Στο ναό του Σωτήρος Χριστού της Μόσχας διεξήχθη κατά το διήμερο 16-17 Σεπτεμβρίου 2021 συνέδριο αφιερωμένο στο πρωτείο και τη συνοδικότητα στην Ορθοδοξία. Οι μετέχοντες του φόρουμ μίλησαν ειδικότερα για τις συνέπειες των ενεργειών του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολομαίου, που καταπατούν το συνοδικό πολίτευμα της Εκκλησίας και καταστρέφουν την κανονική τάξη της.
Απαντώντας σε ερώτηση της παρουσιάστριας της τηλεοπτικής εκπομπής «Εκκλησία και κόσμος» Αι. Γκρατσιόβα, μήπως απομακρύνουν κάποιους από την Εκκλησία οι ειδήσεις σχετικά με τις στρεβλώσεις που λαμβάνουν χώρα στον ορθόδοξο κόσμο, ο πρόεδρος του Τμήματος Εξωτερικών Εκκλησιαστικών Σχέσεων (ΤΕΕΣ) του Πατριαρχείου Μόσχας μητροπολίτης Βολοκολάμσκ τόνισε: «Μου φαίνεται ότι ο πραγματικά ορθόδοξος χριστιανός ουδέποτε θα αποστραφεί από την Εκκλησία. Μπορεί να αποστραφεί από αυτήν μόνον εκείνος, του οποίου η θρησκευτικότητα είναι επιφανειακή, εκείνος, ο οποίος πίσω από την ανθρώπινη πραγματικότητα δεν ξέρει να διαβλέπει την πραγματικότητα της θείας παρουσίας εντός Εκκλησίας, όποιος δεν αισθάνεται ότι η Εκκλησία είναι χώρος, όπου ζει και δρα ο Θεός».
Ο ιεράρχης υπενθύμισε ότι η Εκκλησία αποτελείται από ανθρώπους, οι οποίοι εισέρχονται σε αυτή με τις αμαρτίες, τα πάθη και τα προβλήματά τους και οι κληρικοί επίσης δεν είναι ελεύθεροι από τις ανθρώπινες αμαρτίες, αδυναμίες και πάθη. «Ενίοτε οι ανθρώπινες αδυναμίες και τα πάθη επηρεάζουν εκείνο, το οποίο αποκαλούμε εκκλησιαστική πολιτική ή εκκλησιαστική γεωπολιτική, όταν εκείνες ή άλλες τοπικές Εκκλησίες αρχίζουν να φιλονικούν μεταξύ τους ή όταν ο μεν ή ο δε άνθρωπος αρχίζει να οικειοποιείται αρμοδιότητες, τις οποίες στην πραγματικότητα δεν έχει», διαπίστωσε ο μητροπολίτης Ιλαρίωνας.
«Ήλθαμε τα τελευταία χρόνια αντιμέτωποι με τις διεκδικήσεις του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως επί ειδικών προνομιών, ειδικών αρμοδιοτήτων στην Ορθόδοξη Εκκλησία, οι οποίες είναι παρόμοιες με τις παπικές αρμοδιότητες στη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία» ανέφερε ο ιεράρχης και συνέχισε: «Εάν όμως στη δυτική ρωμαιοκαθολική παράδοση υφίσταται το λεγόμενο παπικό σύστημα εκκλησιαστικής διοικήσεως, όταν επί όλης της Εκκλησίας ευρίσκεται ένας άνθρωπος, ο οποίος αντιμετωπίζεται ως επίτροπος του Χριστού, στην καθ᾽ ημάς ορθόδοξη παράδοση ουδέποτε υπήρξε κάτι τέτοιο. Η Ορθόδοξη Εκκλησία είναι μια οικογένεια των κατά τόπους Εκκλησιών και οι Προκαθήμενοι αυτών των Εκκλησιών είναι ισότιμοι μεταξύ τους, ακόμη κι εάν υφίσταται μεταξύ τους μια συγκεκριμένη τάξη, την οποία ακολουθούν όταν τελούν από κοινού τη Θεία Λειτουργία».
Ο Σεβασμιώτατος υπενθύμισε ότι σύμφωνα με την καθεστηκυία τάξη μέχρι τον 11ο αι. πρώτος ήταν ο επίσκοπος της Ρώμης, ακολουθούμενος από εκείνον της Κωνσταντινουπόλεως και έπονταν οι λοιποί Προκαθήμενοι των κατά τόπους Εκκλησιών. Αφότου το 1054 επήλθε ρήξη της κοινωνίας μεταξύ των ρωμαιοκαθολικών και των ορθοδόξων το πρωτείο στην οικογένεια των Ορθοδόξων Εκκλησιών της Ανατολής μεταβιβάστηκε κατά τρόπον φυσιολογικό στον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως. Ωστόσο ήταν και παραμένει πρωτείο τιμής και όχι πρωτείο εξουσίας.
«Όταν ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως αρχίζει να επιδεικνύει εξουσιαστικές φιλοδοξίες, όταν δηλώνει ότι δύναται να αναμειγνύεται στις υποθέσεις οιασδήποτε τοπικής Εκκλησίας, να αναδιαμορφώνει τα όρια των Εκκλησιών, καθώς και με μονομερή απόφαση να ακυρώνει πράξεις και συμφωνίες με ιστορία τριακοσίων ετών, οι κατά τόπους Ορθόδοξες Εκκλησίες δεν μπορούν φυσικά να συμφωνήσουν», ανέφερε ο μητροπολίτης Βολοκολάμσκ Ιλαρίωνας, τονίζοντας ότι ακριβώς περί αυτού έγινε λόγος στο συνέδριο «Παγκόσμια Ορθοδοξία: πρωτείο και συνοδικότητα υπό το φως της ορθοδόξου διδασκαλίας», το οποίος διεξήχθη στον ναό του Σωτήρος Χριστού της Μόσχας.