ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΟΝ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ
Α΄ Τιμ. α’ 1-7
1 Παῦλος, ἀπόστολος Ἰησοῦ Χριστοῦ κατ᾿ ἐπιταγὴν Θεοῦ σωτῆρος ἡμῶν καὶ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ τῆς ἐλπίδος ἡμῶν, 2 Τιμοθέῳ γνησίῳ τέκνῳ ἐν πίστει· χάρις, ἔλεος, εἰρήνη ἀπὸ Θεοῦ πατρὸς ἡμῶν καὶ Χριστοῦ Ἰησοῦ τοῦ Κυρίου ἡμῶν. 3 Καθὼς παρεκάλεσά σε προσμεῖναι ἐν Ἐφέσῳ, πορευόμενος εἰς Μακεδονίαν, ἵνα παραγγείλῃς τισὶ μὴ ἑτεροδιδασκαλεῖν 4 μηδὲ προσέχειν μύθοις καὶ γενεαλογίαις ἀπεράντοις, αἵτινες ζητήσεις παρέχουσι μᾶλλον ἢ οἰκονομίαν Θεοῦ τὴν ἐν πίστει· 5 τὸ δὲ τέλος τῆς παραγγελίας ἐστὶν ἀγάπη ἐκ καθαρᾶς καρδίας καὶ συνειδήσεως ἀγαθῆς καὶ πίστεως ἀνυποκρίτου, 6 ὧν τινες ἀστοχήσαντες ἐξετράπησαν εἰς ματαιολογίαν, 7 θέλοντες εἶναι νομοδιδάσκαλοι, μὴ νοοῦντες μήτε ἃ λέγουσι μήτε περὶ τίνων διαβεβαιοῦνται.
Ἑρμηνεία Π. Ν. Τρεμπέλα – Ἐκδόσεις Σωτήρ
1 Ἐγὼ ὁ Παῦλος, ἀπόστολός του Ἰησοῦ Χριστοῦ κατὰ διαταγὴν τοῦ Θεοῦ, ποὺ εἶναι σωτήρ μας, καὶ τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὁ ὁποῖος εἶναι ἡ ἐλπίδα μας, 2 γράφω τὴν ἐπιστολὴν αὐτὴν εἰς τὸν Τιμόθεον, ποὺ διὰ τῆς πίστεως εἰς τὸ κήρυγμά μου ἔγινε γνήσιον πνευματικόν μου τέκνον. Εἴθε νὰ σοῦ δοθῇ, ὦ Τιμόθεε, χάρις ἔλεος καὶ εἰρήνη ἀπὸ τὸν Θεόν πατέρα μας καὶ ἀπὸ τὸν Χριστὸν Ἰησοῦν τὸν Κύριόν μας. 3 Καθὼς σὲ παρεκάλεσα νὰ παραμείνῃς εἰς τὴν Ἔφεσον, ὅταν ἐπήγαινα εἰς Μακεδονίαν, ἔτσι σὲ παρακαλῶ καὶ τώρα. Καὶ σὲ παρεκάλεσα τότε νὰ παραμείνῃς διὰ νὰ παραγγείλῃς εἰς μερικοὺς νὰ μὴ διδάσκουν διαφορετικὰ ἀπὸ τὴν διδασκαλίαν τοῦ Εὐαγγελίου, 4 οὔτε νὰ προσέχουν εἰς μύθους καὶ εἰς γενεαλογίας προγόνων ἡ μυθικῶν θεῶν ἀτελειώτους, αἱ ὁποῖαι προκαλοῦν ἀνωφελεῖς συζητήσεις καὶ φιλονεικίας μᾶλλον παρὰ συντελοῦν εἰς τὴν διακονίαν, μὲ τὴν ὁποίαν οἰκονομεῖται ἡ διὰ τῆς πίστεως σωτηρία τῶν διδασκομένων. 5 Τὸ συμπλήρωμα δὲ τῆς παραγγελίας μου εἶναι ἀγάπη ἀπὸ καθαρὰν καὶ ἀνιδιοτελῆ καρδίαν καὶ ἀπὸ συνείδησιν ἀγαθήν, ἐλευθέραν ἀπὸ κάθε τύψιν, καὶ ἀπὸ πίστιν εἰλικρινῆ καὶ ἀληθῆ. 6 Ἀπὸ τὰς ἀρετὰς ὅμως αὐτὰς ἔπεσαν ἔξω καὶ ἀπεμακρύνθησαν μερικοὶ καὶ δι’ αὐτὸ παρεξετράπησαν εἰς ματαίους καὶ ἀνωφελεῖς λόγους καὶ διδασκαλίας. 7 Θέλουν νὰ παρουσιάζωνται ὡς διδάσκαλοι τοῦ νόμου, καὶ δὲν καταλαβαίνουν οὔτε ἐκεῖνα ποὺ λέγουν, οὔτε ἐκεῖνα διὰ τὰ ὁποῖα δίδουν αὐθεντικὰς διαβεβαιώσεις.
ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΟΝ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ
Μρ. θ΄ 42 – ι΄1
42 καὶ ὃς ἂν σκανδαλίσῃ ἕνα τῶν μικρῶν τούτων τῶν πιστευόντων εἰς ἐμέ, καλόν ἐστιν αὐτῷ μᾶλλον εἰ περίκειται λίθος μυλικὸς περὶ τὸν τράχηλον αὐτοῦ καὶ βέβληται εἰς τὴν θάλασσαν. 43 καὶ ἐὰν σκανδαλίζῃ σε ἡ χείρ σου, ἀπόκοψον αὐτήν· καλὸν σοί ἐστι κυλλὸν εἰς τὴν ζωὴν εἰσελθεῖν, ἢ τὰς δύο χεῖρας ἔχοντα ἀπελθεῖν εἰς τὴν γέενναν, εἰς τὸ πῦρ τὸ ἄσβεστον, 44 ὅπου ὁ σκώληξ αὐτῶν οὐ τελευτᾷ καὶ τὸ πῦρ οὐ σβέννυται. 45 καὶ ἐὰν ὁ πούς σου σκανδαλίζῃ σε, ἀπόκοψον αὐτόν· καλὸν σοί ἐστιν εἰσελθεῖν εἰς τὴν ζωὴν χωλόν, ἢ τοὺς δύο πόδας ἔχοντα βληθῆναι εἰς τὴν γέενναν, εἰς τὸ πῦρ τὸ ἄσβεστον, 46 ὅπου ὁ σκώληξ αὐτῶν οὐ τελευτᾷ καὶ τὸ πῦρ οὐ σβέννυται. 47 καὶ ἐὰν ὁ ὀφθαλμός σου σκανδαλίζῃ σε, ἔκβαλε αὐτόν· καλὸν σοί ἐστι μονόφθαλμον εἰσελθεῖν εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ, ἢ τοὺς δύο ὀφθαλμοὺς ἔχοντα ἀπελθεῖν εἰς τὴν γέενναν τοῦ πυρός, 48 ὅπου ὁ σκώληξ αὐτῶν οὐ τελευτᾷ καὶ τὸ πῦρ οὐ σβέννυται. 49 πᾶς γὰρ πυρὶ ἁλισθήσεται, καὶ πᾶσα θυσία ἁλὶ ἁλισθήσεται. 50 καλὸν τὸ ἅλας· ἐὰν δὲ τὸ ἅλας ἄναλον γένηται, ἐν τίνι αὐτὸ ἀρτύσετε; ἔχετε ἐν ἑαυτοῖς ἅλας καὶ εἰρηνεύετε ἐν ἀλλήλοις.
ι΄1 Καὶ ἐκεῖθεν ἀναστὰς ἔρχεται εἰς τὰ ὅρια τῆς Ἰουδαίας διὰ τοῦ πέραν τοῦ Ἰορδάνου, καὶ συμπορεύονται πάλιν ὄχλοι πρὸς αὐτόν, καὶ ὡς εἰώθει, πάλιν ἐδίδασκεν αὐτούς.
Ἑρμηνεία Π. Ν. Τρεμπέλα – Ἐκδόσεις Σωτήρ
42 Καὶ εἰς ἐκεῖνον, ὁ ὁποῖος τυχὸν θὰ βλάψῃ πνευματικῶς ἕνα ἀπὸ τοὺς ταπεινοὺς αὐτοὺς καὶ ἀπλοῦς, ποὺ πιστεύουν εἰς ἐμέ, εἶναι καλύτερον καὶ συμφερώτερον εἰς αὐτόν, ἐὰν κρεμασθῇ γύρω ἀπὸ τὸν λαιμόν του μία μυλόπετρα καὶ ριφθῇ εἰς τὴν ἀνοικτὴν θάλασσαν. Διότι ἀσυγκρίτως μεγαλυτέρα τιμωρία περιμένει τὸν ἄνθρωπον αὐτόν. 43 Καὶ ἐὰν σοῦ γίνεται ἀφορμὴ νὰ ἁμαρτάνῃς ἡ χείρ σου, δηλαδὴ πρόσωπον ἢ πρᾶγμα πολὺ συνδεδεμένον μαζί σου καὶ πολὺ χρήσιμον εἰς σέ, κόψε την ἀπὸ πάνω σου. Συμφερώτερον εἶναι εἰς σὲ νὰ ἔμβῃς εἰς τὴν αἰωνίαν ζωὴν κουλλός, παρὰ μὲ τὰς δύο χεῖρας νὰ ἀπέλθῃς εἰς τὴν γέενναν, εἰς τὸ πῦρ ποὺ δὲν σβήνει ποτέ. Εἶναι προτιμότερον νὰ ὑποστῇς τὴν βαρυτέραν θυσίαν εἰς τὸν κόσμον αὐτὸν καὶ νὰ χωρισθῇς ἀπὸ πράγματα ἢ πρόσωπα, ποὺ σοῦ εἶναι χρήσιμα καὶ ἀγαπητά, παρὰ ἡ προσκόλλησίς σου εἰς αὐτὰ νὰ σὲ ρίψῃ εἰς τὴν κόλασιν, 44 ὅπου τὸ σκουλήκι, τὸ ὁποῖον θὰ τοὺς κατατρώγῃ χωρὶς καὶ νὰ τοὺς ἑξαφανίζῃ ἐκείνους ποὺ θὰ εἶναι ἐκεῖ, δὲν θὰ ἔχῃ τέλος, καὶ ἡ φωτιὰ ποὺ θὰ τοὺς κατακαίῃ, χωρὶς νὰ τοὺς ἀποτεφρώνῃ, δὲν θὰ σβήνή. Ἡ τιμωρία των δηλαδὴ θὰ εἶναι ἀτελεύτητος καὶ αἰωνία. 45 Καὶ ἐὰν τὸ πόδι σου σοῦ γίνεται ἀφορμὴ νὰ ἁμαρτάνῃς, κόψε το ἀπ’ ἐπάνω σου. Καλύτερον εἶναι νὰ εἰσέλθῃς εἰς τὴν αἰωνίαν ζωὴν χωλός, παρὰ νὰ ἔχῃς καὶ τὰ δύο πόδια καὶ νὰ ριφθῇς μὲ αὐτὰ εἰς τὴν γέενναν. Προτιμότερον εἶναι νὰ στερηθῇς τὰς ὑπηρεσίας, ποὺ θὰ σοῦ παρέχῃ εἰς τὸν παρόντα κόσμον τὸ πρόσωπον ἢ τὸ πρᾶγμα, ποὺ σοῦ εἶναι τόσον χρήσιμον καὶ ἐξυπηρετικόν, ὅσον καὶ τὸ πόδι σου εἰς τὸν ὅλον ὀργανισμόν σου, παρὰ νὰ μὴ στερηθῇς αὐτὰς καὶ νὰ ριφθῇς εἰς τὴν κόλασιν, 46 ὅπου τὸ σκουλήκι, ποὺ θὰ κατατρώγῃ τοὺς καταδικασμένους ἐκεῖ, δὲν θὰ ἔχῃ τέλος, καὶ ἡ φωτιὰ ποὺ θὰ τοὺς κατακαίῃ δὲν θὰ σβήνῃ. 47 Καὶ ἐὰν τὸ μάτι σου γίνεται ἀφορμὴ ἁμαρτίας εἰς σέ, βγάλε το. Εἶναι καλύτερον διὰ σὲ νὰ ἔμβῃς εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ μονόμματος, παρὰ μὲ δύο μάτια νὰ ριφθῇς εἰς τὴν γέενναν τοῦ πυρός. Εἶναι συμφερώτερον νὰ χωρισθῇς ἀπὸ πράγματα ἢ πρόσωπα, ποὺ σοῦ εἶναι χρήσιμα καὶ πολύτιμα σὰν τὸ μάτι σου, παρὰ μαζὶ μὲ αὐτὰ νὰ ριφθῇς εἰς τὴν κόλασιν, 48 ὅπου τὸ σκουλῆκι, ποὺ κατατρώγει ἐκείνους ποὺ ἔχουν ριφθῇ ἐκεῖ, δὲν ἔχει τέλος, καὶ ἡ φωτιὰ ποὺ τοὺς καίει, δὲν σβήνει ποτέ. 49 Ἢ θὰ ἀποκόψετε λοιπὸν τοὺς στενοὺς δεσμούς, ποὺ σᾶς γίνονται ἐμπόδιον, ἢ θὰ ριφθῆτε εἰς τὸ πῦρ. Διότι κάθε ἄνθρωπος γρήγορα ἢ ἀργὰ θὰ ἀλατισθῇ μὲ φωτιά. Ἢ θὰ ἀλατισθῇ καὶ θὰ ἑξαγνισθῇ ἐδῶ μὲ τὸ πῦρ τῶν θλίψεων καὶ τῶν θυσιῶν τῆς αὐταπαρνήσεως ἢ θὰ καταφαγωθῇ ἐκεῖ ἀπὸ τὸ πῦρ τῆς γεέννης. Ἀκριβῶς ὅπως καὶ πᾶσα θυσία πρέπει νὰ ἀλατισθῇ προτοῦ προσφερθῇ εὐπροσδέκτως εἰς τὸν Θεόν. 50 Τὸ ἅλας εἶναι καλόν, διότι προλαμβάνεται δι’ αὐτοῦ ἡ ἀποσύνθεσις τῶν τροφῶν καὶ γίνονται νόστιμα τὰ φαγητά. Ἀλλ’ ἐᾶν τὸ ἅλας χάσῃ τὴν δύναμίν του, μὲ τί θὰ τὸ ἀρτύσετε, ὥστε νὰ ἀποκτήσῃ πάλιν τὴν δύναμιν ποὺ ἔχασε; Ἔτσι καὶ αἱ ἀρεταί, ποὺ κάνουν ἅλας τὸν πιστὸν μαθητήν μου· ἡ ἀκλόνητος πίστις δηλαδὴ καὶ ἠ αὐταπάρνησις, ποὺ ὁδηγεῖ εἰς πᾶσαν θυσίαν διὰ τὸ καθῆκον, καὶ ἡ ἐγκαρτέρησις εἰς αὐτό. Ἐὰν αὐταὶ αἱ ἀρεταὶ μεταστραφοῦν εἰς τὰς ἀντιθέτους κακίας, ἤτοι εἰς τὴν ἀπιστίαν καὶ τὴν φιλαυτίαν καὶ τὸν ἐγωϊσμόν, ὁ μαθητής μου πλέον αὐτὸς χάνει τὸ ἁλάτι του καὶ γίνεται ἀνίκανος νὰ προφυλάξῃ καὶ ἑαυτὸν καὶ τοὺς ἄλλους ἀπὸ τῆς διαφθορᾶς τοῦ κόσμου καὶ τοῦ ἑαυτοῦ του. Ἀπὸ ποίαν πλέον ἀνθρωπίνην πηγὴν δύναται οὗτος νὰ ἀνανεώσῃ τὰς ἐξυγιαντικὰς ἰδιότητας ποὺ ἔχασε; Διατηρήσατε ἀναμμένον μέσα σας τὸ ἐξαγνιστικὸν πῦρ τῆς αὐταπαρνήσεως καὶ τῆς θείας Χάριτος καὶ εἰδικῶς καύσατε δι’ αὐτοῦ τὸν ἐγωϊσμόν, ποὺ καταστρέφει τὴν ἑνότητα, καὶ ἔχετε τὴν εἰρήνην μεταξύ σας, μὴ φιλονεικοῦντες διὰ πρωτεῖα καὶ τιμητικὰς διακρίσεις.
ι΄ 1 Καὶ ἀπ’ ἐκεῖ ἐσηκώθη καὶ ἦλθεν εἰς τὰ σύνορα τῆς Ἰουδαῖος ὄχι διὰ τῆς Σαμαρείας, ἀλλὰ διὰ τοῦ τόπου ποὺ εἶναι πέραν ἀπὸ τὴν ὄχθην τοῦ Ἰορδάνου, ἤτοι διὰ τῆς Περαίας. Καὶ ἐπῆγαν πρὸς αὐτὸν μαζὶ πλήθη λαοῦ. Καὶ καθὼς συνήθιζε, πάλιν ἐδίδασκεν αὐτούς.
ΣΥΝΑΞΑΡΙ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ
Η ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΚΑΙ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΣ ΘΕΟΦΑΝΩ
Στίς 16 Δεκεμβρίου ἡ Ἐκκλησία μας τιμᾶ τήν μνήμη τῆς ἀοιδίμου βασιλίσσης καί θαυματουργοῦ Θεοφανοῦς, συζύγου Λέοντος τοῦ σοφωτάτου βασιλέως. Γεννήθηκε στήν Κωνσταντινούπολη καί προερχόταν ἀπό βασιλικό γένος, θυγατέρα τοῦ Κωνσταντίνου Ἰλλουστρίου καί τῆς Ἄννης, οἱ ὁποίοι κατάγονταν ἀπό τήν Ἀνατολή. Ἦταν ἄτεκνοι καί παρακαλοῦσαν θερμά τήν Ὑπεραγία Θεοτόκο νά τούς χαρίσει παιδί. Ἐπειδή μέ πίστη παρακαλοῦσαν τήν Παναγία, ἀπέκτησαν ἕνα κορίτσι, τήν βασίλισσα Θεοφανώ. Ὅταν ἔγινε ἕξι ἐτῶν ξεκίνησε νά μαθαίνει τά ἱερά γράμματα καί ἀπέκτησε ὅλες τίς ἀρετές. Καθώς πρόκοπτε σέ ὅλα τά καλά, τήν ζήτησε ὁ βασιλιάς Βασίλειος ὁ Μακεδών γιά νόμιμη σύζυγου τοῦ γυιοῦ του Λέοντος. Μετά ἀπό μικρό διάστημα ὁ διάβολος ἔσπειρε διχόνοια μεταξύ τοῦ Βασιλείου καί τοῦ Λέοντος, μέ ἀποτέλεσμα νά κλείσει τό νεαρό ζευγάρι στήν φυλακή γιά τρία χρόνια. Συμφιλιώθηκαν ὅμως πάλι καί ὅταν ἀρρώστησε ὁ Βασίλειος ἀνεκήρυξε βασιλιά τόν Λέοντα. Ἡ Θεοφανώ παρόλο πού πλέον ἦταν βασίλισσα καί ἔμενε στό παλάτι, φρόντιζε πρωτίστως γιά τήν σωτηρία τῆς ψυχῆς της καί ἀδιαφοροῦσε γιά τίς πρόσκαιρες χαρές αὐτῆς τῆς ζωῆς. Δοξολογοῦσε νυχθημερόν τόν Θεό μέ ὕμνους καί ψαλμούς καί ζοῦσε μέ ἐγκράτεια καί ἐλεημοσύνη. Ἐξωτερικά φοροῦσε τήν βασιλική ἀλουργίδα, ἐσωτερικά ὅμως ἦταν ντυμένη μέ κουρέλια καί τρίχινα ροῦχα γιά νά ταλαιπωρεῖ τό σῶμα της. Καταφρονοῦσε τά πλούσια συμπόσια καί τρεφόταν μέ λάχανα καί ψωμί. Μοίραζε στούς φτωχούς ὄχι μόνο τά χρήματα πού κατέληγαν στά χέρια της, ἀλλά καί τά κοσμήματα καί πολύτιμα φορέματά της. Φρόντιζε τίς χῆρες, τά ὀρφανά καί χάριζε σέ μοναστήρια καί ἀσκητήρια χρήματα καί κτήματα. Φερόταν στούς δούλους της σάν νά ἦταν παιδιά της καί πάντοτε φερόταν μέ πολύ σεβασμό σέ ὅλους. Ποτέ δέν ορκίσθηκε, ποτέ δέν εἶπε ψέμματα οὔτε κατηγόρησε κάποιον. Πενθούσε διαρκῶς καί προσευχόταν μέ δάκρυα νύχτα καί ἡμέρα. Ἀπό τήν πολλή σκληραγωγία ἀσθένησε, ἀλλά τά πλούσια φαγητά πού τῆς ἔδιναν γιά νά ἀναρρώσει, τά χάριζε στούς φτωχούς. Ἀπαρνήθηκε ὅλα τά χαροποιά αὐτοῦ τοῦ κόσμου καί σήκωσε τόν Σταυρό τοῦ Χριστοῦ. Προγνώρισε τήν κοίμησή της, κάλεσε ὅλους τούς οἰκείους της γιά νά τούς ἀποχαιρετήσει καί παρέδωσε εἰρηνικά τό πνεῦμα της στά χέρια τοῦ Θεοῦ.
Ἀπολυτίκιον
(Ἦχος δ’. Ὁ ὑψωθεῖς ἐν τῷ Σταυρῷ.)
Προελομένη τὰ οὐράνια πόθῳ Θεοφανώ, τὴν βιοτὴν διεξῆλθες, ἀγγελικῶς ἐν γῇ περιπολεύουσα· ὅθεν κατηξίωσαι, οὐρανίων χαρίτων, σὺν Ἀγγέλων τάξεσι, καὶ ἁγίων χορείαις, παριστάμενη τῷ παμβασιλεῖ, ὂν ἐκδυσώπει, εὑρεῖν ἠμᾶς ἔλεος.
Μεγαλυνάριον
Τῆς θεοφανείας τῆς μυστικῆς, τήν βουλήν πληροῦσα, ὡς βασίλισσα νουνεχής, τῆς ὑπερκοσμίου, ἐπέβης βασιλείας, Θεοφανώ Ὁσία ἀξιοθαύμαστε.