Νικηφόρου Θεοτόκη, Ἀρχιεπισκόπου Ἀστραχάν, Χερσῶνος καὶ Σταυρουπόλεως
«Πιστὸς ὁ λόγος καὶ πάσης ἀποδοχῆς ἄξιος», γράφει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, σημαίνει δὲ τοῦτο ὅτι εἶναι ἀληθής καὶ βέβαιος τοῦτος ὁ λόγος, καὶ ἄξιος ἵνα πᾶς ἄνθρωπος μετὰ προθυμίας πιστεύῃ εἰς τὰ διδασκόμενα ὑπ’ αὐτοῦ. Τρίς δε εἶπεν ὁ Παῦλος τὸ «πιστὸς ὁ λόγος» εἰς τὴν πρώτην πρὸς Τιμόθεον ἐπιστολὴν αὐτοῦ, καὶ ὅτε μέν, κατὰ πρῶτον τοῦτο εἶπεν, ἐφανέρωσεν εὐθὺς καὶ τὸ ποῖος εἶναι οὗτος ὁ λόγος, εἰπὼν «πιστὸς ὁ λόγος, ὅτι Χριστὸς Ἰησοῦς ἦλθεν εἰς τὸν κόσμον ἁμαρτωλοὺς σῶσαι» (Αὐτ. α΄ 15), ὁμοίως, καὶ ὅτε τὸ δεύτερον πάλιν εἶπεν «πιστὸς ὁ λόγος· εἴ τις ἐπισκοπῆς ὀρέγεται, καλοῦ ἔργου ἐπιθυμεῖ» (Αὐτ. γ΄ 1) καὶ διὰ τρίτην φορὰν εἶπε πάλιν «πιστὸς ὁ λόγος», δὲν πρόσθεσεν εὐθὺς τὸ ποῖος εἶναι οὗτος ὁ λόγος, περὶ τοῦ ὁποίου λαλεῖ, εἶπε δὲ πρὸ τούτου, «Ἡ δὲ εὐσέβεια πρὸς πάντα ὠφέλιμός ἐστιν, ἐπαγγελίας ἔχουσα ζωῆς, τῆς νῦν καὶ τῆς μελλούσης» (Αὐτ. δ΄ 8) προσθέτει δὲ μετὰ τοῦτο, «ὅτι ἠλπίκαμεν ἐπὶ Θεῷ ζῶντι», καὶ εἰς τοῦτο κοπιῶμεν καὶ ὀνειδιζόμεθα».
Καὶ φανεροὶ εἶναι οἱ κόποι τοῦ Παύλου ὑπὲρ τοῦ Εὐαγγελικοῦ κηρύγματος, διότι ὄχι μόνον ἔτρεχεν «ἀπὸ Ἱερουσαλὴμ καὶ κύκλῳ μέχρι τοῦ Ἰλλυρικοῦ» (Ρωμ. ιε΄, 19), κηρύττων τὸ Εὐαγγέλιον τοῦ Χριστοῦ, ἀλλὰ καὶ εἰργάζετο «ταῖς ἰδίαις χερσί» (Α΄ Κορ. δ΄ 12) καὶ διὰ τοῦ ἔργου τῶν χειρῶν αὐτοῦ ἔτρεφε τοὺς σὺν αὐτῷ (Πράξ. 34). Διὰ τοῦτο, μετὰ παρρησίας ἔγραφεν, «ἐν κόποις περισσοτέρως» (Β΄ Κορ. ιε΄ ια΄). Ὁμοίως φανεροὶ εἶναι οἱ ὀνειδισμοὶ τῶν ὀνειδισάντων αὐτῶν, διότι ὁ μὲν Φῆστος, μὲ μεγάλας φωνὰς ὕβρισεν αὐτόν, λέγων, «Μαίνῃ σὲ Παῦλε, τὰ πολλὰ γράμματα εἰς μανίαν (παραφροσύνην) περιτρέπει· (Πράξ. κστ΄ 24), οἱ δὲ Ἐπικούρειοι καὶ οἱ Στωϊκοὶ φιλόσοφοι ὠνείδισαν αὐτόν, ὀνομάσαντες αὐτὸν σπερμολόγον, ἤτοι φλύαρον καὶ ἀκαμάτην, «Τί ἄν θέλοι ὁ σπερμολόγος οὗτος λέγειν»; ἔλεγον αὐτοί. (Αὐτ. ιζ΄ 18).
«Εἰς γάρ», ἤτοι διὰ τοῦτο, διὰ τὴν εὐσέβειαν καὶ τὸ κήρυγμα τῆς σωτηρίας, ὑποφέρομεν κόπους καὶ τοὺς ὀνειδισμοὺς τῶν ἀνθρώπων, ἐπειδὴ ἀφιερώσαμεν τὴν ἐλπίδα ἡμῶν εἰς τὸν ζωντανὸν Θεόν, ἐλπίζοντες τὴν μακαρίαν ἀπόλαυσιν, εἰς τὴν μέλλουσαν ζωήν, κατὰ τὴν ἐπαγγελίαν, ὅστις Θεὸς θέλει τὴν σωτηρίαν πάντων τῶν ἀνθρώπων. Ἐξόχως δέ, τῶν πιστευόντων καὶ λατρευόντων Αὐτόν. «Ὅς ἐστί Σωτὴρ πάντων τῶν ἀνθρώπων, μάλιστα πιστῶν».
Βλέπε δὲ πῶς εἰς τὴν περὶ τῆς ἐλπίδος ὑπόθεσιν ἐξέλεξε τὰ ἁρμόδια ἐπίθετα τοῦ Θεοῦ ὀνόματα, ἤτοι ἀθάνατον, ἵνα παραστήσῃ ὅτι ὁ ἐλπίζων εἰς αὐτὸν ἀπολαμβάνει τὰ ἐλπιζόμενα, καὶ Θεὸν Σωτῆρα. «ὅς θέλει πάντας σωθῆναι». «ἐπὶ Θεῷ ζῶντι, ὅς ἐστι Σωτήρ» (Α΄ Τιμ. δ΄ 10) πάντων ἀνθρώπων, μάλιστα πιστῶν, «οἱ δὲ ἐλπίζοντες εἰς τὸν Θεὸν οὐδέποτε καταισχύνονται, ἐπειδὴ εἶναι κατὰ φύσιν πανάγαθος καὶ παντοδύναμος, θέλει καὶ δύναται νὰ κάμῃ ὅσα θέλει. Ὅστις δὲ ἐξ ἀνθρώπων ἐλπίζει σωτηρίαν, πολλάκις μένει ἐντροπιασμένος, ἐπειδὴ οἱ ἄνθρωποι εἶναι θνητοὶ καὶ τρεπτοὶ καὶ ἄλλοτε μὲν θέλουσι, ἄλλοτε δὲ δὲν δύνανται, καὶ πολλάκις ἡ ἐλπὶς ματαιοῦται διὰ τὸν θάνατον τοῦ ἀνθρώπου.
Ὁ Τιμόθεος ἀκολουθεῖ τὸν Παῦλον ἀπὸ τὴν ἡμέραν κατὰ τὴν ὁποίαν ἀνεχώρησε μετ’ αὐτοῦ ἀπὸ τὴν ἰδίαν αὐτοῦ Πατρίδα, διδασκόμενος ὑπ’ αὐτοῦ τὰ δόγματα τῆς πίστεως καὶ τὰς νομοθεσίας τοῦ Εὐαγγελίου καὶ ὑπηρετῶν προθύμως εἰς τὸ Εὐαγγελικὸν κήρυγμα. Ἐπειδὴ ὅταν ἐχειροτονήθη ἀρχιερεύς, ἀναγκαίως ἐχωρίσθη τοῦ Παύλου, ἵνα μένῃ εἰς τὴν ὁρισθεῖσαν δι’ αὐτὸν Ἐκκλησίαν τῆς Ἐφέσου, ὁ Παῦλος παρηγορῶν τὴν θλῖψιν αὐτοῦ διὰ τὸν χωρισμόν, ὑπόσχεται ἵνα ἔλθῃ πρὸς αὐτὸν «ἕως ἔρχομαι», ἕως δὲ εἶναι φράσις τῆς θείας Γραφῆς, σημαίνουσα καὶ «ἕως τότε», καὶ τὸ «μετὰ ταῦτα» καὶ τὸ «διὰ παντός», κατὰ τὸ «οὐκ ἐγίνωσκεν αὐτήν, ἕως οὗ ἔτεκε τὸν υἱὸν αὐτῆς, τὸν πρωτότοκον (Ματθ. α΄ 25), καὶ τὸ «κάθου ἐκ δεξιῶν μου, ἕως ἄν θῶ τοὺς ἐχθρούς σου ὑποπόδιον τῶν ποδῶν σου» (Ψ. ρθ΄ 1) καὶ «ἐξελθὼν ὁ κόραξ ἀπὸ τῆς κιβωτοῦ, οὐκ ἐπέστρεψεν ἕως τοῦ ξηρανθῆναι τὸ ὕδωρ ἀπὸ τῆς γῆς» (Γεν. η΄ 7).
«Πρόσεχε τῇ ἀναγνώσει», ἤτοι ἀναγίνωσκε μετὰ προσευχῆς τὰς θείας Γραφάς. Βλέπε δὲ ὅτι, ἄν καὶ ἦτο Ἀπόστολος ὁ θεῖος Τιμόθεος, ἄν καὶ ἦτο κήρυξ τοῦ Εὐαγγελίου, ἄν καὶ εἶχεν ἀξιωθῇ θείας Χάριτος, ὅμως ὁ Παῦλος παρήγγειλεν εἰς αὐτόν, ἵνα μετὰ προσοχῆς ἀναγινώσκῃ τὰς Ἁγίας Γραφὰς καὶ παρηγορῇ καὶ προτρέπῃ καὶ διδάσκῃ τὰ λογικὰ πρόβατα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ». «Ἐν ἀγάπῃ», ἀγαπῶν πάντας εἰλικρινῶς καὶ θερμῶς καὶ ἀνυποκρίτως, «Ἐν πίστει», πιστεύων ἀδιστάκτως καὶ μετὰ θερμότητος ὅσα παρέλαβες, «ἐν ἀναστροφῇ», ἔχων συναναστροφὰς μετὰ τιμίων ἀνθρώπων, στολισμένων μὲ ἁγιότητα, «ἐν ἁγνείᾳ», καθαρεὺων ἀπὸ παντὸς μολυσμοῦ σαρκὸς καὶ πνεύματος, «ἐν πνεύματι», πολιτευόμενος βίον πνευματικόν, ἀνώτερον παντὸς ὑλικοῦ φρονήματας.
Νέος ἦτο, ὡς φαίνεται, ὁ Τιμόθεος, ἤτοι δὲν εἶχε τὴν πρέπουσαν εἰς τὸ ἀρχιερατικὸν ἀξίωμα γεροντικὴν ἡλικίαν. Ἆραγε εἶχεν ἐξουσίαν ὁ Τιμόθεος νὰ ἐμποδίσῃ ἐκείνους, οἵτινες ἤθελον καταφρονήσωσιν αὐτὸν καὶ χαλινώσῃ τὰ στόματα αὐτῶν; Ἐπειδὴ ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον, καταφρονοῦσι τοὺς νέους, ὡς ἀμαθεῖς καὶ ἀπράκτους καὶ ὡς ἀστηρίκτους, εἰς τὰ κατορθώματα τῆς ἀρετῆς. Ἐὰν δὲ ὁ Τιμόθεος, ὁ ὁποῖος ἦτο ἀρχιερεύς, κατεφρονεῖτο, οὐδένα καρπὸν θὰ ἔφερεν ὁ λόγος αὐτοῦ. Διὰ τοῦτο παραγγέλλει εἰς αὐτὸν νὰ ἐξαλείψῃ τὰ αἴτια τῆς τοιαύτης καταφρονήσεως, διδάσκων αὐτὸν τὸν τρόπον, ὁ εἰρηνικώτατος Παῦλος, διὰ τοῦ ὁποίου δύναται νὰ κατορθώσῃ τοῦτο. «Γίνε», λέγει, «τύπος», ἤτοι κανὼν καὶ παράδειγμα εἰς τοὺς πιστούς, «ἐν λόγῳ», ἔχων λόγον εἰς τὸ στόμα σου ἁλατισμένον, μὲ φρόνησιν καὶ σοφίαν. Οὗτος εἶναι ὁ τρόπος, διὰ τοῦ ὁποίου ὁ νέος γίνεται, ὄχι μόνον ἀκαταφρόνητος καὶ ἄμεμπτος, ἀλλὰ καὶ θαυμαστὸς εἰς πάντας καὶ σεβάσμιος. Διότι, ποῖος τολμᾶ νὰ καταφρονήσῃ τὸν νέον, ὁ ὁποῖος φυλάττει ταύτας τὰς παραγγελίας τοῦ Παύλου; Μᾶλλον δέ, ποῖος δὲν τιμᾶ καὶ δὲν σέβεται τοιαύτην νεότητα; Εὐλαβοῦνται καὶ θαυμάζουσιν τὴν ἀρετὴν καὶ αὐτοὶ οἱ ἐχθροὶ καὶ πολέμιοι.
«Παράγγελλε ταῦτα καὶ δίδασκε», λέγει, ἤτοι, πάντα ὅσα προηγουμένως ἔγραψε πρὸς αὐτὸν εἰς τὴν ἐπιστολήν του (Αὐτ. α΄ 3), τὴν ἀποχὴν τῶν ἀλλοκότων καὶ ἀνωφελῶν διδασκάλων, τὸν σκοπὸν τοῦ ἐρχομοῦ εἰς τὸν κόσμον τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὅστις εἶναι ἡ σωτηρία τῶν ἁμαρτωλῶν (α΄ 15), δίδασκε ποῖοι εἶναι οἱ τόποι καὶ τρόποι τῆς προσευχῆς (Αὐτ. β΄ 8,9,12), ποίας ἀρετὰς εἶναι πρέπον νὰ ἔχωσιν οἱ ἐπίσκοποι καὶ οἱ διάκονοι, καὶ τὰ περὶ τῶν ἐν τοῖς ἐσχάτοις καιροῖς ἀποστατῶν καὶ πλάνων ἀνθρώπων καὶ τὴν ἐκ τῆς εὐσεβείας αἰώνιον καὶ πρόσκαιρον ὠφέλειαν (Αὐτ. γ΄ 18).
Ἄλλο δὲ παραγγελία, ἄλλο διδασκαλία, καὶ τὴν ἐκπλήρωσιν καὶ τῶν δύο τούτων ἔργων διορίζει ὁ Παῦλος εἰς τὸν Τιμόθεον, ἐπειδὴ αὐτὸς ἦτο προϊστάμενος καὶ ἐπίσκοπος τῆς Ἐκκλησίας τῶν Ἐφεσίων. Διὰ τῆς παραγγελίας δὲ δίδομεν ἐντολὰς καὶ προστάγματα, διὰ τῆς διδασκαλίας νουθετοῦμεν καὶ διερμηνεύομεν. Ἐκ τούτου δὲ ἡμεῖς μανθάνομεν ὅτι πᾶς ὁ Ἐκκλησιαστικὸς πρόεδρος ἔχει δικαίωμα καὶ χρέος, ἵνα προστακτικῶς παραγγέλῃ εἰς τοὺς ὑπ’ αὐτοῦ ποιμαινομένους, τὴν τήρησιν τῶν θείων δογμάτων καὶ τῶν θείων ἐντολῶν καὶ νόμων, νουθετῇ, δὲ αὐτοὺς καὶ διερμηνεύῃ τὰ ἅγια νοήματα τῶν θείων Γραφῶν.
«Μὴ ἀμέλει τοῦ ἐν σοὶ χαρίσματος, ὅ ἐδόθη σοι, διὰ προφητείας, μετὰ ἐπιθέσεως τῶν χειρῶν τοῦ πρεσβυτερίου». Δηλαδή, μετὰ προθυμίας κήρυξον τὸν λόγον, καὶ φρόντισον ἐκείνους οἱ ὁποῖοι ἔχουσιν ἀνάγκην, παρηγόρησον τοὺς τεθλιμμένους, προέτρεψε τὴν ἐργασίαν τῶν ἀγαθῶν πράξεων καὶ τὴν εἰς Χριστὸν πίστιν καὶ τὴν ἐκπλήρωσιν τῆς καθαρᾶς ἀγάπης, μὲ μακροθυμίαν καὶ «ἐπίστηθι εὐκαίρως, ἀκαίρως», ἔλεγξον τοὺς ἁμαρτάνοντας καὶ ἐπιτίμησον τοὺς μὴ διορθουμένους. Ταῦτα, λέγει, μελέτα, εἰς αὐτὰ νὰ εἶσαι, τοῦτο νὰ εἶναι διὰ σὲ μελέτημα καὶ ἔργον, ἵνα βλέπωσι πάντες τὴν προκοπὴν εἰς ὅλα καὶ νὰ δοξάζουσι τὸν ἐπουράνιον Πατέρα καὶ Θεὸν ἡμῶν. Καὶ ὅστις πράττει ταῦτα πάντα, ἐπιμελῶς καὶ ἀόκνως, ἐκεῖνος εἶναι ὁ μακάριος ἀρχιερεύς, ὅστις δὲν παραμελεῖ τὸ θεῖον χάρισμα, τὸ δοθὲν εἰς αὐτὸν ἤτοι τὸ ἀρχιερατικὸν ἀξίωμα.
Πηγή: Κυριακοδρόμιον Ἀπόσπασμα
Τ/Δ, 6. 266 Ἐκδ. Συναξαριστής