ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΟΥ ΙΩΗΛ ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΥ (†)
33ον
Θέμα 10ον
«Παναγία-Θεοτόκος»
Ὀρθόδοξος: Ἄς ὁμιλήσωμεν καί διά τό πρόσωπον τῆς μητρός τοῦ Κυρίου ὡς Παναγίας καί Θεοτόκου.
Εὐαγγελικός: Εὐχαρίστως. Διότι ἡμεῖς οὔτε τήν ὀνομασίαν Παναγίαν δεχόμεθα οὔτε Θεοτόκον ὀνομάζομεν, ἀλλά μόνον μητέρα τοῦ Κυρίου Χριστοῦ, Χριστοτόκον.
Ὀρθόδοξος: Ἄς ἴδωμεν πρῶτον τήν τιμήν, τήν ὀνομασίαν της «Παναγία».
ΠΡΩΤΟΝ: Η ΤΙΜΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ
Εὐαγγελικός: Σεῖς οἱ ὀθρόδοξοι ἀποδίδετε μεγάλην τιμήν εἰς τήν Μαρίαν τήν γεννήσασαν τόν Κύριον. Φθάνετετε μέχρι Παναγιολατρείας. Εἰς τά Εὐαγγέλια ὅμως εὑρίσκομεν περιπτώσεις, ὅπου ἡ Μήτηρ τοῦ Κυρίου ἐπιτιμᾶται καί ὑποτιμᾶται ὑπό τοῦ Κυρίου.
Ὀρθόδοξος: Εἴπατέ μου μερικάς ἀπό τάς περιπτώσεις, καθ’ ἅς ἡ Θεοτόκος ὑποτιμᾶται ὑπό τῆς Ἁγίας Γραφῆς.
Εὐαγγελικός: Ὅταν ὁ Κύριος δωδεκαετής ἐδίδασκε εἰς τόν ναόν, οἱ γονεῖς του καί ἰδίως ἡ Μήτηρ του ἐπιτιμήσαντες αὐτόν ἔλαβον τήν ἀπάντησιν: «Οὐκ οἴδατε ὅτι ἐν τοῖς τοῦ Πατρός μου δεῖ εἶναι μέ;». Ἡ Μήτηρ τοῦ Κυρίου ἐνταῦθα ἐπιτιμᾶται ὑπό τοῦ Ἰησοῦ. Ἡ ἐπιτήμησις αὕτη δέν εἶναι κάποια μικρά ἤ μεγάλη ὑποτίμησις;
Ὀρθόδοξος: Ὄχι! Καί ἰδοὺ διατί. Ἡ Θεοτόκος ἐγνώριζε βεβαίως κἄτι τό μεγαλειῶδες διά τόν Υἱόν της, δέν ἔμαθε ὅμως εὐθύς ἀμέσως ὅλον τό μεγαλεῖον τοῦτο τοῦ Υἱοῦ της. Ἐλάμβανε γνῶσιν τούτου βαθμηδόν καί κατ’ ὀλίγον διά τῶν διαφόρων περιστάσεων, ὅπως εἶναι τά λόγια τῶν ποιμένων πού εἶπον πρός αὐτήν, ἡ προσκύνησις τῶν μάγων, πού εἶδε, τά λόγια τοῦ Συμεών, τά ὁποῖα ἤκουσε καί ἐδῶ ἡ ἐπιτίμησις τοῦ Κυρίου.
Τά λόγια ταῦτα ἡ Θεοτόκος «συνετήρει συμβάλλουσα ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτῆς», Λουκ., 1,10, ἐνεθυμεῖτο καί ἔθετε μέσα εἰς τήν καρδίαν της τόν ἕν πλησίον τοῦ ἄλλου. Ἐκ τῶν λόγων αὐτῶν ἐσχημάτιζε τήν εἰκόνα τοῦ μεγαλείου τοῦ Υἱοῦ της.
Οὕτω ἡ Θεοτόκος προώδευε εἰς τήν γνῶσιν τοῦ Υἱοῦ της. Καί ὅπως ὁ Κύριος «προέκοπτε σοφίᾳ καί ἡλικίᾳ»καί οὐδέν ἐπίμεπτον εἶχε ἡ πρόοδός του αὕτη, κατά παρόμοιον τρόπον καί ἡ Θεοτόκος ἐπιτιμωμένη καί προοδεύουσα ἐν τῇ γνώσει τοῦ Υἱοῦ της οὐδεμίαν ὑποτίμησιν ἐλάμβανε ἐκ τῆς ἐπιτιμήσεως αὐτῆς.
«Προέκοπτε» καί αὕτη «σοφίᾳ» ἐν τῇ γνώσει τοῦ Υἱοῦ της ὡς καί ὁ Υἱός της.
Εὐαγγελικός: Καλά, ἔστω ἡ ἐπιτίμησις ἐδῶ τοῦ Κυρίου πρός αὐτήν δέν εἶναι ὑποτίμησις αὐτῆς ἀλλά πρόοδος ἐν τῇ γνώσει τοῦ Υἱοῦ της.
Ὅταν ὅμως κἄποια γυναίκα ἐκ τοῦ ὄχλου ἀκούσασα τά ὡραῖα τοῦ Κυρίου λόγια εἶπε: «Μακαρία ἡ κοιλία ἡ βαστάσασέ σε..» ἐννοοῦσα τήν Μητέρα τοῦ Κυρίου, ὁ Κύριος ἀπαντᾷ: «μενοῦνγε, μακάριοι οἱ ἀκούοντες τόν λόγον τοῦ Θεοῦ» Λουκ. 11, 27 δέν νομίζετε, ὅτι μέ τό «μενοῦνγε», τό ὁποῖον σημαίνει «περισσότερον», θεωρεῖ ὁ Κύριος περισσότερον μακάριον, ἀνώτερον τῆς μητρός του πάντα ἄνθρωπον, ὁ ὁποῖος ἀκούει τόν λόγον τοῦ Θεοῦ;
Ὀρθόδοξος: Ἐδῶ ὁ Κύριος ἀπευθύνεται κυρίως εἰς τήν νοοτροπίαν τῆς γυναικός τοῦ ὄχλου καί ὄχι εἰς τήν ἀξίαν τῆς Θεοτόκου. Ἀπευθύνεται εἰς τήν γυναῖκα τοῦ ὄχλου, ἡ ὁποία κοσμικῶς κρίνουσα τά πράγματα μακαρίζει τήν Θεοτόκον ὡς ἔχουσαν αἵματος συγγένειαν μέ τόν Ἰησοῦν, ὡς μάνα του μόνον.
Λέγει δηλαδή ἡ γυνή ἐκείνη, ὅ,τι θά ἔλεγε καί σήμερον μιά γυναίκα τοῦ κόσμου: «Εὐτυχισμένη εἶναι ἡ μάνα πού σέ ἐγέννησε καί ἀνέθρεψε» ἀδιαφόρως ἐάν ἡ Μάνα αὕτη ἔχει ἀξίαν αὐτή καθ’ ἑαυτήν ἤ ὄχι».
Εὐαγγελικός: Πῶς θά μοῦ τό ἀποδείξητε αὐτό;
Ὀρθόδοξος: Ἁπλούστατα! Ὁ ἄγγελος ὀνομάζει τήν Θεότόκον «κεχαριτωμένην», ἡ Ἐλισάβετ «πλησθεῖσα Πνεύματος Ἁγίου» ὀνομάζει αὐτήν «εὐλογημένην ἐν γυναιξί» ἡ ἰδία ἡ Θεοτόκος προφητεύει διά τόν ἑαυτό της: «ἀπό τοῦ νῦν μακαριοῦσι με πᾶσαι αἱ γενεαί».
Διά ποῖον ἤ διά ποίαν ἄλλην ἐλέχθησαν τόσοι ἔπαινοι; Δι’ οὐδένα. Ἄρα εἶναι ποτέ δυνατόν νά εὑρεθῇ ἄλλος ἀνώτερος, μακαριώτερος ταύτης;
Ἀσφαλῶς ὄχι! Ἑπομένως ἐκεῖνο τό «μενοῦνγε» = περισσότερον τοῦ Κυρίου πρός τήν γυναῖκα τοῦ ὄχλου ἀπευθύνεται εἰς τήν κοσμικήν νοοτροπίαν τῆς γυναικός ταύτης τοῦ ὄχλου καί ὄχι εἰς τήν πραγματικήν ἀξίαν τῆς Θεοτόκου, διότι δέν εἶναι δυνατόν, ὡς εἴπομεν, νά εὑρεθῇ τις ἴσος ἄρα οὐδέ ἀνώτερος, μακαριώτερος τῆς Θεοτόκου.
Εὐαγγελικός: Καλά αὐτά: Εἰς τόν γάμον ἐν Κανᾷ, διατί ὁ Κύριος ἐπετίμησε τήν μητέρα του; Ὅταν δηλ. αὕτη εἶπε πρός Αὐτόν «οἶνον οὐκ ἔχουσι» ὁ Κύριος ἀπαντᾷ: «Τί ἐμοί καί σοὶ γύναι; Οὔπω ἥκει ἡ ὥρα μου» Ἰωαν. 2,4. Μικρά ἐπιτίμησις καί ὑποτίμησις εἶναι αὐτή;
Ὀρθόδοξος: Ἐάν ἡ ἐπιτίμησις αὕτη τοῦ Κυρίου εἶχε ὑποτίμησιν, πῶς τολμᾷ ἡ Θεοτόκος νά εἴπῃ εὐθύς ἀμέσως εἰς τούς ἐκεῖ ἀνθρώπους: «Ὅ,τι ἄν λέγῃ ὑμῖν ποιήσατε», ὅ,τι σᾶς εἴπῃ ὁ Υἱός μου κάμετέ το; Ἡ Θεοτόκος θά ἔπρεπε νά σουφρώσῃ καί νά μή τολμήσῃ νά ἀνοίξῃ τό στόμα της, ἄν ἐπετιμᾶτο ἀποπεμπομένη.
Καί τό σπουδαιότερον δεύτερον εἶναι, ὅτι ὁ Κύριος ἐκπληροῖ τήν αἴτησίν της, διότι μεταβάλλει τό ὕδωρ εἰς οἶνον. Ἔπειτα τρίτον δέν σοῦ κάμνει ἐντύπωσιν ἡ πρότασις τῆς Θεοτόκου περί θαυματουργικῆς ἐμφανίσεως οἴνου, τήν ὁποίαν κάμνει πρός τόν Υἱόν της καί τήν ἀποδοχήν τοῦ αἰτήματός της ἀργά ἤ σύντομα ὑπό τοῦ Υἱοῦ της;
Δέν περιποιεῖ τιμήν διά τήν Θεοτόκον ἡ πρός τόν Υἱόν της πρότασις περί θαυματουργίας καί ἡ ὑπό τοῦ Υἱοῦ της ἐκπλήρωσις τῆς αἰτήσεώς της; Δέν ἐγνώριζε ἡ Θεοτόκος τήν ὥραν τῆς μεταβολῆς τοῦ ὕδατος εἰς οἶνον, ἐγνώριζε ὅμως τό γεγονός.
Διά τό πρῶτον ἐπετιμήθη, διά τό δεύτερον ἠμείφθη, εἰσηκούσθη. Διατί τονίζετε μόνον τό πρῶτον ὄχι ὅμως καί τό δεύτερον;
Εὐαγγελικός: Καλά ὅλα αὐτά. Ὅταν ὅμως ἡ Μήτηρ τοῦ Κυρίου μέ τούς ἀδελφούς τοῦ Κυρίου ἐζήτησαν νά ἴδουν τόν Ἰησοῦν κηρύττοντα ἐντός οἴκου καί εἶπον πρός τόν Ἰησοῦν: «Ἡ μήτηρ σου καί οἱ ἀδελφοί σου ἑστήκασι ἔξω ζητοῦντές σε ἰδεῖν».
Καί ὁ Κύριος ἀπήντησε: «Ὅστις ἄν ποιήσῃ τό θέλημα τοῦ Πατρός μου τοῦ ἐν οὐρανοῖς αὐτός μου ἀδελφός καί ἀδελφή καί μήτηρ ἐστὶν» Ματθ. 12, 50. Δέν εἶναι ἐδῶ μία περφρόνησις τοῦ Κυρίου πρός τήν Μητέρα του; Ὁ Ἱερός Χρυσόστομος ἀποδίδει εἰς ἐγωϊστικόν ἐλατήριον τήν ἐνέργειαν ταύτην τῆς Θεοτόκου.
Ὀρθόδοξος: Δέν θέλω νὰ εἴπω, ὅτι ἡ Θεοτόκος ἦτο ἀναμάρτητος, ἴση μέ τήν Θεόν. Κάθε ἄλλο! Πρίν ἔλθῃ τό Πνεῦμα τό Ἅγιον εἶχε τάς ἐλλείψεις της ὡς ἄνθρωπος. Πάντως ὅμως εἶναι ἀνωτέρα ὄχι τοῦ Θεοῦ, ἀλλά ὅλων τῶν ἁγίων καί διά τοῦτο ὀνομάζεται Παναγία.
Εὐαγγελικός: Πῶς θά μοῦ ἀποδείξητε ὅτι ἡ Παρθένος Μαρία ἦτο ἀνωτέρα ὅλων τῶν ἁγίων;
Ὀρθόδοξος: Διά τήν Θεοτόκον ἔχομεν ῥητήν τήν βεβαίωσιν τῆς Γραφῆς (Λουκ. 1,19) ὅτι ἦτο τόσον προσεκτική εἰς τά λόγια τά ἀφορῶντα τόν Υἱόν της, ὥστε «συνετήρει πάντα τά ρήματα ταῦτα συμβάλλουσα ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτῆς».
Διά ποῖον ἄλλον ἅγιον ἔχομεν τήν πληροφορίαν ταύτην καί μάλιστα ὑπό τῆς Ἁγίας Γραφῆς βεβαιωμένην; Δεύτερον: Γνωρίζομεν ὅτι ἡ σταυρική θυσία τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἐκείνη ἡ ὁποία ἐλυτρώσατο ἡμᾶς καί ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος συμπάσχει μετά τοῦ Ἰησοῦ θά συνδοξασθῇ «εἴπερ συμπάσχομεν καὶ συνδοξασθῶμεν». (Ρωμ. 8,17).
Διά τήν Θεοτόκον ἡ Γραφή μᾶς λέγει ὅτι αὕτη μετ’ ἄλλων γυναικῶν «εἱστήκεισαν παρά τῷ σταυρῷ» (Ἰωάν. 19, 25). Δύναται τις νά φαντασθῇ ποῖον πόνον θά ᾐσθάνετο αὕτη ὡς μήτηρ βλέπουσα τόν Υἱόν της κρεμάμενον εἰς τάς πληγάς Του! Ἡ ἰδία ἡ Γραφή παρομοιάζει τόν πόνον της μέ ῥομφαίαν διερχομένην τήν καρδίαν της, ὅπως λέγει πρός αὐτήν ὁ Συμεών (Λουκ. Β, 35).
Ἀφοῦ λοιπόν αὕτη ἐδοκίμασε τόν μεγαλύτερον πόνον διά τόν σταυρόν τοῦ Χριστοῦ, διατί νά μή ἔχῃ καί τήν μεγαλυτέραν δόξαν κατά τό «εἴπερ συμπάσχομεν καί συνδοξασθῶμεν» τοῦ Ἀποστ. Παύλου; Ἀνήκει λοιπόν εἰς αὐτήν ἡ τιμή Παναγία ὡς ἀνωτέρα τῶν ἁγίων!