του Παντελή Σαββίδη
Οι τελευταίες εξελίξεις σχετικά με την ενεργειακή και κατά συνέπεια, ως ένα βαθμό, και γεωπολιτική αναβάθμιση της Ελλάδας είναι θετικές. Υπάγονται, όμως, στον αμερικανικό γεωπολιτικό σχεδιασμό στην Ανατολική Μεσόγειο που έχει ως στόχο να κρατήσει την Τουρκία στη Δύση αλλά να περιορίσει και να ανασχέσει τις φιλοδοξίες της.
Το ερώτημα είναι «ποια θα είναι αυτή η γραμμή ανάσχεσης;».
Όπως έχουμε αναφέρει σύμφωνα με το γαλλικό Ινστιτούτο FMES η γραμμή αυτή που αποκλήθηκε ως όριο του νέου ψυχρού πολέμου, ξεκινά από τον Βερίγγειο Πορθμό, φθάνει στις Βαλτικές χώρες, κατεβαίνει στην Αλεξανδρούπολη, διασχίζει στο Αιγαίο τα ελληνοτουρκικά σύνορα και προχωρά ως το Σουέζ. Αν σ’ αυτήν επιμείνουν οι ΗΠΑ, με ό,τι αυτό συνεπάγεται, οι εξελίξεις θα είναι θετικές.
Αυτήν τη γραμμή αμφισβητεί και πιέζει όχι, μόνο, η Τουρκία αλλά με τον τρόπο τους και η Κίνα και η Ρωσία. Το ερώτημα είναι «πού είναι διατεθειμένοι να την ορίσουν σταθερά οι Αμερικανοί».
Oι ΗΠΑ, μέσω της Ελλάδας ως κόμβου μεταφοράς του αμερικανικού LNG, με την επικοινωνιακή έμφαση των τελευταίων ημερών στέλνουν ένα μήνυμα προς την Τουρκία. Αλλά εκείνο που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι η αμερικανική στρατηγική του Μεσογειακού Τόξου που περιλαμβάνει την Ελλάδα, την Κύπρο, το Ισραήλ και την Αίγυπτο, προς τα παρόν. Είναι το ανασχετικό τόξο της Τουρκίας το οποίο οι Αμερικανοί θα ενεργοποιούν όποτε το χρειάζονται. Για να το ενεργοποιήσουν, όμως, πρέπει να το δημιουργήσουν. Οι εξελίξεις υπάγονται σ’ αυτήν την δημιουργία.
Έτσι γύρω από το τόξο αυτό θα αναπτυχθούν δραστηριότητες όπως ο IMEC, η «πενταμερής» που ζήτησε ο Ερντογάν και ακολούθησε ο Μητσοτάκης, ακόμη και ο EastMed ο οποίος μπορεί να είναι ασύμφορος οικονομικά αλλά χρήσιμος γεωπολιτικά.
Το καλώδιο της Κάσου θα είναι και αυτό ένα ζήτημα που θα ξανατεθεί αλλά, κυρίως, πρέπει να εστιάσουμε το ενδιαφέρον αν και πώς μπορεί τα ενταχθεί στο πλαίσιο αυτό και η λύση του Κυπριακού με την αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων έναντι ενεργειακών ή άλλων ανταλλαγμάτων προς την Τουρκία. Τις τελευταίες ημέρες υπήρξαν τουρκικά δημοσιεύματα που ανησυχούσαν για το ενδεχόμενο αυτό.
Γενικώς, αυτήν την περίοδο η Τουρκία βρίσκεται σε πίεση καθώς άνοιξε αρκετά μέτωπα των οποίων η διαχείριση θέλει προσοχή και δυνατότητες ευελιξίας. Δεν είναι σίγουρο πως η Τουρκία μπορεί να ανταποκριθεί σε όλα τα μέτωπα που άνοιξε.
Το θετικό κλίμα που διαμορφώνεται μπορεί να ενεργοποιήσει τα αντανακλαστικά των μηχανισμών που χαράσσουν την ελληνική εξωτερική πολιτική γύρω από την διαμόρφωση ενός γεωπολιτικού τριγώνου με κορυφές την Κρήτη, την Κύπρο και τη Θεσσαλονίκη.
- Η Κρήτη είναι το στρατιωτικό κέντρο βάρους.
- Η Κύπρος, λειτουργεί ως σημείο παρακολούθησης των εξελίξεων στη Μέση Ανατολή.
- Η Θεσσαλονίκη, σε συνδυασμό με τις αμερικανικές υποδομές της Αλεξανδρούπολης ως πύλη των Βαλκανίων και οδός προς την Ευρώπη.
Αυτό το τρίγωνο, εάν αξιοποιηθεί με ελληνικούς όρους, θα μπορούσε να μετατραπεί σε πυλώνα περιφερειακής σταθερότητας και ανάπτυξης.
Η ανακοίνωση της πρώτης γεώτρησης βορειοδυτικά της Κρήτης μετά από τέσσερις δεκαετίες, επαναφέρει την Ελλάδα, με αμερικανική υποστήριξη, στον ενεργειακό χάρτη όχι ως αυτόνομο παίκτη, αλλά ως μέσο υλοποίησης του δόγματος «Ειρήνη μέσω Ενέργειας» του Τραμπ.
Η σύνδεση ενεργειακής ασφάλειας και γεωπολιτικής κυριαρχίας είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της νέας αμερικανικής στρατηγικής. Το σχέδιο IMEC (India–Middle East–Europe Corridor), το οποίο συνδέει την Ινδία, τον Αραβικό Κόλπο και την Ευρώπη, είναι η θαλάσσια απάντηση στο κινεζικό Belt and Road Initiative.
Ωστόσο χρειάζεται προσοχή: για την Ελλάδα, αυτή η θέση εγκυμονεί και κινδύνους. Εντασσόμενη πλήρως στο αμερικανικό τόξο, η χώρα εκτίθεται σε ενδεχόμενη αναδιάταξη ισορροπιών.
Το πρόβλημα είναι ότι η Ελλάδα δεν διαπραγματεύεται από θέση σχεδιασμού, αλλά από θέση προσφοράς. Δίνει χωρίς να ζητά. Οι αμερικανικές βάσεις παραχωρήθηκαν με διαδικασίες επίσπευσης, χωρίς ρήτρες αμοιβαιότητας ή εγγυήσεις στήριξης σε περίπτωση ελληνοτουρκικής κρίσης.
Το αφήγημα της «ενεργειακής αναβάθμισης» λειτουργεί έτσι ως πολιτικό περιτύλιγμα μιας στρατηγικής που υπηρετεί κυρίως αμερικανικά συμφέροντα. Το όφελος για την Ελλάδα θα είναι ο κοινός τόπος με αυτά τα συμφέροντα.
Το τρίγωνο Κρήτη–Κύπρος–Θεσσαλονίκη θα μπορούσε να αποτελέσει τον πυρήνα μιας ελληνικής στρατηγικής παρουσίας, εάν υπήρχε μακροπρόθεσμο σχέδιο για να μετατραπεί η χώρα από πεδίο διέλευσης σε σημαντικό γεωπολιτικό κέντρο.