ΑΦΙΕΡΩΜΑ 200ΕΤΗΡΙΔΟΣ
Τοῦ Γέροντος Μαξίμου Ἰβηρίτου
2ον.-Τελευταῖον
Ὁ Ἐμπού Λουμπούτ πασᾶς, ὑποτάξας τήν Χαλκιδικήν, ἐστρατοπέδευσε μετ’ 8.000 ἀνδρῶν ἐν τοῖς ὁρίοις τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Χιλανδαρίου, οὐχί μακράν τοῦ ἰσθμοῦ. Κατόπιν καί ἄλλων διαπραγματεύσεων μετά τοῦ Γεωργιανοῦ ἐξωμότου καί ἱερόπαιδος πασᾶ, οἱ ὅροι τούς ὁποίους ἔθεσεν οὗτος ἦσαν ἐπαχθέστατοι: 3.000 πουγγία (=1.500.000 γρόσια) ὡς πολεμικήν ἀποζημίωσιν. Ἀπό τάς «τρεῖς χιλιάδας πουγγία τῶν ἄσπρων, τάς μέν δύο χιλιάδας διά τό μουμτάκι τῆς βασιλείας, τά δέ ἄλλα ἡμίση μετά μῆνας τρεῖς…». Ἀργότερον προσετέθησαν καί ἕτερα 300 πουγγία. Μετά τήν ἡμέραν τῆς συνθηκολογήσεως (15 Δεκεμβρίου 1821) 3.000 Τοῦρκοι ὁπλῖται εἰσῆλθον καί ἐγκατεστάθησαν εἰς τό Ἅγιον Ὄρος, διαμερισμένοι κατά τό πλεῖστον εἰς τάς εἴκοσιν Ἱεράς Μονάς καί τάς Καρυάς, σιτιζόμενοι καί μισθοδοτούμενοι ὑπό τῶν ἐναπομεινάντων ἐνταῦθα ὀλίγων Μοναχῶν. Συγχρόνως δέ ἐστάλησαν εἰς τήν ΚΠολιν 10 ὅμηροι Μοναχοί, τούς ὁποίους ἀντικαθίστων ἕτεροι κατά χρονικάς περιόδους, συμφώνως μέ τό τότε γενικόν μέτρον τῆς τουρκικῆς Κυβερνήσεως. Ἐπίσης, ἄλλοι ἐκλείσθησαν εἰς τάς φυλακάς τῆς Θεσσαλονίκης, καί πλεῖστοι Μοναχοί ἐτελεύτησαν ἐκεῖ ἐκ τῶν διαφόρων βασάνων.
Ἡ φρουρά τῶν 3.000 Τούρκων ἀνδρῶν παρέμεινεν εἰς τόν Ἄθωνα μέχρι τήν Κυριακήν τοῦ Θωμᾶ τῆς 13 Ἀπριλίου 1830. Ὅσοι ἐκ τῶν Μοναχῶν παρέμειναν κατά τό διάστημα 1821~1830 εἰς τό Ἅγιον Ὄρος, ἀναμφιβόλως εἶναι οἱ ἡρωϊκώτεροι ἄνδρες εἰς ὅλην τήν Ἀθωνικήν ἱστορίαν, διότι πραγματικῶς «ἐθανατομάχησαν καί ὑπέφερον ἐν ἄκρᾳ ὑπομονῇ καί γενναιότητι τοσαύτας βασάνους ἐπί δεκαετίαν ἐν τῷ ἱερῷ αὐτῷ Τόπῳ, καί μέ τήν θυσίαν τῆς ζωῆς των διετήρησαν τά ἱερά σκηνώματα…», καθώς ἀναφέρει εἰς ἔγγραφόν του τό 1830 ὁ Πατριάρχης Κωνστάντιος ὁ Α΄.
Τά δεινά τοῦ Ἁγίου Ὄρους ἔλαβον ἐν μέρει τέλος μέ τήν ἀποχώρησιν τοῦ τουρκικοῦ στρατοῦ, καί οὕτως ἤρχισεν ὀλίγον κατ’ ὀλίγον νά ἀποκαθίσταται καί ἡ τάξις εἰς τά Ἱερά Σκηνώματα. Τήν 1 Ἰουνίου 1830 ἤρχισε καί ἡ λειτουργία τῆς Ἱερᾶς Ἐπιστασίας. Τό τίμημα τοῦ Ἁγίου Ὄρους εἰς ζωάς, κτήρια καί κειμήλια ἦτο ἁδρότατον· ὅμως πάντα ταῦτα ὠφέλησαν τήν Ἑλληνικήν Ἐπανάστασιν. Δέν ἦτο μόνον ἡ ἐπί μίαν 10ετίαν περίπου καθυστέρησις πολλῶν Τούρκων ὁπλιτῶν μακράν τῶν ἑστιῶν τοῦ πολέμου εἰς τήν Νότιον Ἑλλάδα, ἀλλά καί 6άμηνος καθυστέρησις ἄλλων 10.000 τό 1821 εἰς τήν Χαλκιδικήν.
Καί ὅλα ταῦτα ὀφείλονται εἰς τούς Ἁγιορείτας Μοναχούς, συμφώνως μέ τήν φράσιν τοῦ αἱμοσταγοῦς σερασκέρη Ἐμπού Λουμπούτ, γράφοντος ἐν καιρῷ πρός τούς Ἁγιορείτας, ὅτι «αὐτή ἡ ἀποστασία ἔγινε ἀπό σᾶς τούς καλογήρους…». Οἱ Ἁγιορεῖται εἰς τήν συνέχειαν ἐτιμώρησαν τόν ἀρνησίθρησκον καί αἱμοχαρῆ κατακτητήν πασᾶν. Διά τοῦ ἐκπροσώπου των ἐν ΚΠόλει, ἰατροῦ Κοσμᾶ τοῦ Βατοπαιδινοῦ, κατήγγειλαν τοῦτον εἰς τόν σουλτᾶνον, ὅτι ἐσφετερίσθη πρός ἴδιον ὄφελος τά δοσίματα τῶν Ἁγιορειτῶν, μέ ἀποτέλεσμα νά ὑποβιβασθῇ εἰς στρατιώτην καί νά καρατομηθῇ εἰς τήν Λάρισαν.
Ὁ Ἄθως ἠλευθερώθη ὁριστικῶς ὑπό τῶν Τούρκων ἐν ἡμέρᾳ Παρασκευῇ 2 Νοεμβρίου 1912, ὅτε μοῖρα τοῦ Πολεμικοῦ Ναυτικοῦ, ἀποτελουμένη ἐκ τῶν πολεμικῶν πλοίων Πάνθηρος, Ἱέρακος, καί Θυέλλης μέ ἐπικεφαλῆς τό θρυλικόν θωρηκτόν καταδρομικόν Ἀβέρωφ κατέπλευσαν εἰς τόν λιμένα τῆς Δάφνης. Εἰς τόν ἀρσανᾶν ἀπεβιβάσθησαν ὁ γενναῖος ὑποναύαρχος Παῦλος Κουντουριώτης καί οἱ λοιποί ἀξιωματικοί, ὑπό τάς ἐπευφημίας χιλιάδων Ἁγιορειτῶν Μοναχῶν. Ὁ Κουντουριώτης, συγκεκινημένος ἀπό τήν ὑποδοχήν καί φέρων ἐπί τοῦ στήθους τόν Ἱεροσολυμιτικόν Σταυρόν, τόν ὁποῖον οὐδέποτε ἀπεχωρίζετο, ἐτηλεφώνησεν εὐθύς εἰς τήν ἐν Καρυαῖς Ἱεράν Κοινότητα, ἐντελλόμενος τήν παράδοσιν τῶν Τούρκων ὁπλιτῶν καί τοῦ Τούρκου ὑποδιοικητοῦ (καϊμακάμη) Ἀλῆ Ταλαάτ βέη Μουνλαζαδέ. Ἀκολούθως, 6μελής Ἐπιτροπή Ἀντιπροσώπων μετέβη εἰς τό τουρκικόν στρατόπεδον καί ἔλαβε τόν ὁπλισμόν τῶν 50 ἐν συνόλῳ Τούρκων στρατιωτῶν. Ἐντός ὀλίγου κατέφθασε καί τό ἑλληνικόν ἄγημα εἰς τάς Καρυάς, τό ὁποῖον ἐγένετο δεκτόν καθ’ ὅλην τήν ὁδόν μεταξύ Δάφνης~Καρυῶν ὑπό Μοναχῶν κρατούντων ἑλληνικάς σημαίας, δάφνας καί θυμιάματα… Ἡ ἡμερομηνία αὕτη ἔμεινε μετά ταῦτα βαθέως κεχαραγμένη εἰς τήν μνήμην τῶν Ἁγιορειτῶν, διό καί ἕως σήμερον πανηγυρίζεται κατά τόν δέοντα τρόπον (πρβλ. Ν. Μαξίμου (Μοναχοῦ) Ἰβηρίτου, Τό Ἅγιον Ὄρος ἐπί Ὀθωμανικῆς κυριαρχίας, Ἅγιον Ὄρος 2012, σελ. 365 κ.ἑ.).
Μέ τήν εὐκαιρίαν τοῦ ἰωβηλαίου τῆς πρώτης 100ετηρίδος ἀπό τήν Ἀπελευθέρωσιν τοῦ Ἱεροῦ Τόπου, τήν 2 Νοεμβρίου 2012 (π.ἡ.) κατέπλευσεν εἰς τόν λιμένα τῆς Δάφνης ἡ φρεγάτα Σαλαμίς τοῦ Πολεμικοῦ Ναυτικοῦ καί ἔλαβον χώραν συγκινητικαί ἐκδηλώσεις ἐν Ἁγίῳ Ὄρει. Τά «Χρονικά τῆς Χαλκιδικῆς» ἀφιέρωσαν σχετικόν ἐπετειακόν τόμον (βλ. τεύχη 56-57). Ἐνθυμητική εἶναι ἡ ἐν Δάφνῃ προσφώνησις τοῦ γράφοντος (Γέροντος Μαξίμου Ἰβηρίτου) ὡς Πρωτεπιστάτου Ἁγίου Ὄρους Ἄθω, κατά τήν πανηγυρικήν ὑποδοχήν τοῦ Ἀρχηγοῦ τοῦ Στόλου ἀντιναυάρχου κ. Κωνσταντίνου Μαζαράκη ~Αἰνιάν:
«Ἐξοχώτατε κύριε Ἀρχηγέ τοῦ Ἑλληνικοῦ Στόλου μετά τῆς ἀξιοτίμου Συνοδείας Σας,
Πρό ἑκατόν ἀκριβῶς ἐτῶν, ἐν ἡμέρᾳ Παρασκευῇ 2 Νοεμβρίου 1912, εἰς τόν ἱστορικόν τοῦτον τόπον, τόν λιμένα τῆς Δάφνης Ἁγίου Ὄρους Ἄθω, μοῖρα τοῦ ἐνδόξου Ἑλληνικοῦ Στόλου τοῦ Αἰγαίου, ἀποτελουμένη ἐκ τοῦ θωρηκτοῦ ΑΒΕΡΩΦ, ἐφ’ οὗ ἐπέβαινεν ὁ θρυλικός Ἀρχηγός τοῦ Στόλου ὑποναύαρχος τότε Παῦλος Κουντουριώτης, καί τῶν ἀντιτορπιλικῶν Πάνθηρος, Ἱέρακος καί Θυέλλης, κατέπλευσαν ἐνταῦθα, κομίζοντα διά τῶν πρώτων 40 γενναίων πεζοναυτῶν ὑπό τόν σημαιοφόρον τοῦ Στόλου ἀνθυπλοίαρχον Γεώργιον Παπαγεωργίου τό χαρμόσυνον μήνυμα τῆς Ἐλευθερίας, ὅπερ ἐπόθησαν γενεαί Ἁγιορειτῶν πατέρων.
Τριμελής Ἱεροκοινοτική Ἐπιτροπή, ἀποτελουμένη ἐκ τοῦ Πρωτεπιστάτου τῆς καθ’ ἡμᾶς Ἱερᾶς Κοινότητος Προηγουμένου Γρηγεντίου Ἰβηρίτου καί τῶν Ἀντιπροσώπων τῶν Ἱερῶν Μονῶν Διονυσίου Γέροντος Κυριακοῦ καί Γρηγορίου Γέροντος Βαρλαάμ, ὑπεδέχθησαν τότε τό ἡρωϊκόν ἐκεῖνον ἄγημα. Ἡ χαρά ἦτο παναγιορειτική, γενική εἰς ὅλους τούς οἰκήτορας τοῦ Ἱεροῦ Ἄθωνος, καθότι ἦτο καρπός πανορθοδόξου Ἀγῶνος ἐναντίον τοῦ τυράννου ἐχθροῦ. Σήμερον, λοιπόν, ἑκατόν ἀκριβῶς ἔτη μετά, μέ τόν ἴδιον παλμόν εἰς τάς καρδίας μας, ἡ Ἰβηριτική Ἐπιστασία, μετ’ Ἀντιπροσώπων τῆς Ἱερᾶς Κοινότητος, ἔχει τήν ἰδιαιτέραν τιμήν καί χαράν νά ὑποδέχηται τόν Ἀρχηγόν τοῦ Στόλου τοῦ Πολεμικοῦ Ναυτικοῦ ἀντιναύαρχον κ. Κωνσταντῖνον Μαζαράκην ~Αἰνιάν, ὁμοῦ μετά τῆς ἀξιοτίμου συνοδείας αὐτοῦ, ὁρμουμένων ἐκ τῆς ἀπέναντι ἡμῶν ἐλλιμενιζομένης φρεγάτας Σαλαμῖνος.
Ἡ συγκίνησις ἡμῶν εἶναι βαθυτάτη, αἱ εὐχαί καί προσευχαί πάντων τῶν Ἁγιορειτῶν πατέρων πολλαί. Ἡ ἱερά αὕτη ἡμέρα εὐχόμεθα νά ἀποτελέσῃ ἡμέραν νέας Παλιγγενεσίας τοῦ Ἔθνους ἡμῶν. Εἶναι δέ ἀνεξιτήλοις γράμμασιν ἐγγεγραμμένη εἰς τάς καρδίας πάντων ἡμῶν.
Ἀξιότιμε κ. Ἀρχηγέ μετά τῆς λαμπροφόρου ἀκολουθίας Σας, σᾶς στεφανοῦμεν μέ τόν ἀμάραντον στέφανον τῆς τιμῆς, τῆς ἀγάπης καί τῆς εὐγνωμοσύνης ἡμῶν. Καλῶς ἤλθετε! Ἔτη πολλά καί εὐλογημένα παρά τῆς Προστάτιδος ἡμῶν Κυρίας Θεοτόκου».