Νικηφόρου Θεοτόκη, Ἀρχιεπισκόπου Ἀστραχάν, Χερσῶνος καὶ Σταυρουπόλεως
Κατὰ τοῦτο μάλιστα εἶναι πρέπον, νὰ ἀγρυπνῶμεν, ἐπειδὴ γνωρίζομεν ὅτι ὁ καιρὸς παρέρχεται, καὶ ὅτι εἶναι πλέον ἡ ὥρα νὰ ἐξεγερθῶμεν ἐκ τοῦ ὕπνου τῆς ἁμαρτίας· «Καὶ τοῦτο, εἰδότες τὸν καιρόν, ὅτι ὥρα ἡμᾶς ἤδη ἐξ ὕπνου ἐγερθῆναι» (Ρωμ. ιγ΄ 11). Ὅσα δὲ λέγει περὶ νηστείας, ἄν καὶ ἦσαν ἁρμόδια κυρίως καὶ καθ’ αὐτὸ εἰς τοὺς ἀποστολικοὺς καιρούς, ὅμως ἁρμόζουσιν ἕως τῆς σήμερον καὶ εἰς τὴν ὑπὸ τῶν χριστιανῶν τελουμένην νηστείαν· ὅθεν καὶ ἀνεγνώσθησαν σήμερον, καθότι αὔριον πᾶς εὐσεβὴς εἰσέρχεται εἰς τὸ στάδιον τῆς τεσσαρακονθημέρου νηστείας.
Βλέπε δέ, μετὰ πόσης σοφίας λαλεῖ περὶ καιροῦ· συναριθμεῖ καὶ τὸν ἑαυτόν του μετὰ τῶν διδασκομένων, ἵνα ἐνισχύσῃ τοῦ λόγου τὴν δύναμιν· ἀφοῦ δὲ πρῶτον εἶπε τὸ «Καὶ τοῦτο, εἰδόντες τὸν καιρόν, ὅτι ὥρα ἡμᾶς ἤδη ἐξ ὕπνου ἐγερθῆναι», γνωστοποιεῖ ἔπειτα, διὰ ποῖον λόγον τώρα εἶναι ἡ ὥρα τῆς ἐγέρσεως, λέγων·
«Ἀδελφοί, νῦν ἐγγύτερον ἡμῶν ἡ σωτηρία, ἤ ὅτε ἐπιστεύσαμεν» (Ρωμ. ιγ΄ 11).
Δύο εἶναι αἱ ἀνταποδόσεις εἰς τὴν μέλλουσαν ζωήν, ἡ σωτηρία διὰ τοὺς ἁγίους, καὶ ἡ κόλασις διὰ τοὺς ἁμαρτωλούς· ὁ Παῦλος ἀνέφερε τὴν σωτηρίαν, σιωπήσας τὴν κόλασιν, ἐπειδὴ ὁ Θεὸς «Πάντας ἀνθρώπους θέλει σωθῆναι» (Α΄ Τιμ. β΄ 4), καὶ ἐπειδὴ ἤλπιζεν ὅτι οἱ Ρωμαῖοι, πρὸς τοὺς ὁποίους ἔγγραφεν, ἦσαν ἄξιοι τῆς σωτηρίας. Διατὶ δὲ ἐγγύτερον τώρα ἡ σωτηρία ἤ ὅτε ἐπιστεύσαμεν; Διότι ἀπὸ τῆς ἡμέρας, κατὰ τὴν ὁποίαν καὶ αὐτὸς καὶ ἐκεῖνοι ἐπίστευσαν, ἕως τῆς ὥρας ἐκείνης, κατὰ τὴν ὁποίαν ἔγραφε τὴν ἐπιστολήν, παρῆλθε καιρὸς ἀρκετός, καὶ ἑπομένως ἐσμικρύνθη ὁ ὑπόλοιπος καιρὸς τῆς ζωῆς αὐτῶν, καὶ ἔμεινεν ὀλιγώτερος, ἤ ὅτε κατ’ ἀρχὰς ἐπίστευσαν· ὅθεν πλησιάσαντες εἰς τὸν θάνατον, ἐπλησίασαν εἰς τὴν ἀπόλαυσιν τῆς σωτηρίας.
«Ἡ νύξ προέκοψεν, ἡ δὲ ἡμέρα ἤγγικεν· ἀποθώμεθα οὖν τὰ ἔργα τοῦ σκότους, καὶ ἐνδυσώμεθα τὰ ὅπλα τοῦ φωτός» (ιγ΄ 12).
Παρατήρησον τὸ διὰ τῶν ἀντιθέτων καὶ ὁμοιοτελεύτων ὀνομάτων κάλλος τῆς φράσεως, καὶ τὴν ἔμφασιν τῶν νοημάτων διὰ τῶν μεταφορῶν καὶ τῆς ἀλληγορίας. Νύκτα μὲν ὠνόμασε τὴν παροῦσαν ζωὴν διὰ τὸ σκότος τῆς ἀγνοίας, τὸ ὁποῖον ἐπικρατεῖ κατ’ αὐτήν· «Βλέπομεν γὰρ ἄρτι δι’ ἐσόπτρου ἐν αἰνίγματι» (Α΄ Κορ. ιγ΄ 12) ἀκόμη δὲ καὶ διὰ τὰ σκοτεινὰ ἔργα τῆς ἁμαρτίας, τὰ ὁποῖα γίνονται κατ’ αὐτήν. Ἡμέραν δὲ ὠνόμασε τὴν ζωὴν τὴν μέλλουσαν, διὰ τὸ φῶς τῆς γνώσεως, τὸ ὁποῖον ἐπικρατεῖ κατ’ αὐτήν· διότι τότε βλέπομεν «Πρόσωπον πρὸς πρόσωπον»· καὶ λάμπουσι δὲ τότε ὑπὲρ τὸν ἥλιον τὰ καλὰ ἔργα τῶν ἀνθρώπων.
Προέκοψε δέ, λέγει, ἡ νύξ ἀντὶ τοῦ ἐπροχώρησεν ἡ ζωή ἡμῶν, καὶ ἔφθασεν εἰς τὸ τέλος· ἤγγικε δὲ ἡ ἡμέρα, ἤτοι ἐπλησίασεν ἡ ἀπόλαυσις τῆς ἀνεσπέρου ἡμέρας, ἥτις εἶναι ἡ αἰώνιος βασιλεία. Καὶ ἔργα μὲν τοῦ σκότους εἶναι αἱ ἁμαρτίαι, διότι γίνονται εἰς τὸ σκότος, καὶ «Τὸ σκότος τὸ ἐξώτερον» (Ματθ. κβ΄ 13) προξενοῦσιν εἰς τοὺς ἐργάτας αὐτῶν· ὅπλα δὲ τοῦ φωτὸς ὠνόμασε τὰ φωτεινὰ καὶ λαμπρὰ ἔργα τῆς ἀρετῆς, καθότι δι’ αὐτῶν πολεμοῦντες καὶ νικῶντες τὸν ἐχθρὸν τῆς ψυχῆς ἡμῶν, εἰσερχόμεθα εἰς τὰ πάμφωτα καὶ ὑπέρλαμπρα τῶν ἁγίων σκηνώματα.
«Ὡς ἐν ἡμέρᾳ εὐσχημόνως περιπατήσωμεν· μὴ κώμοις καὶ μέθαις, μὲ κοίταις καὶ ἀσελγείαις, μὴ ἔριδι καὶ ζήλῳ» (ιγ΄ 13).
Θεὸς τῶν εἰδωλολατρῶν ἦτο ὁ Κῶμος, ἕφορος καὶ ἐπιστάτης τῶν συμποσίων, τὰ ὁποῖα ἐγίνοντο μετὰ μέθης καὶ ἀσέμνων ἔργων· ὅθεν κῶμοι εἶναι τὰ συμπόσια, τὰ ὁποῖα γίνονται μετὰ μέθης καὶ αἰσχρῶν ἀσμάτων καὶ χορῶν. Διαφέρει δὲ ἡ κοίτη τῆς ἀσελγείας, διότι ἡ μὲν κοίτη σημαίνει συμμιξίαν καὶ ἕνωσιν, ἡ δὲ ἀσέλγεια, πᾶν εἶδος σαρκικῆς ἁμαρτίας. Καὶ ἔρις μὲν εἶναι ἡ φιλονεικία, ἡ θυγάτηρ τοῦ θυμοῦ καὶ τῆς ἰσχυρογνωμοσύνης, ὁ δὲ ζῆλος, καὶ ἄν σημαίνη τὴν θερμὴν προθυμίαν ἐπὶ τὰ καλά, σημαίνει ὅμως, καθὼς ἐνταῦθα, καὶ τὴν ζέσιν ἐπὶ τὰ κακὰ καὶ τὴν ζηλοτυπίαν.
Σημείωσαι δέ, ὅτι τὸ ὄνομα, ἡμέρα, ἀνωτέρω μὲν ἀλληγορικῶς ἐξέλαβε, ἐνταῦθα δὲ κατὰ τὴν σημασίαν τοῦ γράμματος, ἐπειδὴ δὲ τὴν νύκτα εἰς τὸ σκότος γίνονται τὰ ἄσχημα καὶ ἀπρεπῆ ἔργα τῆς ἁμαρτίας, τὴν ἡμέραν δέ, εἰς τὸ φῶς περιπατοῦσι πάντες μετὰ σχήματος εὐπρεποῦς καὶ εὐταξίας, ἐγκρατευόμενοι ἀπὸ τῶν ἔργων τῆς ἀσχημοσύνης, διὰ τοῦτο εἶπε· Πολιτευσώμεθα μετὰ εὐπρεποῦς πολιτεύματος καὶ εὐταξίας, ὡς οἱ περιπατοῦντες ἐν ἡμέρᾳ, μὴ πέσωμεν εἰς κώμους καὶ μέθας, μηδὲ εἰς κοίτας καὶ ἀσελγείας, μηδὲ εἰς φιλονεικίας καὶ ζηλοτυπίαν.
«Ἀλλ’ ἐνδύσασθε τὸν Κύριον Ἰησοῦν Χριστόν, καὶ τῆς σαρκὸς πρόνοιαν μὴ ποιεῖσθε εἰς ἐπιθυμίας» (ιγ΄ 14).
Τὸ «ἐνδύσασθε», εἶναι μεταφορικόν, σημαίνει δὲ καὶ τὴν συνάφειαν καὶ ἕνωσιν, διότι, καθὼς τὸ ἔνδυμα συνάπτεται καὶ συνενοῦται μετὰ τοῦ σώματος, οὕτω καὶ ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς μετὰ τῆς ψυχῆς ἐκείνων, οἱ ὁποῖοι ἠρνήθησαν τὰ ἔργα τοῦ σκότους, καὶ περιπατοῦσι σεμνῶς ὡς ἐν ἡμέρᾳ· ἀλλ’ οἱ Ρωμαῖοι, πρὸς τοὺς ὁποίους ταῦτα ἔγραφεν ὁ Ἀπόστολος, ὡς πιστοὶ καὶ βεβαπτισμένοι, ἦσαν ἐνδεδυμένοι τὸν Ἰησοῦν Χριστόν, καθὼς ὁ αὐτὸς Ἀπόστολος ἐβεβαίωσεν, εἰπών· «Ὅσοι γὰρ εἰς Χριστὸν ἐβαπτίσθητε, Χριστὸν ἐνεδύσασθε» (Γαλ. γ΄ 27).
Διατί, λοιπόν, παραγγέλλει εἰς αὐτούς, νὰ ἐνδυθῶσι τὸν Ἰησοῦν Χριστόν; Διότι διὰ μὲν τῆς χάριτος τοῦ ἁγίου βαπτίσματος, ἥτις καθαρίζει ἡμᾶς ἀπὸ πασῶν τῶν ἁμαρτιῶν ἡμῶν, συνενούμεθα μετὰ τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, καὶ γινόμεθα «Σῶμα Χριστοῦ, καὶ μέλη ἐκ μέρους». (Α΄ Κορ. ιβ΄ 27)· διαμένει δὲ ἡνωμένος μεθ’ ἡμῶν ὁ Χριστός, ἐν ὅσῳ φυλάττομεν τὴν διὰ τοῦ ἁγίου βαπτίσματος καθαρότητα. Ὅταν δὲ μολύνωμεν αὐτὴν διὰ τῶν ἁμαρτιῶν, τότε χωρίζεται ἀφ’ ἡμῶν ὁ Χριστός, ἐπειδὴ αὐτὸς εἶναι ἡ αὐτοκαθαρότης καὶ τὸ φῶς, τὰ ὁποῖα δὲν συνάπτονται, οὔτε μένουσιν, ὅπου ὑπάρχει μολυσμὸς καὶ σκότος· ἐὰν δὲ ἐκδυθῶμεν τὴν ρυπαρότητα τῶν ἁμαρτιῶν, πάλιν ἐνδυόμεθα τὸν Ἰησοῦν Χριστόν.
Εἰς ἐκείνους, λοιπόν, ἀφορᾶ ὁ λόγος τοῦ Ἀποστόλου, οἵτινες ἡμάρτησαν μετὰ τὸ βάπτισμα, ἤ οὔτε ἐπίστευσαν, οὔτε ἐβαπτίσθησαν· πρὸς ἐκείνους λέγει· «Ἀποθώμεθα οὖν τὰ ἔργα τοῦ σκότους, καὶ ἐνδυσώμεθα τὰ ὅπλα τοῦ φωτός» (Ρωμ. ιγ΄ 12), πρὸς τοὺς ἰδίους λέγει καὶ τό, «Ἀλλ’ ἐνδύσασθε τὸν Κύριον Ἰησοῦν Χριστόν»· ἵνα δὲ μένῃ διὰ παντῶς μετ’ αὐτῶν ὁ Χριστός, παραγγέλλει εἰς αὐτούς, λέγων· «Καὶ τῆς σαρκὸς πρόνοιαν μὴ ποιεῖσθε εἰς ἐπιθυμίας» ·δὲν εἶπεν ἁπλῶς, μὴ προνόει περὶ τῆς σαρκός σου, «Οὐδεὶς γὰρ ποτὲ τὴν ἑαυτοῦ σάρκα ἐμίσησεν, ἀλλ’ ἐκτρέφει καὶ θάλπει αὐτήν» (Ἐφ. ε΄ 29)· ἀλλὰ μὴ προνόει εἰς ἐπιθυμίας. Ὡς ἐὰν ἔλεγε διὰ τούτου, ἐπιμελοῦ μὲν τῆς ὑγείας τοῦ σώματός σου, ἵνα σὲ ὑπηρετῇ πρὸς τὴν κατόρθωσιν τῶν καλῶν ἔργων· μὴ προνόει δέ, περὶ αὐτοῦ ἔχων ὡς σκοπόν, ἵνα διεγείρῃ ἐντός σου τὰς ἡδονικὰς καὶ ψυχοφθόρους ἐπιθυμίας· διότι διὰ τῆς τοιαύτης ἐπιμελείας σου ἐπιβουλεύεις σεαὐτόν, ἀνάπτων κατὰ σοῦ καμίνου φλόγα.
Πηγή: Κυριακοδρόμιον. Ἀπόσπασμα
Τ/Δ, σελ. 288 Ἐκδ. Συναξαριστής