Σταχυολογήματα ἀπὸ τὴν ζωὴν τοῦ Ἁγίου Νεκταρίου
Τοῦ κ. Παναγιώτου Ἀθανασίου
6ον.-Τελευταῖον
Πῶς προσευχόταν ὁ ἴδιος; Πρὸς τὸ τέλος τῆς ζωῆς του πῆγε στὴν Ἱ. Μ. Χρυσολεόντισσας, ἄρρωστος μὲ πυρετό, μὲ κάποιο ζῷο καὶ ὅταν ἔφθασε ἔσυρε τὰ βήματά του καὶ ἔπεσε στὰ γόνατα καὶ προσκύνησε μὲ ἱερὸ δέος τὴν θαυματουργὴ εἰκόνα, λέγοντας:
«Κυρία Θεοτόκε, τὸν ἄκουσαν ὁλόγυρα νὰ σιγολέη. Κυρία, προαισθάνομαι ὅτι ἐγγίζει τὸ τέλος. Σᾶς παρακαλῶ ἐκ βαθέων μὴ μὲ λησμονεῖτε, μεσιτεύσατε εἰς τὸν Υἱόν Σας νὰ μὲ συγχωρήση. Ἀγωνιῶ διὰ τὴν παρουσίαν μου ἐνώπιόν Του, ἐνώπιον τοῦ φοβεροῦ ἐκείνου Βήματος τοῦ Θρόνου. Τὸ ἔργον μου τὸ γνωρίζετε. Τὸ ἔχετε ἐπανειλημμένως βοηθήσει καὶ προστατεύσει. Ἐκ δικῆς μου καταβολῆς παραμικρόν, ἐλάχιστον. Πλὴν ὅμως ὑπάρχουν ἐν αὐτῷ εὐσεβεῖς παρθενικαὶ κόραι. Ἀναλάβατε αὐτάς, Κυρία, ἀναλάβατε τὴν προστασίαν των, τὸν ἀγῶνα των, τὴν ζωήν των. Ἐπιθυμῶ νὰ τὰς προσβλέπω ἀπὸ τὴν ἐπέκεινα ὄχθην, ἐν ἱερότητι ἀσκήσεως, ἐν τιμῇ, ἐν ἁγιότητι βίου, ἐν σωφροσύνῃ, ἐν εὐλαβείᾳ καὶ ἀρετῇ».
Κάπου τρία τέταρτα προσευχόταν γονατιστὸς μὲ ἀλλεπάλληλες δροσοστάλες στὰ μάτια.
Γιὰ μιὰ στιγμὴ ἡ μορφή του γαλήνεψε, γέμισε ἀγαλλίαση. Κάνοντας τρεῖς φορὲς τὸ σημεῖο τοῦ σταυροῦ, στέναξε καὶ σηκώθηκε.
Ἔργα τοῦ Ἁγίου
Ὁ Ἅγιος Νεκτάριος ἔγραψε πολλὰ καὶ περισπούδαστα βιβλία. Συνεχῶς ἔγραφε καὶ μὲ πολὺ μεγάλη δυσκολία τὰ τύπωνε. Ἔργα του εἶναι:
1) Λόγοι ἐκκλησιαστικοί, 2) Λόγοι διάφοροι, 3) Περὶ ἀναγκαιότητος καὶ σπουδαιότητος τῶν ἑπτὰ Οἰκουμενικῶν Συνόδων, 4) Τὰ παρ’ ἡμῖν τελούμενα Ἱερὰ Μνημόσυνα 5) Περὶ τῆς ἐν τῷ κόσμῳ Ἀποκαλύψεως τοῦ Θεοῦ, 6) Ὑποτύπωσις περὶ ἀνθρώπου, 7) Περὶ ἐπιμελείας ψυχῆς, 8) Περὶ ἀληθοῦς καὶ ψευδοῦς μορφώσεως, 9) Λογίων θησαύρισμα εἰς 2 τόμους, 10) Χριστιανικὴ ἠθική, 11) Ποιμαντική, 12) Ἱερὰ Κατήχησις, 13) Χριστολογία, 14) Περὶ ἀθανασίας ψυχῆς, 15) Εὐαγγελικὴ ἱστορία, 16) Μελέτη περὶ μετανοίας, 17) Περὶ ἐξομολογήσεως, 18) Περὶ τοῦ Μυστηρίου τῆς Θείας Εὐχαριστίας, 19) Περὶ τῶν Ἁγίων τοῦ Θεοῦ, 20) Προσευχητάριον Κατανυκτικόν, 21) Θεία Λειτουργία τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου Μάρκου, 22) Περὶ τῆς Μιᾶς, Ἁγίας, Ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας, 23) Περὶ τῆς Ἱερᾶς Παραδόσεως, 24) Γνῶθι σ’ αὐτόν, 25) Θεοτοκάριον, 26) Πανδέκτης τῶν Θεοπνεύστων Γραφῶν, 27) Ψαλτήριον ἐκτεταμένον, 28) Τριαδικὸν ἔμμετρον, 29) Κεκραγάριον, 30) Μελέτη περὶ αἰτιῶν τοῦ Σχίσματος, (εἰς δύο τόμους), 31) Περὶ Θείων Μυστηρίων, 32) Περὶ τῆς ἀειπαρθενίας τῆς Θεοτόκου, 34) Ἱστορία περὶ νηστειῶν τῶν διατεταγμένων ὑπὸ τῆς Ἐκκλησίας.
Ὑπάρχουν καὶ μερικὰ ἀνέκδοτα ἀκόμη. Ἔγραφε πολλὲς φορὲς ὅλη τὴ νύκτα καὶ τὸ πρωΐ ἔσβηνε τὴ λάμπα του καὶ πήγαινε κατ’ εὐθεῖαν στὴν Ἀκολουθία.
Διδαχαί
Ἀπὸ τὶς ἐκδόσεις τῆς Ἱ. Μ. Παρακλήτου «ΔΙΔΑΧΕΣ» Ἁγ. Νεκταρίου σταχυολογοῦμε ἕνα μικρὸ ἀπάνθισμα περιεκτικῶν διδαχῶν τοῦ Ἁγίου, ποὺ ἀναφέρονται στὴν πνευματικὴ ζωὴ καὶ τὸν ἀγῶνα τοῦ πιστοῦ:
Ὁ δρόμος τῆς εὐτυχίας
Τίποτα δὲν εἶναι μεγαλύτερο ἀπὸ τὴν καθαρὴ καρδιά, γιατί μία τέτοια καρδιὰ γίνεται θρόνος τοῦ Θεοῦ. Καὶ τί εἶναι ἐνδοξότερο ἀπὸ τὸ θρόνο τοῦ Θεοῦ; Ἀσφαλῶς τίποτα. Λέει ὁ Θεὸς γι’ αὐτοὺς ποὺ ἔχουν καθαρὴ καρδιά: «Θὰ κατοικήσω ἀνάμεσά τους καὶ θὰ πορεύομαι μαζί τους. Θὰ εἶμαι Θεός τους, κι αὐτοὶ θὰ εἶναι λαός μου». (Β΄ Κορ. 6, 16).
Ποιοὶ λοιπὸν εἶναι εὐτυχέστεροι ἀπ’ αὐτοὺς τοὺς ἀνθρώπους; Καὶ ἀπὸ ποιὸ ἀγαθὸ μπορεῖ νὰ μείνουν στερημένοι; Δὲν βρίσκονται ὅλα τ’ ἀγαθὰ καὶ τὰ χαρίσματα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος στὶς μακάριες ψυχές τους; Τί περισσότερο χρειάζονται; Τίποτα, στ’ ἀλήθεια, τίποτα! Γιατί ἔχουν στὴν καρδιά τους τὸ μεγαλύτερο ἀγαθό: τὸν ἴδιο τὸ Θεό!
Πνευματικὸς Ἀγών
Σκοπὸς τῆς ζωῆς μας εἶναι νὰ γίνουμε τέλειοι καὶ ἅγιοι. Νὰ ἀναδειχθοῦμε παιδιὰ τοῦ Θεοῦ καὶ κληρονόμοι τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν. Ἂς προσέξουμε μήπως, γιὰ χάρη τῆς παρούσας ζωῆς, στερηθοῦμε τὴ μέλλουσα, μήπως, ἀπὸ τὶς βιοτικὲς φροντίδες καὶ μέριμνες, ἀμελήσουμε τὸ σκοπὸ τῆς ζωῆς μας.
Ἡ νηστεία, ἡ ἀγρυπνία καὶ ἡ προσευχὴ ἀπὸ μόνες τους δὲν φέρνουν τοὺς ἐπιθυμητοὺς καρπούς, γιατί αὐτὲς δὲν εἶναι ὁ σκοπὸς τῆς ζωῆς μας, ἀποτελοῦν τὰ μέσα, γιὰ νὰ πετύχουμε τὸ σκοπό.
Στολίστε τὶς λαμπάδες σας μὲ ἀρετές. Ἀγωνιστεῖτε ν’ ἀποβάλετε τὰ πάθη τῆς ψυχῆς. Καθαρίστε τὴν καρδιά σας ἀπὸ κάθε ρύπο καὶ διατηρῆστε την ἁγνή, γιὰ νὰ ἔρθει καὶ νὰ κατοικήσει μέσα σας ὁ Κύριος, γιὰ νὰ σᾶς πλημμυρίσει τὸ Ἅγιο Πνεῦμα μὲ τὶς θεῖες δωρεές.
Παιδιά μου ἀγαπητά, ὅλη σας ἡ ἀσχολία καὶ ἡ φροντίδα σ’ αὐτὰ νὰ εἶναι. Αὐτὰ ν’ ἀποτελοῦν σκοπὸ καὶ πόθο σας ἀσταμάτητο. Γι’ αὐτὰ νὰ προσεύχεστε στὸ Θεό.
Πειρασμοί
Οἱ πειρασμοὶ παραχωροῦνται γιὰ νὰ φανερωθοῦν τὰ κρυμμένα πάθη, νὰ καταπολεμηθοῦν κι ἔτσι νὰ θεραπευθεῖ ἡ ψυχή. Εἶναι καὶ αὐτοὶ δεῖγμα τοῦ θείου ἐλέους. Γι’ αὐτὸ ἄφησε μὲ ἐμπιστοσύνη τὸν ἑαυτό σου στὰ χέρια τοῦ Θεοῦ καὶ ζήτησε τὴ βοήθειά Του, ὥστε νὰ σὲ δυναμώσει στὸν ἀγῶνα σου. Ἡ ἐλπίδα στὸ Θεὸ δὲν ὁδηγεῖ ποτὲ στὴν ἀπελπισία. Οἱ πειρασμοὶ φέρνουν ταπεινοφροσύνη. Ὁ Θεὸς ξέρει τὴν ἀντοχὴ τοῦ καθενός μας καὶ παραχωρεῖ τοὺς πειρασμοὺς κατὰ τὸ μέτρο τῶν δυνάμεών μας. Νὰ φροντίζουμε ὅμως κι ἐμεῖς νὰ εἴμαστε ἄγρυπνοι καὶ προσεκτικοί, γιὰ νὰ μὴ βάλουμε μόνοι μας τὸν ἑαυτό μας σὲ πειρασμό.
Ἐμπιστευτεῖτε στὸ Θεὸ τὸν Ἀγαθό, τὸν Ἰσχυρό, τὸν Ζῶντα, καὶ Αὐτὸς θὰ σᾶς ὁδηγήσει στὴν ἀνάπαυση. Μετὰ τὶς δοκιμασίες ἀκολουθεῖ ἡ πνευματικὴ χαρά. Ὁ Κύριος παρακολουθεῖ ὅσους ὑπομένουν τὶς δοκιμασίες καὶ τὶς θλίψεις γιὰ τὴ δική Του ἀγάπη. Μὴ λιποψυχεῖτε λοιπὸν καὶ μὴ δειλιάζετε.
Δὲν θέλω νὰ θλίβεστε καὶ νὰ συγχύζεστε γιὰ ὅσα συμβαίνουν ἀντίθετα στὴ θέλησή σας, ὅσο δίκαιη κι ἂν εἶναι αὐτή. Μία τέτοια θλίψη μαρτυρεῖ τὴν ὕπαρξη ἐγωισμοῦ. Προσέχετε τὸν ἐγωισμό, ποὺ κρύβεται κάτω ἀπὸ τὴ μορφὴ τοῦ δικαιώματος. Προσέχετε καὶ τὴν ἄκαιρη λύπη, δημιουργεῖται ὓστερ’ ἀπὸ ἕνα δίκαιο ἔλεγχο. Ἡ ὑπερβολικὴ θλίψη γιὰ ὅλα αὐτὰ εἶναι τοῦ πειρασμοῦ. Μία εἶναι ἡ ἀληθινὴ θλίψη. Αὐτὴ ποὺ δημιουργεῖται, ὅταν γνωρίσουμε καλὰ τὴν ἄθλια κατάσταση τῆς ψυχῆς μας. Ὅλες οἱ ἄλλες θλίψεις δὲν ἔχουν καμιὰ σχέση μὲ τὴ χάρη τοῦ Θεοῦ.
Εἰρήνη
Ἡ εἰρήνη εἶναι θεῖο δῶρο, ποὺ χορηγεῖται πλουσιοπάροχα σ’ ὅσους συμφιλιώνονται μὲ τὸ Θεὸ καὶ ἐκτελοῦν τὰ θεῖα Του προστάγματα.
Ἡ εἰρήνη εἶναι φῶς καὶ φεύγει ἀπὸ τὴν ἁμαρτία, ποὺ εἶναι σκοτάδι. Ἕνας ἁμαρτωλὸς ποτὲ δὲν εἰρηνεύει.
Νὰ ἀγωνίζεστε ἐναντίον τῆς ἁμαρτίας καὶ νὰ μὴ σᾶς ταράζει ἡ ἐξέγερση τῶν παθῶν μέσα σας. Γιατί, ἂν στὴν πάλη μαζί τους νικήσετε, τὸ ξεσήκωμα τῶν παθῶν ἔγινε γιὰ σᾶς ἀφορμὴ νέας χαρᾶς καὶ εἰρήνης.
«Νὰ ἐπιδιώκετε τὴν εἰρήνη μὲ ὅλους, ἐπιδιώκετε καὶ τὴν ἁγιότητα, χωρὶς τὴν ὁποία κανεὶς δὲν θ’ ἀντικρύσει τὸν Κύριο» (Ἑβρ.12, 14).
Ἡ εἰρήνη καὶ ὁ ἁγιασμὸς εἶναι δύο ἀναγκαῖες προϋποθέσεις γιὰ ὅποιον ζητάει μὲ πόθο νὰ δεῖ τὸ πρόσωπο τοῦ Θεοῦ. Ἡ εἰρήνη εἶναι τὸ θεμέλιο, στὸ ὁποῖο στηρίζεται ὁ ἁγιασμός.
Ὁ ἁγιασμὸς δὲν παραμένει σὲ ταραγμένη καὶ ὀργισμένη καρδιά. Ἡ ὀργή, ὅταν χρονίζει στὴν ψυχή, δημιουργεῖ τὴν ἔχθρα καὶ τὸ μῖσος ἐναντίον τοῦ πλησίον. Γι’ αὐτὸ ἐπιβάλλεται ἡ γρήγορη συμφιλίωση μὲ τὸν ἀδελφό μας, ὥστε νὰ μὴ στερηθοῦμε τὴ χάρη τοῦ Θεοῦ ποὺ ἁγιάζει τὴν καρδιά μας.
Ἐκεῖνος ποὺ εἰρηνεύει μὲ τὸν ἑαυτό του, εἰρηνεύει καὶ μὲ τὸν πλησίον του, εἰρηνεύει καὶ μὲ τὸ Θεό. Ἕνας τέτοιος ἄνθρωπος εἶναι ἁγιασμένος, γιατί ὁ ἴδιος ὁ Θεὸς κατοικεῖ μέσα του.
Ἀγάπη
Ἐπιδιώκετε τὴν ἀγάπη. Ζητᾶτε καθημερινὰ ἀπὸ τὸ Θεὸ τὴν ἀγάπη. Μαζὶ μὲ τὴν ἀγάπη ἔρχεται καὶ ὅλο τὸ πλῆθος τῶν ἀγαθῶν καὶ τῶν ἀρετῶν. Ἀγαπᾶτε, γιὰ ν’ ἀγαπιέστε κι ἐσεῖς ἀπὸ τοὺς ἄλλους. Δῶστε στὸ Θεὸ ὅλη σας τὴν καρδιά, ὥστε νὰ μένετε στὴν ἀγάπη. «Ὅποιος ζεῖ μέσα στὴν ἀγάπη, ζεῖ μέσα στὸ Θεό, κι ὁ Θεὸς μέσα σ’ αὐτόν» (Α΄ Ἰω. 4, 16).
Ὀφείλετε νὰ ἔχετε πολλὴ προσοχὴ στὶς μεταξὺ σας σχέσεις καὶ νὰ σέβεστε ὁ ἕνας τὸν ἄλλον ὡς πρόσωπα ἱερά, ὡς εἰκόνες τοῦ Θεοῦ. Νὰ μὴ ἀποβλέπετε ποτὲ στὸ σῶμα ἢ στὴν ὀμορφιά του, ἀλλὰ στὴν ψυχή. Προσέχετε τὸ αἴσθημα τῆς ἀγάπης, γιατί, ὅταν ἡ καρδιὰ δὲν θερμαίνεται ἀπὸ τὴν καθαρὴ προσευχή, ἡ ἀγάπη κινδυνεύει νὰ γίνει σαρκικὴ καὶ ἀφύσικη, κινδυνεύει νὰ σκοτίσει τὸ νοῦ καὶ νὰ κατακάψει τὴν καρδιά.
Πρέπει νὰ ἐξετάζουμε καθημερινά, μήπως ἡ ἀγάπη μας δὲν ἀπορρέει ἀπὸ τὸ σύνδεσμο τῆς κοινῆς μας ἀγάπης πρὸς τὸ Χριστό, μήπως δὲν πηγάζει ἀπὸ τὸ πλήρωμα τῆς ἀγάπης μας πρὸς τὸν Κύριο. Αὐτὸς ποὺ ἀγρυπνεῖ νὰ διατηρήσει ἁγνὴ τὴν ἀγάπη, θὰ φυλαχθεῖ ἀπὸ τὶς παγίδες τοῦ πονηροῦ, ποὺ προσπαθεῖ σιγὰ- σιγὰ νὰ μετατρέψει τὴν χριστιανικὴ ἀγάπη σὲ ἀγάπη κοινὴ καὶ συναισθηματική.
Διάκρισις
Μὴ τεντώνετε περισσότερο ἀπὸ τὸ μέτρο τὴ χορδή. Νὰ ξέρετε ὅτι ὁ Θεὸς δὲν ἐκβιάζεται στὶς δωρεές Του· δίνει, ὅταν αὐτὸς θέλει. Ὅ,τι παίρνουμε, τὸ παίρνουμε δωρεὰν ἀπὸ τὸ θεῖο ἔλεος.
Μὴ ζητᾶτε νὰ φτάσετε ψηλὰ μὲ μεγάλες ἀσκήσεις χωρὶς νὰ ἔχετε ἀρετές, γιατί κινδυνεύετε νὰ πέσετε σὲ πλάνη γιὰ τὴν ἔπαρση καὶ τὴν τόλμη σας. Ὅποιος ἐπιζητεῖ θεία χαρίσματα καὶ ὑψηλὲς θεωρίες, ἐνῷ εἶναι ἀκόμα φορτωμένος μὲ πάθη, αὐτός, σὰν ἀνόητος καὶ ὑπερήφανος, πλανιέται. Πρῶτα ἀπ’ ὅλα ὀφείλει ν’ ἀγωνιστεῖ γιὰ τὴν κάθαρσή του. Ἡ θεία χάρη στέλνει τὰ χαρίσματα σὰν ἀμοιβὴ σ’ ὅσους ἔχουν καθαριστεῖ ἀπὸ τὰ πάθη. Τοὺς ἐπισκέπτεται χωρὶς θόρυβο καὶ σὲ ὥρα ποὺ δὲν γνωρίζουν.
Ὑπερηφάνεια
Ἡ ὑπερηφάνεια τοῦ νοῦ εἶναι ἡ σατανικὴ ὑπερηφάνεια, ἡ ὁποία ἀρνεῖται τὸ Θεὸ καὶ βλασφημεῖ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα, γι’ αὐτὸ καὶ πολὺ δύσκολα θεραπεύεται. Εἶναι ἕνα βαθὺ σκοτάδι, τὸ ὁποῖο ἐμποδίζει τὰ μάτια τῆς ψυχῆς νὰ δοῦν τὸ φῶς ποὺ ὑπάρχει μέσα της καὶ ποὺ ὁδηγεῖ στὸ Θεό, στὴν ταπείνωση, στὴν ἐπιθυμία τοῦ ἀγαθοῦ.
Ἀντίθετα, ἡ ὑπερηφάνεια τῆς καρδιᾶς δὲν εἶναι γέννημα τῆς σατανικῆς ὑπερηφάνειας, ἀλλὰ δημιουργεῖται ἀπὸ διάφορες καταστάσεις καὶ γεγονότα: πλοῦτο, δόξα, τιμές, πνευματικὰ ἢ σωματικὰ χαρίσματα (εὐφυΐα, ὀμορφιά, δύναμη, δεξιοτεχνία κλπ). Ὅλα αὐτὰ σηκώνουν ψηλὰ τὰ μυαλὰ τῶν ἀνόητων ἀνθρώπων, ποὺ γίνονται ἔτσι ματαιόφρονες, χωρὶς ὅμως νὰ εἶναι καὶ ἄθεοι… Αὐτοὶ πολλὲς φορὲς ἐλεοῦνται ἀπὸ τὸ Θεό, παιδαγωγοῦνται καὶ σωφρονίζονται. Ἡ καρδιά τους συντρίβεται, παύει νὰ ἐπιζητεῖ δόξες καὶ ματαιότητες, κι ἔτσι θεραπεύονται.
Πηγαί:
1. Ὁ Ἅγιος Νεκτάριος, Ἀρχ. Νεκτ. Ζιόμπολα. 2. Ὁ Ἅγιος τοῦ αἰώνα μας, Σώτου Χονδροπούλου. 3. Ο ΑΓΙΟΣ ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ, Ἐκδόσεις Χριστιανικοῦ Συλλόγου Χανίων. 4. Μίλησα μὲ τὸν Ἅγιο Νεκτάριο, Μανώλης Μελινός. 5. Ο ΑΓΙΟΣ ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ Ἀρχιμ. Χαραλάμπους Βασιλοπούλου