Πρόσβαση με τη «διπλωματία του πετρελαίου και του αερίου» εξαγοράζει το Μπακού
Διπλωματικό ξέπλυμα! Ρωμαιοκαθολική αναγνώριση και διεθνή νομιμοποίηση απέναντι σε ένα τυραννικό καθεστώς που διέπραξε γενοκτονία κατά των Αρμενίων του Αρτσάχ
Γράφει ο Αρντάς Γιαγουπιάν
Υπάρχουν πολλά ιστορικά και θεολογικά σημεία κριτικής απέναντι στη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, που συχνά αναφέρονται από ιστορικούς, θεολόγους ή ακόμα και τους ίδιους τους πιστούς.
Μερικά από τα πιο «άσχημα» ή σκοτεινά σημεία είναι οι Σταυροφορίες (11ος–13ος αιώνας) που ενώ παρουσιάστηκαν ως «ιεροί πόλεμοι», συνδέθηκαν με σφαγές, λεηλασίες και βία, η
Ιερά Εξέταση όπου για εκατοντάδες χρόνια ασκήθηκαν διώξεις σε αιρετικούς, επιστήμονες, ακόμα και απλούς ανθρώπους, με βασανιστήρια και εκτελέσεις, και το σχίσμα με την Ορθοδοξία (1054), δογματικά και θεολογικά προβλήματα όπως το πρωτείο και αλάθητο του Πάπα, η εμπορευματοποίηση της Σωτηρίας με την πρακτική πώλησης συγχωροχαρτιών στην Αναγέννηση, συμμαχίες με απολυταρχικά καθεστώτα όπου στήριξε κοσμικούς ηγεμόνες για ίδιον όφελος, η αντίφαση ανάμεσα στη φτώχεια του Ευαγγελίου και τον πλούτο και την πολυτέλεια του Βατικανού, μέχρι τα σύγχρονα σκάνδαλα με χιλιάδες περιστατικά σε πολλές χώρες, με συστηματική συγκάλυψη από την ιεραρχία.
Και δεν είναι μόνο τα ιστορικά εγκλήματα, αλλά και η μόνιμη ένταση ανάμεσα στην πνευματική της αποστολή και τη διαρκή αναζήτηση εξουσίας και επιρροής. Όπως παλιότερα η Εκκλησία συνδέθηκε με βασιλιάδες και αυτοκράτορες για να διατηρήσει ισχύ, έτσι και σήμερα το Βατικανό δείχνει φιλική διάθεση προς το Αζερμπαϊτζάν, το οποίο προβάλλεται ως «χώρα θρησκευτικής ανεκτικότητας».
Ουσιαστικά αυτό είναι διπλωματικό ξέπλυμα. Το αυταρχικό καθεστώς του Αλίεφ χρησιμοποιεί τη ρωμαιοκαθολική αναγνώριση για διεθνή νομιμοποίηση, όπως άλλοτε οι ηγεμόνες χρησιμοποιούσαν την παπική έγκριση. Η Ιερά Εξέταση ή οι σταυροφορίες φανέρωναν πώς η Καθολική Εκκλησία μπορούσε να καλύπτει ή να δικαιολογεί βία στο όνομα «υψηλότερων σκοπών». Σήμερα, η σιωπή για την εκδίωξη και τον εκτοπισμό των Αρμενίων του Αρτσάχ λειτουργεί ως ηθική συγκάλυψη. Το Βατικανό προτιμά να μη συγκρουστεί με το Αζερμπαϊτζάν, ακριβώς όπως στο παρελθόν προτιμούσε να μην ταράξει συμμαχίες.
Τότε: Πολυτέλεια του Βατικανού, πωλήσεις συγχωροχαρτιών, εξουσία.
Τώρα: Επίκληση της «ειρήνης και του διαλόγου» χωρίς έμπρακτη υπεράσπιση ενός λαού που υπέστη εθνοκάθαρση.
Η αντίφαση είναι η ίδια: Λόγος ευαγγελικός, πράξη διπλωματική και προς ίδιον όφελος.
Όπως η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία στην ιστορία συχνά κάλυπτε ή νομιμοποιούσε κοσμικές εξουσίες για δικό της συμφέρον, έτσι και στις σχέσεις με το Αζερμπαϊτζάν ακολουθεί μια γραμμή σιωπής και διπλωματικού εξισορροπισμού, αφήνοντας στην πράξη τους Αρμενίους χωρίς ηθική στήριξη.
Την περασμένη εβδομάδα, το Βατικανό υπέγραψε πολλαπλές νέες συμφωνίες με το Αζερμπαϊτζάν, πράγμα που αποτελεί μέρος ενός μοτίβου συμφωνιών μέσα στο 2025 ανάμεσα στο Αζερμπαϊτζάν, το οποίο έχει εκκαθαρίσει εθνοτικά μερικές από τις αρχαιότερες χριστιανικές κοινότητες του κόσμου, και την Καθολική Εκκλησία, τη μεγαλύτερη χριστιανική εκκλησία στον κόσμο.
Μία από τις τελευταίες συμφωνίες υπογράφηκε ανάμεσα στο Αζερμπαϊτζάν και στη Βατικανή Αποστολική Βιβλιοθήκη και Αρχεία. Η συμφωνία αυτή προβλέπει ότι Αζέροι «ερευνητές» θα συνεργάζονται με την Βιβλιοθήκη των Αρχείων του Βατικανού για την έρευνα της ιστορίας του Χριστιανισμού στον Καύκασο.
Είναι προφανές γιατί αυτή η συμφωνία θεωρείται εξαιρετικά αμφισβητήσιμη και έχει προκαλέσει δυσαρέσκεια στην Αρμενία. Η αρχαία ιστορία των Χριστιανών στον Καύκασο είναι ακριβώς αυτό που το Αζερμπαϊτζάν και οι Τούρκοι σύμμαχοί του έχουν συστηματικά επιδιώξει να καταστρέψουν. Τεράστιες αρχαίες χριστιανικές κοινότητες, και πάνω απ’ όλα η Αρμενική Αποστολική Εκκλησία, εξαλείφθηκαν σχεδόν ολοκληρωτικά στην Τουρκία και στο Αζερμπαϊτζάν τον 20ό αιώνα. Αυτή η παράδοση συνεχίζεται ακόμα και τώρα, με την εθνοκάθαρση στο Αρτσάχ και την καταστροφή της αρχαίας αρμενικής χριστιανικής κληρονομιάς του. Κι όμως, η συμφωνία αυτή δίνει στο Αζερμπαϊτζάν, διαβόητο για τις προπαγανδιστικές παραχαράξεις της χριστιανικής ιστορίας, μια θέση επιρροής στην ιστορική έρευνα των Αρχείων του Βατικανού.
Δεν είναι η πρώτη φορά που έχουμε συνεργασία Βατικανού–Αζερμπαϊτζάν το 2025. Τον Ιούλιο, Αζέροι εκπρόσωποι υπέγραψαν μνημόνιο στο Βατικανό για τον «διαθρησκειακό διάλογο» ανάμεσα σε Καθολικούς και Μουσουλμάνους (σιίτες στο δόγμα) στο Αζερμπαϊτζάν. Τον Απρίλιο, το Βατικανό φιλοξένησε συνέδριο με Αζέρους εκπροσώπους με τίτλο «Ο Χριστιανισμός στο Αζερμπαϊτζάν: Ιστορία και Νεωτερικότητα», το οποίο παρουσίασε αφηγήσεις προπαγάνδας του Αζερμπαϊτζάν σχετικά με την ιστορία των Χριστιανών σε περιοχές που ελέγχονται από το Αζερμπαϊτζάν (συμπεριλαμβανομένου του Αρτσάχ). Οι προφανώς ψευδείς αφηγήσεις του Αζερμπαϊτζάν περιλαμβάνουν τον ισχυρισμό ότι οι αρχαίες χριστιανικές εκκλησίες στο Αρτσάχ χτίστηκαν στην πραγματικότητα από τους Καυκάσιους Αλβανούς, μια προγενέστερη ομάδα των Αζέρων, και όχι από Αρμένιους. Αυτό αποτελεί ξεκάθαρη προσπάθεια να εξαλειφθεί η παρουσία των Αρμενίων από την ιστορία της περιοχής. Ευτυχώς, που αυτό το προπαγανδιστικό συνέδριο καταδικάστηκε με επιστολή που υπέγραψαν πάνω από 350 ακαδημαϊκοί για «εσκεμμένες πράξεις ιστορικής επιθετικότητας».
Αυτές οι τελευταίες κινήσεις του Βατικανού είναι ένα πλήγμα στην ιστορική αλήθεια. Όταν το Βατικανό υπογράφει συμφωνίες που δίνουν στους Αζέρους «πρόσβαση» στην μελέτη της χριστιανικής ιστορίας του Καυκάσου, ουσιαστικά νομιμοποιεί την προπαγάνδα περί «Καυκάσιων Αλβανών» και σβήνει σταδιακά τον αρμενικό χαρακτήρα της περιοχής, εντάσσεται σε μια σειρά διεθνών κινήσεων «εξίσωσης» που απομονώνουν την Αρμενία και παρουσιάζουν το Αζερμπαϊτζάν σαν «κανονικό συνομιλητή» στη Δύση. Αυτό ενισχύει τον αφηγηματικό πόλεμο του Μπακού που λέει «εμείς είμαστε ανεκτικοί, οι Αρμένιοι είναι ταραχοποιοί», και δημιουργεί ρήγμα ανάμεσα στις αρμενικές κοινότητες και το Βατικανό. Οι Αρμένιοι ιστορικά βλέπουν τη Ρώμη με καχυποψία, αλλά τέτοιες κινήσεις βαθαίνουν το χάσμα.
Το Βατικανό, όπως και άλλα κράτη, δεν είναι άμοιρο επιρροών. Η «διπλωματία του πετρελαίου και του αερίου» του Μπακού αγοράζει πρόσβαση. Δεν είναι μόνο τα λεφτά όμως, είναι ένα μείγμα οικονομικής διείσδυσης, διπλωματικής εικόνας και γεωπολιτικής συγκυρίας. Το Βατικανό επιλέγει να δώσει «πόντους» στο Αζερμπαϊτζάν, γιατί το τελευταίο προβάλλεται διεθνώς σαν «γέφυρα Ισλάμ–Χριστιανισμού» και έχει την οικονομική ισχύ να στηρίζει αυτή την εικόνα και το ανησυχητικό είναι ότι η Αρμενία, αντί να προβάλλει ενεργά την ιδιότητά της ως αρχαιότερου χριστιανικού έθνους, αφήνει το έδαφος στον αντίπαλο.