοσημείωτη ἐνέργεια ἦταν ὁ ἀφορισμὸς τοῦ Πρωθυπουργοῦ ἀπὸ τὸν τέως Μητροπολίτη Καλαβρύτων Ἀμβρόσιον τὸ 2020, λόγῳ τῆς προσβολῆς τοῦ προσώπου τοῦ Χριστοῦ τὴν περίοδο τῆς πανδημίας. Ἀσχέτως ἂν κάποιος συμφωνῇ μὲ αὐτὴν τὴν πράξη ἢ ὄχι, δὲν μπορεῖ νὰ ἀρνηθῇ τὴν ἐπίδρασή της. Θορύβησε ἔντονα τὴν κυβέρνηση, ἀνάγκασε σὲ κινήσεις κατευνασμοῦ καὶ ἀπέδειξε τὴν δύναμη ἑνὸς ἐκκλησιαστικοῦ ἡγέτου, χωρὶς Μητρόπολη, νὰ κινητοποιήσῃ τὸ λαϊκὸ αἴσθημα. Γιατί, λοιπόν, ἡ Ἱερὰ Σύνοδος δὲν ἀκολουθεῖ αὐτὸ τὸ παράδειγμα; Γιατί σιωπᾷ μπροστὰ σὲ προσβολές, ὅπως ἡ ἀμφισβήτηση τῆς ἐθνικῆς ἱστορίας ἢ ἡ ὑπονόμευση τῆς ἐκκλησιαστικῆς αὐτονομίας;
Ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος ἀπὸ τὴν ἵδρυσή της τὸ 1833 βασίζεται σὲ ἕνα καταστατικὸ χάρτη ποὺ κατοχυρώνει τὴν ἀδιάρρηκτη σχέση της μὲ τὸ κράτος, γιὰ αὐτὸ καὶ οἱ Μητροπολίτες πρὶν ἐνθρονιστοῦν δίνουν διαβεβαίωση στὸν πρόεδρο τῆς Ἑλληνικῆς Δημοκρατίας. Στὸ ἐξωτερικό, σὲ Ἀνατολὴ καὶ Δύση, ἡ Ὀρθοδοξία ἀναγνωρίζεται ὡς «Ἑλληνορθοδοξία», ὑπογραμμίζουσα αὐτὴν τὴν ἀδιάρρηκτη σχέση μεταξὺ Ἐκκλησίας καὶ Ἔθνους. Ἡ σιωπή, λοιπόν, αὐτὴ δὲν μπορεῖ νὰ δικαιολογηθῇ καὶ νὰ ἑρμηνευθῇ παρὰ μόνον ὡς φόβος καὶ ὑποταγὴ ἀπὸ τὴν μεριὰ τῆς Ἐκκλησίας. Εἰδικὰ οἱ Μητροπολίτες τῶν ἀκριτικῶν περιοχῶν, οἱ ὁποῖοι καὶ αὐτοὶ παραμένουν ἀνησυχητικὰ σιωπηροί, δὲν κατανοοῦν ὅτι ἡ δύναμη, γιὰ νὰ καθοριστῇ ἡ μοῖρα αὐτοῦ τοῦ τόπου πρὸς τὸ καλλίτερο ἢ τὸ χειρότερο δὲν ἐξαρτᾶται μονάχα ἀπὸ τοὺς πολιτικούς, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τὴν δικὴ τους δράση καὶ ἀντίδραση; Γιὰ πόσο ἀκόμα τὰ ἐπὶ αἰῶνας κεκτημένα θὰ τὰ βλέπουμε νὰ θυσιάζωνται στὸν βωμὸ τῆς εἰρηνικῆς συμβιώσεως καὶ ἀνεκτικότητος; Καὶ ἂν ὄντως ὅλα αὐτὰ γίνωνται γιὰ τὸ συμφέρον τῆς Ἑλλάδος καὶ τῆς Ὀρθοδοξίας, γιατί ὅλα φαίνεται νὰ χειροτερεύουν καὶ ὁδηγοῦν τὸν λαὸν μας σὲ πνευματικὴ καί οἰκονομικὴ πενία;
Ἡ δύναμη τῆς Ἱερᾶς Συνόδου εἶναι μεγαλύτερη ἀπὸ ὅσο οἱ ἴδιοι οἱ Μητροπολίτες μποροῦν νὰ φανταστοῦν, ἀλλὰ τὰ μέλη της ἐπιλέγουν νὰ τὴν ἀφήσουν σὲ ἀχρησία. Δὲν φαίνεται νὰ ἀντιλαμβάνωνται ὅτι μόνο μὲ ἐνεργὴ ἀντίσταση μποροῦμε νὰ διαφυλάξουμε τὴν αἰώνια προσφορὰ τῆς Ἐκκλησίας στὸ ἔθνος, ὄχι ὡς «νεοελληνικό», ἀλλὰ ὡς αἰώνιο καὶ ἀδιάσπαστο, ἱκανὸ νὰ ἀντιμετωπίσῃ τὶς προκλήσεις ποὺ ἡ κάθε ἐποχὴ φέρνει. Οἱ θέσεις πολιτικῶν, ὅπως τοῦ τωρινοῦ πρωθυπουργοῦ, εἶναι γνωστὲς καὶ πηγάζουν ἀπὸ ἕνα ἀκατανόητο μῖσος γιὰ τὴν ἴδια τους τὴν πατρίδα. Ἔχουν τὸ ἴδιο μῖσος καὶ οἱ Ἱεράρχες γιὰ τὴν πατρίδα τους; Ταυτίζονται μὲ αὐτὲς τὶς δηλώσεις ἢ ὄχι;